Siêu âm thai: Mục đích, thủ tục & chuẩn bị

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Lê Hồng Liên - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Một trong những ứng dụng của siêu âm được áp dụng nhiều nhất đó là siêu âm thai. Siêu âm thai là phương pháp sử dụng sóng âm thanh có tần số cao để ghi lại những hình ảnh của em bé cũng như các cơ quan sinh dục của mẹ như tử cung, buồng trứng...nhằm theo dõi đều đặn sự phát triển của thai nhi cũng như phát hiện những bất thường của thai hay những bất thường của bà mẹ để có thể đưa ra can thiệp sớm nhằm giảm thiểu tối đa ảnh hưởng.

Số lượng đợt siêu âm trung bình có thể thay đổi theo từng thời kỳ của thai. Cùng với siêu âm thường, một số loại siêu âm tiên tiến hơn cũng đang từng bước được áp dụng như siêu âm màu, siêu âm 3D, siêu âm 4D và siêu âm tim thai.

Vậy siêu âm thai để làm gì? Siêu âm thai có thể được sử dụng vì nhiều lý do. Một trong số đó là để theo dõi sự phát triển của thai nhi và bà mẹ. Ngoài ra bác sĩ có thể chỉ định siêu âm thai khi phát hiện ra những vấn đề trong lần siêu âm hoặc xét nghiệm máu trước đó. Siêu âm cũng có thể được thực hiện vì những mục đích đơn giản hơn như bố mẹ muốn thường xuyên thấy hình ảnh của con mình trước khi con chính thức chào đời hay trong một số trường hợp siêu âm nhằm xác định giới tính của thai nhi. Tuy nhiên những lý do trên thường không được khuyến khích đặc biệt là đối với siêu âm để xác định giới tính của thai nhi.

Siêu âm thai nhìn chung an toàn đối với cả mẹ và bé do cơ chế của siêu âm là sử dụng sóng âm để nhận biết và thể hiện hình ảnh thu được trên màn hình mà không sử dụng các bức xạ ion hóa nên không gây hại đến sức khỏe. Ngoài ra, siêu âm thai thông thường là phương pháp không xâm lấn và cũng không sử dụng những thủ thuật phẫu thuật nên không mang lại nguy cơ nhiễm trùng hay để lại sẹo.

Các kỹ thuật siêu âm thai tiên tiến có thể giúp hình ảnh siêu âm trở lên rõ ràng và chi tiết hơn. Chúng cung cấp cho các bác sĩ những thông tin cần thiết để đưa ra những chẩn đoán chính xác. Một số kỹ thuật siêu âm thường được áp dụng:

• Siêu âm qua đường âm đạo: Kỹ thuật này giúp cung cấp hình ảnh thai nhi rõ ràng hơn, thường được áp dụng trong thời kỳ đầu của thai khi những loại siêu âm khác không thể cung cấp hình ảnh rõ ràng. Phương pháp này sử dụng đầu dò siêu âm đưa vào đường âm đạo của bà mẹ và hình ảnh thu được sẽ được hiển thị trên màn hình.
• Siêu âm 3D: Không giống siêu âm 2D truyền thống, siêu âm 3D cung cấp hình ảnh tổng quát hơn để đánh giá cả chiều rộng, chiều cao và chiều sâu của thai nhi. Các quy trình thực hiện siêu âm 3D cũng tương tự như quy trình thực hiện các loại siêu âm khác nhưng sử dụng đầu dò và phần mềm đặc biệt để tạo ra hình ảnh 3D. Phương pháp này cũng đòi hỏi các kỹ thuật viên thực hiện siêu âm phải được đào tạo kỹ lưỡng nên trong thực tế ít được sử dụng
• Siêu âm 4D: Là một dạng đặc biệt của siêu âm 3D nhưng kết quả của siêu âm 4D là tạo ra một video chuyển động của thai nhi. Điều này giúp các bác sĩ cũng như bố mẹ của trẻ có thể quan sát rõ hơn khuôn mặt và chuyển động của bé.

