Thiếu máu do thiếu sắt phổ biến như thế nào?

Thiếu máu do thiếu sắt là một loại thiếu máu phổ biến. Đây là tình trạng trong máu thiếu các tế bào hồng cầu khỏe mạnh để có thể mang oxy đến các mô của cơ thể. Đúng như tên gọi, thiếu máu do thiếu sắt là do không đủ sắt. Nếu không có đủ sắt, cơ thể sẽ không sản xuất hemoglobin để vận chuyển oxy.

Thiếu máu do thiếu sắt là một loại thiếu máu phổ biến, đây là tình trạng trong máu thiếu các tế bào hồng cầu khỏe mạnh để có thể mang oxy đến các mô của cơ thể. Thiếu máu do thiếu sắt là do không đủ sắt. Nếu không có đủ sắt, cơ thể bạn không thể sản xuất đủ một chất trong tế bào hồng cầu giúp chúng vận chuyển oxy đó là hemoglobin. Vì vậy, tình trạng thiếu máu do thiếu sắt có thể khiến bạn mệt mỏi và khó thở.

Thống kê cho thấy, có tới 20% tổng số ​​phụ nữ và 50% phụ nữ mang thai, trong khi chỉ có 3% nam giới không có đủ chất sắt trong cơ thể.

Ban đầu, bệnh thiếu máu do thiếu sắt có thể nhẹ đến mức bạn có thể không nhận thấy mình đang mắc phải căn bệnh này. Nhưng khi cơ thể bạn ngày càng thiếu sắt và tình trạng thiếu máu trở lên trầm trọng hơn, các dấu hiệu và triệu chứng ngày càng tăng lên.

Các dấu hiệu và triệu chứng của tình trạng thiếu máu do thiếu sắt có thể bao gồm:

• Yếu đuối.
• Da nhợt nhạt.
• Đau ngực, tim đập nhanh hoặc khó thở.
• Nhức đầu, chóng mặt hoặc choáng váng.
• Tay chân lạnh.
• Viêm hoặc đau lưỡi.
• Móng tay dễ gãy.
• Cảm giác thèm ăn đối với các chất không có dinh dưỡng, chẳng hạn như nước đá một cách bất thường.
• Ăn kém, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ em.

Mang thai, chảy máu kinh nguyệt nhiều và u xơ tử cung đều là những lý do khiến phụ nữ dễ bị thiếu máu do thiếu sắt.

Chảy máu kinh nguyệt nhiều xảy ra khi phụ nữ chảy máu nhiều hơn hoặc lâu hơn bình thường. Bình thường, số ngày hành kinh kéo dài từ 4 đến 5 ngày và lượng máu mất đi từ 50 đến 80ml. Kinh nguyệt nhiều là khi phụ nữ chảy máu kinh trong hơn bảy ngày và mất lượng máu gấp đôi so với bình thường.

Theo ước tính khoảng 20% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ bị thiếu máu do thiếu sắt. Phụ nữ mang thai có nhiều khả năng bị thiếu máu do thiếu sắt vì họ cần một lượng máu lớn hơn để hỗ trợ thai nhi đang phát triển.

Siêu âm vùng chậu có thể giúp bác sĩ tìm ra nguyên nhân gây chảy máu nhiều trong kỳ kinh của phụ nữ như u xơ tử cung. U xơ tử cung thường không gây ra triệu chứng, chúng xảy ra khi các khối u cơ phát triển trong tử cung. Mặc dù thường không phải là ung thư nhưng chúng có thể gây chảy máu kinh nguyệt nhiều dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt.

Nếu bạn hoặc trẻ xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng của tình trạng thiếu máu do thiếu sắt, hãy đến gặp bác sĩ. Thiếu máu do thiếu sắt không phải là thứ bệnh có thể tự chẩn đoán hoặc điều trị. Vì vậy, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính xác, hơn là bạn tự ý bổ sung sắt ở nhà. Đưa quá nhiều sắt vào cơ thể có thể gây nguy hiểm vì sự tích tụ sắt dư thừa có thể làm hỏng gan của bạn và gây ra các biến chứng khác.

