Siêu âm trong ung thư: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Thị Hậu - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Siêu âm trong ung thư là một phương pháp cận lâm sàng được dùng phổ biến hiện nay. Siêu âm giúp các bác sĩ tìm kiếm khối u ở một số khu vực nhất định trên cơ thể và định hướng vị trí lấy sinh thiết.

Ung thư là tên gọi chung của một nhóm bệnh liên quan đến rối loạn trong phân chia tế bào. Các tế bào già đi nhưng không chết mà tiếp tục phát triển và nhân lên không kiểm soát và tạo thành những khối bất thường gọi là khối u. Những khối u này nếu chỉ xuất hiện tại một khu vực nhất định trong cơ thể thì được coi là u lành tình nhưng nếu chúng lan rộng và có dấu hiệu xâm lấn ra xung quanh gây ảnh hưởng đến các cơ quan, hệ cơ quan khác thì đó là u ác tính, gây bệnh ung thư.

Các dấu hiệu và triệu chứng bệnh ung thư phụ thuộc vào vị trí, độ lớn và mức độ ảnh hưởng của khối u đến các mô hay cơ quan, hệ cơ quan. Nếu tế bào ung thư đã đi vào máu và di căn đến khác bộ phận khác của cơ thể, các triệu chứng có thể xuất hiện ở cả những bộ phận khác trên cơ thể.

Khi các khối u phát triển, chúng bắt đầu chèn ép các cơ quan, mạch máu và dây thần kinh gần đó. Đặc biệt nếu khối u phát sinh ở một số khu vực quan trọng như não, chỉ cần một khối nhỏ nhất cũng có thể gây ra những triệu chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên trong một số trường hợp các tế bào ung thư lại không để lại dấu hiệu nào để nhận biết dù cho chúng đã phát triển khá lớn. Ví dụ ung thư tuyến tụy thường không gây triệu chứng cho đến khi chúng chèn ép các dây thần kinh hoặc cơ quan gần đó. Đến thời điểm đó thường tế bào ung thư cũng đã theo máu di căn đến các cơ quan, hệ cơ quan khác.

Một số trường hợp những khối u xuất hiện và phát triển xung quanh ống mật và chặn dòng chảy của mật. Điều này khiến mắt và da của bệnh nhân chuyển vàng hơn bình thường.

Ung thư cũng có thể gây ra các triệu chứng như sốt, mệt mỏi hoặc sút cân không rõ lý do. Đây có thể chỉ là các phản ứng của hệ thống miễn dịch cơ thể nhưng đôi khi chúng xảy ra do các tế bào ung thư đã chiếm hết những chất dinh dưỡng cung cấp cho cơ thể.

Đôi khi, các tế bào ung thư giải phóng một số chất vào máu gây ra các triệu chứng không liên quan đến ung thư. Ví dụ ung thư tuyến tụy giải phóng các chất khiến hình thành cục máu đông trong tĩnh mạch, hoặc ung thư phổi tạo ra các chất có tác dụng tương tự hormon làm tăng nồng độ ion Canxi trong máu khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi và chóng mặt.

Một số dấu hiệu có thể coi là triệu chứng chung của ung thư. Nhưng chúng cũng có thể là triệu chứng của những bệnh khác. Bởi vậy nếu thấy các dấu hiệu dưới đây xuất hiện, kéo dài và ngày càng nặng hơn bạn nên đi kiểm tra sức khỏe:

• Sút cân không rõ nguyên nhân: Biểu hiện đầu tiên của hầu hết các trường hợp ung thư là sụt cân, đặc biệt với những loại ung thư tụy, ung thư dạ dày, ung thư thực quản hay ung thư phổi,...
• Sốt: Sốt thường xuất hiện khi ung thư đã vào máu và di căn đến các bộ phận khác của cơ thể tuy nhiên nó cũng có thể là dấu hiệu sớm của ung thư máu, bạch cầu hoặc ung thư hạch bạch huyết.
• Mệt mỏi: Ung thư dạ dày có thể gây ra tình trạng mất máu dẫn đến thiếu máu do đó khiến cơ thể thường xuyên cảm thấy mệt mỏi.

• Đau: Khi tổ chức ung thư phát triển và lớn dần lên sẽ dẫn đến tình trạng chèn ép các cơ quan hoặc dây thần kinh xung quanh gây cảm giác đau đớn cho người bệnh ở khu vực đó. Thường xuyên đau đầu có thể là biểu hiện của khối u trong não hay đau lưng là triệu chứng của ung thư đại trực tràng hoặc ung thư buồng trứng.
• Thay đổi màu da: Bên cạnh ung thư da, một số loại ung thư khác có thể dẫn đến những thay đổi về da như: Da sẫm màu hơn, vàng da, mắt, phát ban, ngứa...

Siêu âm có thể là phương pháp hỗ trợ chẩn đoán ung thư nhưng nó không phải là kết quả cuối cùng để kết luận một người có bị ung thư hay không.

Trong rất nhiều trường hợp nếu chỉ dựa vào siêu âm bệnh nhân có thể bị chẩn đoán là ung thư trong khi thực tế cơ thể họ không tồn tại bất kỳ một khối u nào. Siêu âm chỉ nên là tiền đề để bác sĩ đưa ra những chỉ định tiếp theo như xét nghiệm máu, tủy, kháng nguyên hay sinh thiết tế bào.

Vậy tại sao siêu âm không có giá trị cao trong chẩn đoán ung thư? Câu trả lời được trình bày ngay sau đây:

• Hình ảnh siêu âm không thể cho thấy sự khác biệt giữa các mô bình thường và các mô bị ung thư đặc biệt là kỹ thuật siêu âm 2D và siêu âm đen trắng.
• Siêu âm dễ tạo ra các trường hợp dương tính giả
• Bất kỳ thay đổi nào xảy ra do sự nhân lên và di căn của các tế bào ung thư siêu âm đều khó khăn trong việc thể hiện.
• Siêu âm không có giá trị trong việc theo dõi và điều trị ung thư
• Siêu âm không cung cấp đủ những thông tin cần thiết về khối u. Hình ảnh siêu âm khối u thường không rõ ràng do đó gây khó khăn trong việc xác định kích thước thật sự của chúng
• Ngoài ra siêu âm còn tồn tại nhiều hạn chế như: Không cho kết quả chính xác đối với những bệnh nhân bị béo phì, không thể áp dụng trong chẩn đoán ung thư phổi và ung thư xương và độ chính xác của ung thư cũng phụ thuộc nhiều vào khả năng của người thực hiện.

Hiện nay, ung thư đang là một trong những bệnh không lây nhiễm phổ biến hàng đầu trong cộng đồng. Một khi đã bước vào giai đoạn di căn, ung thư sẽ không thể chữa được. Chính vì thế việc chẩn đoán sớm sẽ giúp ích rất nhiều trong quá trình điều trị, hạn chế sự nhân lên và lan rộng của các khối u. Siêu âm là một trong số những biện pháp hỗ trợ chẩn đoán ung thư, tuy nhiên kết quả siêu âm không đủ để kết luận một người có bị ung thư hay không. Siêu âm chỉ giúp phát hiện sự có mặt của các khối u để giúp các bác sĩ đưa ra những chỉ định về xét nghiệm cũng như sinh thiết tế bào, từ đó mới có thể kết luận tình trạng ung thư.

Nguồn: cancer.org