Vì sao trẻ bú mẹ dễ bị lồng ruột?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ nội trú, Bác sĩ Nguyễn Hùng Tiến - Bác sĩ Nội trú Nhi - Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Lồng ruột là bệnh lý ngoại khoa gặp ở trẻ nhỏ, nhất là trẻ đang bú mẹ. Đây là hiện tượng bệnh lý khi khúc ruột phía trên di chuyển bất thường, chui và lòng khúc ruột phía dưới, làm tắc nghẽn lưu thông ruột.

Nguyên nhân gây lồng ruột cấp tính ở trẻ còn bú mẹ hiện vẫn chưa rõ ràng, nhưng có một số cách giải thích được chấp nhận:

• Do mất cân đối giữa kích thước hồi tràng và manh tràng: Ở trẻ 4 tháng tuổi, kích thước của hồi tràng và manh tràng xấp xỉ nhau, từ 4 - 12 tháng tuổi thì manh tràng phát triển nhanh hơn.
• Manh tràng và đại tràng không dính hoặc dính lỏng lẻo vào thành bụng sau. Một số trường hợp bệnh có khởi điểm là do túi thừa Meckel, u ruột non, polyp, búi giun...
• Viêm hạch của mạc treo: trẻ còn bú van Bauhin dễ nhô vào trong lòng đại tràng, nang bạch huyết phong phú, khi bị viêm sưng to gây cản trở nhu động của ruột non.
• Viêm hạch bạch huyết mạc treo do nhiễm virus. Mùa bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp cao cũng hay gặp lồng ruột như nhiễm Adenovirus, Enterovirus ...
• Vùng hồi - manh tràng là nơi giao tiếp của 2 luồng sóng nhu động ngược chiều nhau, nhu động ngược chiều của đại tràng về phía manh tràng và nhu động xuôi chiều của hồi tràng.

• Đau bụng cơn: Trẻ đang chơi đùa thì khóc thét từng cơn do cơn đau đột ngột, dữ dội, khiến trẻ xoắn vặn, ưỡn người, hai chân đạp lung tung. Ban đêm làm trẻ thức giấc, ban ngày bỏ chơi, bỏ bú. Cơn đau xuất hiện và mất đi đột ngột, thường mỗi cơn đau kéo dài từ 5 - 15 phút. Triệu chứng có thể tái diễn ngay sau đó làm trẻ yếu dần, mệt lả, các cơn đau xuất hiện ngày càng nhiều.
• Nôn: xuất hiện có thể ngay từ cơn đau đầu tiên, ban đầu nôn ra thức ăn, sau đó là dịch xanh hoặc vàng.
• Đại tiện nhầy máu: dấu hiệu này xuất hiện muộn, có thể từ cơn đau đầu tiên hoặc sau 24 giờ. Đa số các trường hợp phân có máu lẫn nhầy, màu đỏ hoặc nâu, có khi có vài giọt máu tươi chảy từ hậu môn dây ra tã.
• Bí trung - đại tiện: khi khối lồng gây tắc hoàn toàn, triệu chứng này dễ gây chẩn đoán nhầm, nhất là ở trẻ tiêu chảy sau khi có lồng ruột.
• Thăm khám: khối lồng nằm ngang thường nằm ở hạ sườn phải, trên rốn. Trẻ lúc này đã dịu cơn đau, bụng mềm, khối lồng sờ thấy là một khối dài, nằm dọc theo vị trí của khung đại tràng, di động, mặt nhẵn, chắc, đau khi ấn.

Hố chậu phải rỗng: do manh tràng di chuyển lên trên.

Thăm trực tràng có nhầy máu theo găng hoặc có thể sờ thấy đầu khối lồng nếu lồng ruột thấp.

Sau 48 giờ: có triệu chứng tắc ruột cơ học.

• Toàn thân:

+ Giai đoạn sớm: ít có thay đổi.

+ Giai đoạn muộn: trẻ mệt lả, ít hoạt động, có triệu chứng mất nước và điện giải, nhiễm khuẩn - nhiễm độc, sốt cao

Chẩn đoán lồng ruột chủ yếu dựa trên thăm khám lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh đặc biệt là siêu âm.

Chụp bụng không chuẩn bị: ít có giá trị trong chẩn đoán, có thể có một số dấu hiệu gợi ý:

• Có đám mờ dưới gan hoặc vùng thượng vị ở vị trí khối lồng.
• Không có hơi ở hố chậu phải do manh tràng di chuyển cao hơn.
• Có biểu hiện mức nước, mức hơi điển hình của tắc ruột khi bệnh nhân đến muộn.
• Liềm hơi do phần ruột bị hoại tử, thủng.

Chụp bụng có thụt baryte đại tràng: có các hình ảnh đặc hiệu của bệnh lồng ruột như hình đáy chén, càng cua, móc câu, huy hiệu hay hình âm thoa. Không chụp khi tắc ruột đến muộn ≥ 48 giờ, có dấu hiệu viêm phúc mạc, thủng ruột.

Chụp bụng có bơm khí đại tràng: có các hình ảnh lồng ruột điển hình như bơm baryte, thủ thuật này an toàn, dễ áp dụng.

• Hình ảnh Siêu âm ổ bụng

Siêu âm là phương pháp chẩn đoán lồng ruột tin cậy và chính xác hình ảnh khối lồng, vị trí khối lồng.

+ Hình ảnh khối lồng:

Mặt cắt ngang: khối lồng có hình tròn hoặc bầu dục, đường kính trên 3 cm, có vùng trung tâm tăng âm, vùng ngoại vi giảm âm.

Mặt cắt dọc: khối lồng có hình như bánh Sandwich 3 lớp (lớp giữa là lớp tăng âm, hai lớp hai bên giảm âm).

Siêu âm Doppler màu: giúp tiên lượng và chỉ định phẫu thuật hay tháo lồng, dựa trên dòng chảy của máu ở đoạn ruột lồng, nếu không có dòng chảy của mạch máu, mạc treo bị chèn ép ở đoạn ruột lồng thì phẫu thuật.

• Chụp cắt lớp vi tính

Hình ảnh tắc ruột non với quai ruột trên chỗ lồng dãn, bên dưới xẹp, ít khi áp dụng ở trẻ em

Cha mẹ thấy trẻ có dấu hiệu bị lồng ruột nên sớm đưa trẻ đến cơ sở y tế để khám, điều trị, tránh phần ruột lồng bị hoại tử.