• Siêu âm tim thai: Kỹ thuật này được thực hiện khi các bác sĩ nghi ngờ thai nhi có dấu hiệu dị tật tim bẩm sinh. Quy trình thực hiện cũng tương tự như siêu âm thai không xâm lấn nhưng sẽ mất nhiều thời gian hơn do cần thu được những hình ảnh rõ ràng nhất thể hiện kích thước, hình dạng, cấu trúc và hoạt động trái tim của bé để có thể đưa ra những chẩn đoán chính xác.

Tùy theo thời điểm thai kỳ, siêu âm thai có thể được chỉ định với những mục đích khác nhau như:

Trong 3 tháng đầu, siêu âm thai được thực hiện để:

• Xác nhận việc bà mẹ mang thai, xác định tuổi thai và dự tính ngày sinh
• Kiểm tra nhịp tim của thai nhi, phát hiện những bất thường nếu có
• Kiểm tra những bất thường có thể xảy ra của nhau thai, tử cung, buồng trứng...
• Chẩn đoán thai ngoài tử cung hoặc nguy cơ sảy thai

Trong 3 tháng giữa và 3 tháng cuối của thai kỳ:

• Theo dõi sự phát triển và vị trí của thai nhi
• Xác định giới tính của em bé
• Kiểm tra nhau thai xem có tình trạng nhau thai che cổ tử cung hoặc nhau bong non hay không.
• Kiểm tra các đặc điểm của hội chứng Down (thường thực hiện trong khoảng 13-14 tuần tuổi thai).
• Kiểm tra các dị tật bẩm sinh hoặc các bất thường về cấu trúc hay lưu lượng máu của thai nhi, xác định thai có đủ oxy không.
• Chẩn đoán các vấn đề liên quan đến buồng trứng hoặc tử cung của người mẹ.
• Đo chiều dài cổ tử cung, đk lỗ trong cổ tử cung để tàm soát nguy cơ sinh non hoặc hướng dẫn thực hiện các kỹ thuật khác như chọc ối.
• Xác nhận sự tử vong của thai nhi.

Quy trình siêu âm thai không xâm lấn được thực hiện trong khoảng 30 phút đến 1 giờ với những công đoạn tương đối đơn giản:

• Đầu tiên kỹ thuật viên yêu cầu bà mẹ cởi bỏ trang phục và trang sức, mặc áo bệnh nhân và nằm lên giường bệnh
• Sau đó bà mẹ sẽ được yêu cầu vén áo lên để lộ phần bụng và chậu. Kỹ thuật viên sẽ tiến hành thoa nhẹ nhàng một lớp gel lên khu vực cần tiến hành siêu âm để đảm bảo không có khoảng trống giữa đầu dò và da người mẹ.
• Tiếp theo kỹ thuật viên sử dụng một đầu dò, nhẹ nhàng di chuyển trên bụng của người mẹ cho đến khi thu được hình ảnh của thai nhi trên màn hình. Sau đó kiểm tra chất lượng hình ảnh đã đủ rõ ràng chưa và nếu đạt yêu cầu, họ sẽ lau sạch lớp gel để kết thúc quá trình siêu âm.

Đối với siêu âm qua đường âm đạo, khác biệt duy nhất là thay vì di chuyển đầu dò trên bụng bà mẹ, kỹ thuật viên sẽ sử dụng đầu dò đưa vào đường âm đạo để chụp lại những hình ảnh về thai nhi.

Siêu âm thai là ứng dụng phổ biến của phương pháp siêu âm. Tuy không được khuyến cáo sử dụng để xác định giới tính thai nhi nhưng siêu âm thai có thể giúp các bậc cha mẹ có những ấn tượng đầu tiên về thai nhi trong bụng, bên cạnh đó còn có thể theo dõi sự phát triển của thai và xử lý kịp thời nếu phát hiện những bất thường. Ngày nay, với sự phát triển của khoa học công nghệ, chất lượng các hình thức siêu âm thai cũng không ngừng được cải tiến và nâng cao, từ đó các bậc cha mẹ đã có được hình ảnh rõ ràng của thai nhi.

Nguồn tham khảo: healthline.com; marchofdimes.org