5 bệnh liên quan đến cholesterol cao

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II, Bác sĩ cao cấp Đoàn Dư Đạt - Bác sĩ Nội tổng hợp – Khoa khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Cholesterol cao rất nguy hiểm vì nó làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh nghiêm trọng. Sự tích tụ cholesterol trong máu có thể kết hợp với các chất khác và phát triển thành mảng bám. Mảng bám sau đó bắt đầu phát triển trong mạch máu, và hạn chế lưu lượng máu bình thường đi tới các cơ quan. Điều đó tạo ra nền tảng cho các tình trạng bệnh mãn tính và có thể đe dọa tính mạng. Dưới đây là 5 bệnh liên quan đến cholesterol cao mà bạn nên biết.

Cholesterol là một loại chất béo, tồn tại trong máu dưới 2 dạng lipoprotein mật độ cao (HDL) và lipoprotein mật độ thấp (LDL).

HDL được biết đến là một loại cholesterol có lợi vì chúng có khả năng mang cholesterol trở lại gan để thải loại. LDL thì ngược lại, chúng có khả năng vận chuyển cholesterol đến các bộ phận khác trong cơ thể. LDL được coi là một loại cholesterol có hại. Hàm lượng LDL trong máu quá cao có thể khiến chứng bám và thành động mạch và gây tắc nghẽn động mạch. Gây lên bệnh tim thiếu máu cục bộ dẫn đến suy tim

Các động mạch bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn làm giảm lưu lượng máu đến tim, não hoặc các cơ quan khác dẫn đến đột quỵ, đau tim hoặc thậm chí suy tim. Nhìn chung, mức cholesterol HDL cao và LDL thấp giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch.

Gan là cơ quan sản xuất toàn bộ lượng cholesterol cần thiết cho cơ thể. Tuy nhiên các thực phẩm trong bữa ăn hàng ngày cũng có thể là nguồn cung cấp cholesterol dồi dào. Nồng độ cholesterol trong máu quá cao có thể gây ra một số bệnh lý nguy hiểm. Dưới đây là 5 bệnh liên quan đến cholesterol cao:

Tại sao cholesterol cao lại có thể làm tăng nguy cơ gây đột quỵ? Câu hỏi trên đã được các nhà khoa học nghiên cứu và trả lời thông qua cơ chế: Quá nhiều cholesterol trong máu có thể khiến các chất béo tích tụ trong động mạch, điều này làm cho động mạch bị thu hẹp và xơ cứng khiến máu khó lưu thông hơn cũng như làm tăng nguy cơ xuất hiện các cục máu đông. Lẽ tất nhiên lưu lượng máu cung cấp cho các cơ quan do đó cũng không được đảm bảo, bao gồm cả não dẫn đến nguy cơ gây đột quỵ cũng theo đó tăng cao.

Cholesterol cao thường không mang đến những triệu chứng đáng chú ý, vì vậy để đảm bảo nồng độ cholesterol ở mức an toàn, cần thường xuyên kiểm tra cholesterol máu, đặc biệt là đối với những người trên 40 tuổi và có những yếu tố nguy cơ dưới đây:

• Tiền sử mắc các bệnh lý tim mạch
• Tiền sử gia đình có người bị cholesterol cao
• Thừa cân, béo phì
• Mắc tăng huyết áp hoặc đái tháo đường

Nồng độ cholesterol có thể được kiểm tra thông qua những xét nghiệm máu tương đối đơn giản.

Nếu bạn có nồng độ cholesterol trong máu cao và lo sợ điều đó làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim hoặc đột quỵ hãy đến các cơ sở y tế để thăm khám. Các bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc giúp giảm hàm lượng cholesterol trong máu. Những loại thuốc được gọi chung là statin có khả năng ngăn ngừa sự hình thành các mảng bám trong lòng mạch, qua đó làm giảm nguy cơ mắc đột quỵ.

Nguy cơ chính từ cholesterol cao là bệnh mạch vành. Nếu hàm lượng cholesterol trong máu quá cao chúng có thể tích tụ trong thành động mạch và được gọi là các mảng bám. Theo thời gian, sự tích tụ của các mảng bám này gây ra tình trạng xơ vữa động mạch. Điều này khiến các động mạch bị hẹp, làm chậm quá trình lưu thông máu đến các bộ phận trong cơ thể bao gồm cả tim. Giảm lưu lượng máu có thể dẫn đến đau thắt ngực, đau tim hoặc thậm chí suy tim nếu mạch máu bị bít tắc hoàn toàn.

