Tác hại của bệnh lý Addison (suy tuyến thượng thận)

Bệnh Addison (suy tuyến thượng thận) là bệnh lý rối loạn hormone do tuyến thượng thận tiết ra, chủ yếu là cortisol và aldosterone. Bệnh có thể dẫn đến khủng hoảng addisonian dẫn đến sốc gây nguy hiểm tính mạng người bệnh. Do đó, người bị addison cần đến bệnh viện để kiểm tra và điều chỉnh lượng hormone phù hợp.

Bệnh Addison, còn gọi là suy tuyến thượng thận, là một rối loạn ít gặp, xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ một số loại hormone. Cụ thể, trong bệnh Addison, tuyến thượng thận - nằm ngay phía trên thận, sản xuất quá ít cortisol và aldosterone.

Bệnh Addison xảy ra ở tất cả các nhóm tuổi và không phụ thuộc vào giới tính. Bệnh có khả năng đe dọa tính mạng người bệnh. Phương pháp điều trị chủ yếu là dùng hormone bù đắp lượng hormone thiếu hụt trong cơ thể.

Bệnh Addison thường phát triển chậm trong vài tháng. Thông thường, bệnh tiến triển chậm đến mức các triệu chứng bị bỏ qua cho đến khi có biểu hiện của bệnh tật hoặc chấn thương xảy ra làm triệu chứng trở nên tồi tệ hơn. Bệnh có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng bao gồm:

• Cơ thể mệt mỏi
• Giảm cân và giảm thèm ăn
• Màu da tối hơn (tăng sắc tố)
• Huyết áp thấp, thậm chí ngất xỉu
• Thèm muối
• Lượng đường trong máu thấp (hạ đường huyết)
• Buồn nôn, tiêu chảy hoặc nôn (triệu chứng tiêu hóa)
• Đau bụng
• Đau cơ hoặc khớp
• Cáu gắt
• Trầm cảm hoặc có các thay đổi hành vi khác
• Rụng tóc hoặc rối loạn chức năng tình dục ở phụ nữ
• Suy thượng thận cấp tính (khủng hoảng addisonian)

Đôi khi các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh Addison có thể xuất hiện đột ngột. Suy thượng thận cấp tính (khủng hoảng addisonian) có thể dẫn đến sốc, đe dọa tính mạng. Bạn cần được đưa đến bệnh viện khi gặp các dấu hiệu và triệu chứng sau đây:

• Cơ thể ốm yếu nghiêm trọng
• Nhầm lẫn, hay quên
• Đau ở lưng hoặc chân
• Đau bụng dữ dội, nôn mửa và tiêu chảy, dẫn đến mất nước
• Giảm ý thức hoặc mê sảng

Nếu bị khủng hoảng addisonian, bạn cũng sẽ có biểu hiện: Huyết áp thấp; Kali cao (tăng kali máu) và natri thấp (hạ natri máu)

Gặp bác sĩ nếu bạn có các dấu hiệu và triệu chứng đặc trưng của bệnh Addison, chẳng hạn như:

• Xuất hiện các vùng da tối màu (tăng sắc tố)
• Mệt mỏi nhiều
• Giảm cân
• Các vấn đề về đường tiêu hóa như buồn nôn, nôn và đau bụng
• Nhẹ đầu hoặc ngất xỉu
• Thèm muối
• Đau cơ hoặc khớp

Khủng hoảng Addisonian là biến chứng của Addison. Nếu đã điều trị bệnh Addison, bạn có thể bị khủng hoảng Addison do hậu quả của căng thẳng về thể chất như chấn thương, nhiễm trùng hoặc bệnh tật. Tuyến thượng thận thường sản xuất gấp 2 - 3 lần lượng cortisol để đáp ứng với căng thẳng về thể chất. Với suy thượng thận, việc không thể tăng sản xuất cortisol khi bị căng thẳng có thể làm xuất hiện các triệu chứng cai thuốc.

Khủng hoảng addisonian có khả năng đe dọa tính mạng bằng việc gây ra huyết áp thấp, hạ đường huyết và tăng nồng độ kali trong máu. Những người mắc bệnh Addison thường mắc các bệnh tự miễn liên quan.

Bệnh Addison là do tổn thương tuyến thượng thận, dẫn đến không đủ hormone cortisol và có lúc có hoặc không đủ aldosterone. Tuyến thượng thận là một phần của hệ thống nội tiết. Chúng sản xuất các hoóc môn cho hầu hết mọi cơ quan và mô trong cơ thể.