Nếu bạn không hấp thụ đủ sắt hoặc nếu bạn bị mất quá nhiều sắt, cơ thể bạn không thể sản xuất đủ hemoglobin, khi đó sẽ phát triển bệnh thiếu máu do thiếu sắt.

Nguyên nhân gây thiếu máu do thiếu sắt bao gồm:

• Mất máu: Sắt có trong các tế bào hồng cầu, khi các tế bào này chết sẽ giải phóng ra sắt, và cơ thể sẽ hấp thu lại một phần. Nên nếu bạn bị mất máu, bạn sẽ mất một lượng sắt. Phụ nữ có kinh nguyệt ra nhiều bị mất máu trong kỳ kinh nguyệt nên có nguy cơ bị thiếu máu do thiếu sắt. Mất máu chậm, mãn tính trong cơ thể như do loét dạ dày tá tràng, thoát vị đĩa đệm, polyp đại tràng hoặc ung thư đại trực tràng có thể gây thiếu máu do thiếu sắt. Sử dụng thường xuyên một số loại thuốc giảm đau không kê đơn, đặc biệt là aspirin có thể gây xuất huyết tiêu hóa.
• Thiếu sắt trong chế độ ăn uống của bạn: Cơ thể bạn thường xuyên nhận được chất sắt từ thực phẩm bạn ăn. Nếu bạn hấp thụ quá ít chất sắt, theo thời gian, bạn có thể bị thiếu sắt. Các loại thực phẩm giàu chất sắt như là thịt, trứng, rau lá xanh và thực phẩm tăng cường chất sắt. Để tăng trưởng và phát triển bình thường, trẻ sơ sinh và trẻ em cũng cần sắt từ chế độ ăn uống của chúng.
• Không có khả năng hấp thụ sắt: Sắt có trong thức ăn được hấp thụ vào máu qua ruột non của bạn. Rối loạn tiêu hóa như bệnh celiac, làm ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn đã tiêu hóa của ruột, có thể dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt. Nếu một phần ruột non của bạn bị phẫu thuật cắt bỏ hoặc cắt bỏ hoàn toàn thì có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ sắt và các chất dinh dưỡng khác của bạn.
• Thai kỳ: Nếu không bổ sung sắt, tình trạng thiếu máu do thiếu sắt xảy ra ở nhiều phụ nữ mang thai vì họ cần lượng máu nhiều hơn để cung cấp cho bản thân và cả thai nhi đang phát triển trong bụng.

Cùng với các nguyên nhân kể trên, còn có các yếu tố nguy cơ gây thiếu máu do thiếu sắt, bao gồm:

• Giới tính: Do phụ nữ bị mất máu trong kỳ kinh nguyệt nên phụ nữ nói chung có nguy cơ bị thiếu máu do thiếu sắt cao hơn.
• Trẻ sơ sinh và trẻ em: Trẻ sơ sinh, đặc biệt là những trẻ nhẹ cân hoặc sinh non có nguy cơ bị thiếu máu do thiếu sắt do không được cung cấp đủ sắt từ sữa mẹ hoặc sữa công thức. Trẻ em cần thêm nhiều sắt hơn trong thời kỳ tăng trưởng. Nếu trẻ không ăn một chế độ ăn uống lành mạnh và đa dạng, trẻ có thể có nguy cơ bị thiếu sắt.
• Những người ăn chay: Người không ăn chay hoàn toàn có nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt cao hơn nếu không ăn các thực phẩm giàu chất sắt khác.
• Người thường xuyên hiến máu: Những người hiến máu thường xuyên có thể tăng nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt vì hiến máu có thể làm cạn kiệt nguồn dự trữ sắt. Đây là một vấn đề tạm thời, có thể được khắc phục bằng cách ăn nhiều thực phẩm giàu chất sắt hơn. Nếu bạn được thông báo rằng bạn không thể hiến máu vì lượng hemoglobin thấp, hãy hỏi bác sĩ xem bạn nên làm gì để cải thiện tình trạng đó.