Một số nghiên cứu đưa ra kết luận về việc tiêu thụ cholesterol mỗi ngày không nên vượt quá ngưỡng 300 miligam. Tuy nhiên mới đây, các nhà khoa học Mỹ đã đưa ra khuyến cáo cần hạn chế tiêu thụ cholesterol một cách tối đa. Các nghiên cứu và thử nghiệm được thực hiện đã chứng minh rằng chế độ ăn uống lành mạnh với hàm lượng cholesterol thấp có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch ở những người trưởng thành.

Một nghiên cứu kéo dài tám tuần được công bố năm 2016 đã chỉ ra rằng cholesterol LDL tăng cao là yếu tố nguy cơ của các bệnh tim mạch. Ngoài ra các acid béo trong chế độ ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh tim. Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng thực hiện một số thay đổi nhỏ trong chế độ ăn uống hàng ngày để giảm hàm lượng cholesterol có khả năng làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim trong tương lai.

Bệnh mạch máu ngoại vi là một rối loạn lưu thông máu mà nguyên nhân trực tiếp là tình trạng xơ vữa động mạch do hàm lượng cholesterol trong máu quá cao. Trong bệnh mạch máu ngoại vi, các mạch máu bên ngoài tim và não bị hẹp, tắc nghẽn hoặc co thắt. Hiện tượng này có thể xảy ra ở cả động mạch và tĩnh mạch. Bệnh mạch máu ngoại vi khiến người bệnh thường xuyên cảm thấy mệt mỏi và đau đớn thường là ở phần chi dưới và cơn đau sẽ cải thiện khi được nghỉ ngơi. Trong bệnh mạch máu ngoại vi, các mạch máu trở nên hẹp dẫn đến lưu lượng máu giảm. Điều này xảy ra là do xơ cứng động mạch hoặc co thắt mạch máu.

Bệnh động mạch ngoại biên (PAD) là tình trạng phổ biến nhất của các bệnh liên quan đến mạch máu ngoại vi. PAD chỉ xuất hiện trong các động mạch, mang máu giàu oxy từ tim cung cấp cho các cơ quan khác. Theo Trung tâm kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ có khoảng 12% đến 20% những người trên 60 tuổi mắc bệnh động mạch ngoại vi.

Ngày nay trên thế giới không hiếm gặp những trường hợp vừa mắc đái tháo đường và vừa có hàm lượng cholesterol trong máu tăng cao. Hiệp hội tim mạch Hoa Kỳ đã đưa ra tuyên bố rằng bệnh đái tháo đường làm giảm hàm lượng cholesterol có lợi (HDL cholesterol) và làm tăng hàm lượng cholesterol có hại (LDL cholesterol). Cả hai yếu tố trên đều làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch cũng như đột quỵ

Theo khuyến cáo của các nhà khoa học: Mức cholesterol LDL dưới 100 mg/dL máu được coi là lý tưởng trong khi từ 100 – 129 mg/dL máu là gần lý tưởng và 130 – 159 mg/dL máu là mức cholesterol LDL tối đa của mỗi người.

Như đã đề cập ở phần trên, hàm lượng cholesterol máu cao có thể khiến chất béo tích tụ bên trong lòng mạch gây hiện tượng xơ vữa động mạch, điều này khiến lưu lượng máu giảm và gây ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các cơ quan, đặc biệt là tim và não. Sự tác động của cholesterol cao đến nguy cơ bệnh tim mạch và đột quỵ là không cần bàn cãi. Tuy nhiên các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra được mối liên quan cụ thể nào giữa cholesterol cao với bệnh đái tháo đường. Trong một nghiên cứu được công bố gần đây, các nhà nghiên cứu mới chỉ tìm ra mối tương tác giữa lượng đường trong máu, lượng hormone insulin và hàm lượng cholesterol. Trên thực tế có nhiều trường hợp, ngay cả khi lượng đường trong máu luôn ở mức bình thường và ổn định thì hàm lượng cholesterol LDL vẫn có thể tăng lên.

