Thế nào là xạ trị áp sát? ưu và nhược điểm của xạ trị áp sát

Xạ trị áp sát là một trong các phương pháp điều trị ung thư có sử dụng một liều lượng cao năng lượng bức xạ được đưa trực tiếp đến khối u. Điều này giúp kiềm hãm và tiêu diệt các tế bào ác tính, hạn chế nguy cơ lan rộng ra xung quanh.

Xạ trị áp sát cũng có cùng nguyên tắc cơ bản của xạ trị là sử dụng năng lượng từ tia X, một dạng bức xạ năng lượng cao vô hình, nhằm tiêu diệt các tế bào ung thư và thu nhỏ khối u. Nguồn bức xạ sẽ giết chết các tế bào bằng cách phá vỡ các phân tử và gây ra các phản ứng làm hỏng các tế bào sống. Đôi khi các tế bào bị phá hủy ngay lập tức; đôi khi một số thành phần nhất định của tế bào, chẳng hạn như axit deoxyribonucleic của chúng bị hỏng, do đó ảnh hưởng đến khả năng phân chia của tế bào về sau và chúng sẽ tự tiêu hủy.

Việc sử dụng bức xạ thường được đưa ra bằng các thiết bị tinh vi tạo ra chùm tia X năng lượng cao. Bệnh nhân nằm trên giường dưới máy và chùm tia hướng vào vị trí ung thư. Nếu như bức xạ chùm ngoài là từ một nguồn từ xa nhắm vào cơ thể, với xạ trị áp sát, một nguồn phóng xạ được đặt bên trong cơ thể gần với tế bào ung thư hoặc khối u, cho tính chuyên biệt cao hơn.

Ngày nay, nhờ vào sự phát triển của kỹ thuật, việc phát hiện ung thư đã thực hiện được sớm hơn và các phương tiện điều trị cũng cải tiến rất nhiều. Với xạ trị áp sát, các nguồn bức xạ đã được đặt càng gần càng tốt với vị trí khối u. Đôi khi, chúng có thể được chèn trực tiếp vào khối u. Từ đó, xạ trị áp sát đã đạt nhiều thành tựu nhất định, đặc biệt hiệu quả trong điều trị ung thư cổ tử cung, tử cung, âm đạo, trực tràng, mắt và một số bệnh ung thư đầu cổ. Kỹ thuật này cũng đôi khi được sử dụng để điều trị ung thư vú, não, da, hậu môn, thực quản, phổi, bàng quang và tuyến tiền liệt, cải thiện tỷ lệ sống còn cho người bệnh.

Tùy vào loại khối u, giai đoạn và khả năng tiếp cận, các thông số liều lượng tia bức xạ và cách thức điều trị sẽ được làm cơ sở cho phân loại trong xạ trị áp sát như sau:

2.1 Tỷ lệ liều

• Xạ trị áp sát liều cao: Sử dụng các nguồn giải phóng liều phóng xạ cao trong các phiên ngắn, mỗi lần kéo dài một vài phút. Các nguồn sẽ bị xóa vào cuối mỗi phiên chiếu xạ.
• Xạ trị áp sát liều thấp: Sử dụng các nguồn giải phóng bức xạ thấp nhưng trong nhiều ngày, tuần hoặc tháng. Các nguồn có thể là tạm thời hoặc vĩnh viễn.

2.2 Cách thức điều trị

Tùy thuộc vào loại ung thư và chỉ định của bác sĩ, các nguồn phóng xạ có thể được đặt trong cơ thể người bệnh trong một thời gian giới hạn hoặc vĩnh viễn.

• Phương pháp điều trị tạm thời: Trong phương pháp điều trị tạm thời, các nguồn phóng xạ được loại bỏ vào cuối mỗi đợt điều trị. Các nguồn thường được chèn vào cơ thể, tiếp cận đến khối u bằng cách sử dụng các đầu phun như ống thông hoặc xi lanh. Phương pháp điều trị tạm thời chủ yếu được sử dụng cho ung thư tuyến tiền liệt và ung thư phụ khoa (như ung thư cổ tử cung và âm đạo).

• Phương pháp điều trị vĩnh viễn: Trong phương pháp trị liệu vĩnh viễn, hạt phóng xạ có kích thước nhỏ bằng một hạt gạo chưa nấu chín, được đặt bên trong lòng chiếc kim đặc biệt và được cấy vào cơ thể. Sau đó, kim sẽ được rút ra và hạt năng lượng phóng xạ được để lại để phân rã dần. Khi hạt phân rã, một lượng nhỏ phóng xạ sẽ được giải phóng trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Cuối cùng, khi hết năng lượng, hạt sẽ ngừng giải phóng phóng xạ nhưng hạt cũng sẽ không bị loại bỏ mà trở thành một vật liệu trơ nằm trong cơ thể, không gây nguy hại. Đây là một kỹ thuật phóng xạ liều thấp và thường được sử dụng để điều trị ung thư tuyến tiền liệt kích thước nhỏ.

• Xạ trị áp sát được chỉ định trong các loại ung thư phát hiện từ giai đoạn sớm, có kích thước nhỏ và chưa xâm lấn cơ quan lân cận cũng như di căn xa như sau:
  Ung thư ống mật
• Ung thư não
• Ung thư vú
• Ung thư cổ tử cung
• Ung thư nội mạc tử cung
• Ung thư thực quản
• Ung thư mắt
• Ung thư đầu và cổ
• Ung thư phổi
• Ung thư tuyến tụy
• Ung thư tuyến tiền liệt
• Ung thư trực tràng
• Ung thư da
• Ung thư mô mềm
• Ung thư âm đạo

Hơn nữa, xạ trị áp sát có thể được sử dụng một mình hoặc kết hợp với các phương pháp điều trị ung thư khác. Ví dụ, bác sĩ chỉ định sử dụng liệu pháp xạ trị áp sát sau phẫu thuật để tiêu diệt bất kỳ tế bào ung thư nào còn sót lại. Bên cạnh đó, xạ trị áp sát cũng có thể được sử dụng cùng với bức xạ chùm bên ngoài để tăng tính hiệu quả cho phương pháp xạ trị.

