Isochromosome

Bài viết bởi Tiến sĩ Hàn Thị Thu Hương - Khối Di truyền y học, Trung tâm Công nghệ cao Vinmec.

Isochromosome là một dạng bất thường cấu trúc nhiễm sắc thể, nó bao gồm hình ảnh phản chiếu của một trong hai nhánh của nhiễm sắc thể. Do đó, một isochromosome được cho là chứa hai bản sao của vật liệu di truyền trong nhánh được nhân đôi và không có bản sao của vật liệu di truyền trong nhánh bị mất.

Các xét nghiệm phân tử gần đây đối với những nhiễm sắc thể này đã chứng minh rằng, trong nhiều trường hợp, sự đứt gãy và tái hợp thực sự xảy ra ở vùng gần tâm động chứ không phải trong tâm động.

Nhiều isochromosome rõ ràng chứa hai bản sao của nhánh nhân đôi, cũng như hai bản sao của tâm động, và một lượng nhỏ vật chất gần từ nhánh “đã bị mất”. Chính xác hơn chúng sẽ được gọi là isodicentric chromosome. Sự ổn định của các chromosome dicentric này được cho là do sự bất hoạt của một trong hai tâm động hoặc, do gần nhau nên chúng có xu hướng hoạt động như một.

Isochromosome thường được quan sát thấy ở nhiễm sắc thể X,Y và các nhiễm sắc thể acrocentric (nhiễm sắc thể tâm đầu) 13, 14, 15, 21 và 22.

Trường hợp hay gặp là isochromosome nhánh dài của nhiễm sắc thể X, được tìm thấy trong 15%-18% các trường hợp hội chứng Turner, và do đó chỉ có một bản sao Xp duy nhất (trên nhiễm sắc X bình thường còn lại). Isochromosomes của Yp thường là dicentric và việc mất Y bất thường về cấu trúc này có thể gây ra thể khảm dòng tế bào 45,X.

Không giống như isochromosome nhánh dài X và isodicentric Y, các isochromosome khác gặp trong chẩn đoán trước sinh thường là các cấu trúc thừa, nhỏ dạng khảm. Một số trong đó ban đầu được phân loại là marker chromosome (nhiễm sắc thể đánh dấu) cho đến khi nguồn gốc của vật liệu di truyền được xác định và một hội chứng được mô tả. Các isochromosome có thể gặp trong chẩn đoán trước sinh bao gồm:

(1) Hội chứng mắt mèo (CES- Cat eye syndrome) do một isochromosome bao gồm sự hợp nhất của tâm động nhánh ngắn và một phần nhánh dài của nhiễm sắc thể 22.

(2) Thể tứ bội 15q (Tetrasomy 15q) do một isochromosome bao gồm sự hợp nhất của nhánh ngắn, tâm động và một phần nhánh dài nhiễm sắc thể 15.

(3) Hội chứng Pallister-Killian dạng khảm xảy ra do thừa một nhiễm sắc thể 12 hoặc một phần cánh ngắn của nhiễm sắc thể 12, thường là dạng isochromosome 12p. Ở người bình thường có hoạt động của 2 bản sao ở cánh ngắn của nhiễm sắc thể 12, người mắc hội chứng Kallister-Killian sẽ có hoạt động của 4 bản sao của cánh ngắn nhiễm sắc thể 12. Một đặc điểm thú vị của Pallister-Killian là hiện tượng khảm giới hạn ở mô, trong đó máu ngoại vi thường không chứng minh được kết quả bằng phân tích nhiễm sắc thể.

Isochromosome 12p (Chih-Ping Chen “Interphase fluorescence in situ hybridization characterization of mosaicism using uncultured amniocytes and cultured stimulated cord blood lymphocytes in prenatally detected Pallister–Killian syndrome”)

Bài viết tham khảo nguồn:

1. Michael T. Mennuti, in Perinatal Genetics, 2019
2. Marilyn S. Arsham, The AGT Cytogenetics Laboratory Manual, 2017