Thực tế đã chỉ ra rằng, tất cả những người có hàm lượng cholesterol cao và đã phải sử dụng đến thuốc cũng như thay đổi một số thói quen hàng ngày để điều trị luôn cần theo dõi sát chỉ số huyết áp của mình. Những người có hàm lượng cholesterol cao cũng thường xuyên phải đối phó với tình trạng tăng huyết áp.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), huyết áp cao là tình áp lực của máu lên các thành mạch luôn ở mức cao. Một trong số nguyên nhân dẫn tới việc tim phải tăng cường hoạt động để bơm máu đến các cơ quan khác là do thành mạch bị xơ vữa khiến lưu lượng máu giảm. Mà nguyên nhân chính của tình trạng xơ vữa thành mạch là do hàm lượng cholesterol tăng cao, đặc biệt là cholesterol LDL.

Theo thời gian, áp lực máu lên thành mạch quá cao có thể làm tổn thương các động mạch cũng như các mạch máu khác. Những tổn thương này có thể dẫn đến sự tích tụ nhiều mảng bám cũng như khiến động mạch ngày càng hẹp hơn do hàm lượng cholesterol trong máu quá cao. Bên cạnh đó, tim cũng phải hoạt động nhiều hơn để bơm máu đến các cơ quan khác, khiến cơ tim cũng theo đó mà tổn thương. Cả cholesterol cao và tăng huyết áp cùng lúc xảy ra và tác động khiến sức khỏe tim mạch của người bệnh suy giảm. Theo thời gian, huyết áp và hàm lượng cholesterol cao có thể gây ra các tổn thương ở một số cơ quan đích như mắt, thận, não,....

Lượng cholesterol cao nếu không được điều trị có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng đối với sức khỏe bao gồm cả 5 bệnh lý nêu trên, thậm chí dẫn đến tử vong. Tuy nhiên người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát tình trạng này và giúp họ tránh các biến chứng. Phương pháp hiệu quả nhất là thường xuyên kiểm tra hàm lượng cholesterol trong máu, bên cạnh đó là tập thói quen sống, ăn uống, sinh hoạt lành mạnh và tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ định điều trị từ bác sĩ. Một chế độ ăn uống cân bằng, tập thể dục thường xuyên và hạn chế thuốc lá cũng như các chất kích thích có thể giúp bạn duy trì một cơ thể khỏe mạnh.

Cholesterol cao có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm. Do đó, ngay từ bây giờ, bạn cần tạo cho mình một thói quen sinh hoạt, ăn uống khoa học để phòng và điều trị bệnh. Để bảo vệ sức khỏe tốt nhất, bạn nên kiểm tra sức khỏe tổng quát thường xuyên để có thể theo dõi lượng cholesterol trong máu, có những biện pháp can thiệp khi cần thiết đồng thời sớm phát hiện ra các vấn đề sức khỏe khác.

Ngoài lượng cholesterol toàn phần cao, cần phải chú ý đến sự tăng của Triglyceride. là một dạng chất béo mà cơ thể chúng ta vẫn tiêu thụ mỗi ngày. Triglyceride cũng là một trong những thành phần chủ yếu của mỡ động vật, thực vật. Sau khi cơ thể tiêu hóa Triglyceride sẽ được tiêu thụ dưới dạng năng lượng tế bào khi di chuyển trong mạch máu. Nếu cơ thể tích tụ Triglyceride quá lớn sẽ khiến chỉ số mỡ máu Triglyceride cao và gây hại cho cơ thể. Triglyceride bám vào các thành mạch gây nên các mảng mỡ bám trên động mạch, cản trở quá trình lưu thông máu. Chỉ số mỡ máu Triglyceride cao cảnh báo nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, mỡ máu, gan nhiễm mỡ, đột quỵ, đặc biệt gây viêm tụy cấp...

Khi xét nghiệm để đánh giá tình trạng mỡ máu, thông thường cần xét nghiệm 4 thành phần:

• Cholelesterol toàn phần
• HDL – Cholesterol
• LDL – Chlesterol
• Triglyceride

Nguồn tham khảo: webmd.com, stroke.org.uk, healthline.com, diabetes.org.uk, cdc.gov