Xạ trị áp sát khối u, hoạt động từ bên trong cơ thể đã được phát triển và ứng dụng để giảm nguy cơ tái phát trong khi rút ngắn thời gian cần thiết để điều trị bức xạ. Nguồn bức xạ được giải phóng từ bên trong cũng giúp giới hạn được liều bức xạ cần dùng (đi kèm với các tác dụng phụ liên quan) đến các mô bình thường xung quanh. Như vậy, so với bức xạ bên ngoài, kỹ thuật xạ trị áp sát khối u từ bên trong có một số lợi ích như sau:

• Thời gian điều trị ngắn hơn: Xạ trị áp sát có thể bắt đầu từ lúc phẫu thuật nên sẽ có thời gian điều trị ngắn hơn
• Khu vực chiếu xạ khu trú: Do nguồn bức xạ chỉ được giải phóng cho khu vực xung quanh khối u nên cải thiện hiệu quả tiêu diệt tế bào ác tính với liều phóng xạ thấp. Hơn nữa, do cơ thể nhận được ít bức xạ hơn, có thể ít tác dụng phụ xạ trị gặp phải hơn.
• Giảm nguy cơ tái phát: Các kết quả sơ bộ từ một số nghiên cứu trên việc ứng dụng xạ trị áp sát khối u cho đến nay cho thấy nguy cơ tái phát rất thấp sau khi xạ trị bên trong.

Tuy nhiên, xạ trị áp sát khối u vẫn có thể có một số ẩn số liên quan, trở thành các hạn chế cần được bác sĩ ung bướu cân nhắc kỹ lưỡng, tư vấn rõ ràng cho người bệnh và gia đình trước khi tiến hành.

• Khó theo dõi dài hạn: Khi đưa nguồn chứa bức xạ vào cơ thể, việc theo dõi các nguồn này là một điều khó khăn. Điều này có nghĩa là những lợi ích hay cả các tác dụng phụ của bức xạ bên trong hoàn toàn không được hiểu rõ.
• Hạn chế chỉ định: Chỉ định của xạ trị áp sát chỉ áp dụng được đối với các loại ung thư có đường vào dễ tiếp cận. Hơn nữa, kỹ thuật này sẽ đạt hiệu quả cao trên các bệnh nhân phát hiện khối u với kích thước còn nhỏ và khu trú.
• Hạn chế kỹ thuật: Hầu hết các kỹ thuật thực hiện xạ trị áp sát mới phát triển trong những năm gần đây. Do đó, đội ngũ kỹ thuật viên thực hiện còn đòi hỏi đào tạo thêm và trau dồi kinh nghiệm, tay nghề.

Tóm lại, xạ trị áp sát là một phương pháp điều trị ung thư dựa trên nguyên lý dùng tia bức xạ và tiếp cận trực tiếp với khối u. Ưu điểm của xạ trị áp sát đã từng bước được chứng minh, cải thiện được tiên lượng người bệnh trong một số loại ung thư nhất định. Tuy nhiên, kỹ thuật này vẫn còn đòi hỏi những chỉ định cân nhắc kỹ lưỡng cũng như tay nghề kỹ thuật viên nhằm đạt hiệu quả tối ưu cho người bệnh.

Sàng lọc ung thư sớm được coi là biện pháp hoàn hảo trong việc phát hiện và điều trị kịp thời các loại ung thư. Giảm chi phí điều trị và nhất là giảm tỷ lệ tử vong ở người bệnh. Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec luôn triển khai và giới thiệu tới khách hàng GÓI KHÁM VÀ SÀNG LỌC UNG THƯ CÔNG NGHỆ CAO giúp xét nghiệm gen, chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm các chất chỉ thị sinh học phát hiện khối u sớm. Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có nhiều gói sàng lọc ung thư sớm.

• Chỉ một lần xét nghiệm gen có thể đánh giá về nguy cơ mắc của 16 loại ung thư phổ biến ở cả nam và nữ (Ung thư phổi, ung thư đại trực tràng, ung thư vú, ung thư tuyến tụy, ung thư cổ tử cung, ung thư dạ dày, ung thư tiền liệt tuyến,....)
• Phát hiện sớm các dấu hiệu manh nha của ung thư thông qua chẩn đoán hình ảnh, nội soi và siêu âm.
• Thao tác khám đơn giản, cẩn thận và chính xác.
• Đội ngũ chuyên gia được đào tạo bài bản nghề, đặc biệt là về ung thư, đủ khả năng làm chủ các ca khám chữa ung thư.

Với trang bị cơ sở vật chất, thiết bị y tế tiên tiến và hiện đại và đội ngũ bác sĩ có chuyên môn sâu và kinh nghiệm dày dặn. Tại Vinmec, quá trình thăm khám trở nên nhanh chóng với kết quả chính xác, tiết kiệm chi phí và thời gian cho người bệnh.

XEM THÊM

• Lưu ý khi chăm sóc bệnh nhân xạ trị ung thư
• Những điều cần biết về xạ trị ung thư vú
• Vinmec trang bị máy xạ trị ung thư hiện đại nhất Việt Nam