Tuyến thượng thận bao gồm hai phần. Phần bên trong (tủy) sản xuất các hormone giống như adrenaline. Lớp ngoài cùng (vỏ não) tạo ra một nhóm hormone gọi là corticosteroid. Corticosteroid bao gồm:

• Glucocorticoids: Là những hormone bao gồm cortisol, ảnh hưởng đến khả năng chuyển đổi thức ăn thành năng lượng của cơ thể, đóng vai trò trong phản ứng viêm của hệ miễn dịch và giúp cơ thể chống lại trạng thái căng thẳng (stress).
• Mineralocorticoid (aldosteron): Là những hormone bao gồm aldosterone giúp duy trì cân bằng natri và kali của cơ thể để giữ cho huyết áp bình thường.
• Androgens: Các hormone giới tính này được sản xuất với số lượng nhỏ bởi tuyến thượng thận ở cả nam và nữ. Chúng làm các cơ quan tình dục ở nam giới phát triển và ảnh hưởng đến khối lượng cơ bắp, ham muốn tình dục (libido) và cảm giác hạnh phúc ở cả nam và nữ.

5.1 Suy tuyến thượng thận nguyên phát

Suy tuyến thượng thận nguyên phát là tình trạng vỏ não bị tổn thương và không sản xuất đủ hormone tuyến thượng thận. Đây là bệnh tự miễn (gây ra bởi chính các tác nhân trong cơ thể). Vì một lý do nào đó, hệ thống miễn dịch xem vỏ thượng thận là một cơ quan lạ, từ đó tấn công và phá hủy nó. Những người mắc Addison cũng có nhiều khả năng mắc bệnh tự miễn khác.

Các nguyên nhân khác gây ra suy tuyến thượng thận có thể bao gồm:

• Bệnh lao
• Các nhiễm trùng khác của tuyến thượng thận
• Di căn ung thư đến tuyến thượng thận
• Chảy máu vào tuyến thượng thận: Trong trường hợp này, bạn có thể gặp khủng hoảng addisonian mà không có bất kỳ triệu chứng nào trước đó.

5.2 Suy tuyến thượng thận thứ phát

Tuyến yên tạo ra một loại hormone gọi là hormone vỏ thượng thận (ACTH). ACTH kích thích vỏ thượng thận sản xuất hormone của nó. Khối u tuyến yên lành tính, viêm và phẫu thuật tuyến yên trước đó là nguyên nhân phổ biến của việc không sản xuất đủ hormone tuyến yên.

Giảm ACTH có thể dẫn đến giảm glucocorticoids và androgen, thường được sản xuất bởi tuyến thượng thận, mặc dù tuyến thượng thận không bị tổn thương nên được gọi là suy tuyến thượng thận thứ phát. Sản xuất aldosteron không bị ảnh hưởng bởi tồn tại quá ít lượng hormone ACTH.

Hầu hết các triệu chứng của suy tuyến thượng thận thứ phát tương tự như các triệu chứng suy tuyến thượng thận nguyên phát. Tuy nhiên, những người bị suy thượng thận thứ phát không bị tăng sắc tố và ít có khả năng bị mất nước nghiêm trọng hoặc huyết áp thấp nhưng có nhiều khả năng hạ đường huyết.

Suy tuyến thượng thận thứ phát tạm thời thường gặp ở những người dùng corticosteroid (ví dụ, prednisone) để điều trị các bệnh mãn tính như hen suyễn hoặc viêm khớp, ngừng sử dụng corticosteroid cùng một lúc thay vì giảm dần liều lượng.

Bệnh Addison không thể được ngăn chặn, nhưng có những bước bạn có thể thực hiện để tránh khủng hoảng Addisonian:

• Nói chuyện với bác sĩ nếu bạn luôn cảm thấy mệt mỏi, yếu hoặc giảm cân, đề cập đến việc thiếu hụt hormone tuyến thượng thận.
• Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc bệnh Addison, hãy hỏi bác sĩ về những việc cần để giảm triệu chứng bệnh. Bạn có thể cần học cách tăng liều corticosteroid.
• Nếu bạn bị bệnh nặng, đặc biệt là nếu bạn bị nôn và không thể uống thuốc, hãy đến bệnh viện để điều trị.

Một số người mắc bệnh Addison lo lắng về các tác dụng phụ nghiêm trọng từ hydrocortison hoặc prednison. Tuy nhiên, nếu bạn mắc bệnh Addison, các tác dụng phụ của glucocorticoids liều cao sẽ không xảy ra, vì liều được kê trong đơn sẽ thay thế cho lượng bị thiếu hụt trong cơ thể. Bạn nên thăm khám để hỏi ý kiến bác sĩ thường xuyên để đảm bảo liều dùng không quá cao.