Thiếu máu do thiếu sắt ở mức độ nhẹ thường không gây ra biến chứng. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, tình trạng này có thể trở nên trầm trọng và dẫn đến các vấn đề sức khỏe, bao gồm:

• Vấn đề về tim: Thiếu máu do thiếu sắt có thể dẫn đến hiện tượng nhịp tim nhanh hoặc không đều. Tim của bạn phải bơm nhiều máu hơn để bù đắp lượng oxy thiếu hụt trong máu khi bạn bị thiếu máu. Điều này có thể dẫn đến suy tim.
• Các vấn đề khi mang thai: Thiếu máu do thiếu sắt nghiêm trọng ở phụ nữ mang thai có liên quan đến sinh non và trẻ sơ sinh nhẹ cân. Các tình trạng này có thể được phòng ngừa bằng cách bổ sung sắt như một phần bắt buộc của việc chăm sóc trước khi sinh.
• Các vấn đề về tăng trưởng: Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, tỉnh trạng thiếu sắt nghiêm trọng có thể dẫn đến thiếu máu cũng như làm chậm tăng trưởng và phát triển của trẻ. Ngoài ra, thiếu máu do thiếu sắt có liên quan đến việc trẻ tăng khả năng bị nhiễm trùng.

Bác sĩ có thể chẩn đoán thiếu máu do thiếu sắt bằng xét nghiệm máu. Bao gồm:

Công thức máu toàn bộ (CBC) là xét nghiệm đầu tiên mà bác sĩ sẽ sử dụng. Xét nghiệm này đo lượng tất cả các thành phần trong máu, bao gồm:

• Tế bào hồng cầu (RBCs).
• Bạch cầu (WBCs).
• Huyết sắc tố - hemoglobin.
• Hematocrit.
• Tiểu cầu.

Xét nghiệm này cung cấp thông tin về máu của bạn, hữu ích trong việc chẩn đoán thiếu máu do thiếu sắt. Thông tin này bao gồm:

• Mức hematocrit, là phần trăm thể tích máu được tạo thành từ các hồng cầu.
• Mức hemoglobin.
• Kích thước của RBCs của bạn.

Phạm vi của chỉ số hematocrit bình thường là từ 34,9 đến 44,5% đối với phụ nữ trưởng thành và từ 38,8 đến 50% đối với nam giới trưởng thành. Phạm vi hemoglobin bình thường là 12,0 đến 15,5 g/dL đối với một phụ nữ trưởng thành và 13,5 đến 17,5 g/dL đối với đàn ông trưởng thành.

Người bị bệnh thiếu máu do thiếu sắt, sẽ có nồng độ hematocrit và hemoglobin thấp, hồng cầu có kích thước nhỏ hơn bình thường.

Kiểm tra công thức máu thường được thực hiện như một phần của khám sức khỏe định kỳ. Đó là một chỉ số tốt để đánh giá sức khỏe tổng thể của một người. Xét nghiệm này rất hữu ích để chẩn đoán loại thiếu máu do thiếu sắt.

Thiếu máu thường có thể được xác định bằng xét nghiệm công thức máu. Bác sĩ có thể yêu bạn làm cầu các xét nghiệm máu khác để xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh thiếu máu và giúp xác định phương pháp điều trị. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra máu của bạn qua kính hiển vi. Các xét nghiệm máu này sẽ cung cấp thông tin, bao gồm:

• Mức sắt trong máu của bạn.
• Kích thước và màu sắc hồng cầu của bạn (Hồng cầu nhợt nhạt nếu chúng thiếu sắt).
• Mức độ ferritin của bạn: Ferritin là một loại protein giúp dự trữ sắt trong cơ thể bạn. Mức độ ferritin thấp cho thấy lượng sắt dự trữ thấp.
• Tổng khả năng kết dính sắt của bạn (TIBC): Thử nghiệm TIBC được sử dụng để xác định lượng transferrin mang sắt. Transferrin là một loại protein vận chuyển sắt.

Nếu bác sĩ lo ngại rằng có tình trạng chảy máu bên trong gây thiếu máu cho bạn, bạn có thể cần phải làm thêm các xét nghiệm khác. Một xét nghiệm mà bạn có thể làm là xét nghiệm tìm máu trong phân. Máu trong phân của bạn có thể là dấu hiệu chảy máu trong ruột của bạn.

Bác sĩ của bạn cũng có thể thực hiện nội soi, trong đó, họ sử dụng một máy ảnh nhỏ trên một ống mềm để xem các niêm mạc của đường tiêu hóa của bạn.

Nội soi dạ dày - tá tràng cho phép bác sĩ để kiểm tra các lớp niêm mạc thực quản, dạ dày, và phần trên của ruột non. Nội soi đại tràng cho phép bác sĩ kiểm tra niêm mạc của đại tràng, là phần dưới của đường tiêu hóa. Các xét nghiệm này có thể giúp xác định vị trí xuất huyết tiêu hóa.

Bạn có thể giảm nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt bằng cách sử dụng các loại thực phẩm giàu chất sắt trong các bữa ăn.

Thực phẩm giàu chất sắt bao gồm:

• Thịt đỏ, thịt lợn và thịt gia cầm.
• Hải sản.
• Đậu.
• Các loại rau có lá xanh đậm.
• Trái cây khô như nho khô và mơ.
• Các loại ngũ cốc, bánh mì và mì ống tăng cường chất sắt.
• Đậu Hà Lan.

Cơ thể bạn hấp thụ sắt từ thịt nhiều hơn so với các nguồn khác. Nếu bạn ăn chay, bạn cần phải tăng cường ăn các loại thực phẩm giàu chất sắt có nguồn gốc từ thực vật.

Đồng thời bạn cũng cần chọn thực phẩm chứa vitamin C để tăng cường hấp thu sắt bằng cách uống nước cam quýt hoặc ăn các thực phẩm giàu vitamin C khác cùng với các thực phẩm giàu chất sắt. Vitamin C trong trái cây họ cam quýt sẽ giúp cơ thể bạn hấp thụ chất sắt tốt hơn.

Vitamin C cũng được tìm thấy trong:

• Bông cải xanh.
• Bưởi.
• Quả kiwi.
• Rau lá xanh.
• Dưa.
• Cam.
• Ớt.
• Dâu tây.
• Quýt.
• Cà chua.

Để ngăn ngừa tình trạng thiếu máu do thiếu sắt ở trẻ sơ sinh, hãy cho trẻ bú sữa mẹ hoặc sữa công thức tăng cường chất sắt trong năm đầu tiên. Bạn cần lưu ý sữa bò không phải là nguồn cung cấp sắt tốt cho trẻ sơ sinh và không được khuyến khích cho trẻ dưới 1 tuổi.

Sau 6 tháng tuổi, bạn nên bắt đầu cho trẻ ăn ngũ cốc tăng cường chất sắt hoặc thịt xay nhuyễn ít nhất hai lần một ngày để tăng cường lượng sắt. Sau 1 tuổi, hãy chắc chắn rằng trẻ không uống quá 600ml sữa mỗi ngày. Việc trẻ uống quá nhiều sữa thường sẽ gây giảm sử dụng các thực phẩm khác, trong đó có cả những thực phẩm giàu chất sắt.

Hãy theo dõi trang web: Vinmec.com thường xuyên để cập nhật nhiều thông tin hữu ích khác.

Nguồn tham khảo: webmd.com, healthline.com, mayoclinic.org