Siêu âm mạch cảnh phát hiện sớm chứng xơ vữa động mạch

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ nội trú, Bác sĩ chuyên khoa I Trịnh Lê Hồng Minh - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Siêu âm mạch máu được sử dụng rộng rãi nhằm thăm dò toàn bộ hệ thống mạch máu, trong đó có mạch cảnh. Từ đó, có thể hỗ trợ phát hiện kịp thời những trường hợp mắc chứng xơ vữa động mạch, hỗ trợ chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Siêu âm mạch cảnh là một thủ tục an toàn và không gây đau đớn cho người bệnh. Đây là một kỹ thuật chẩn đoán hiện đại, dựa trên những hình ảnh được sử dụng bởi các sóng siêu âm phản xạ lại nhằm tạo ra những hình ảnh tương tự như hình ảnh của các mạch máu ở cổ.

Động mạch cảnh là bộ phận đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình cung cấp nguồn máu giàu oxy cho hệ thống não bộ của chúng ta. Bởi vậy, những bệnh lý có thể gây tổn thương cho hai động mạch này sẽ dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm khác.

Và dựa trên những hình ảnh siêu âm, các bác sĩ chuyên khoa sẽ phát hiện được các mảng xơ vữa tích tụ lâu ngày trong lòng của động mạch cảnh, gây thu hẹp lòng động mạch cảnh. Những mảng xơ vữa này thường là canxi, hoặc cholesterol...

Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến cản trở lưu thông của lưu lượng máu nhất định lên não bộ, khiến gia tăng nguy cơ bị đột quỵ bất ngờ ở người bệnh. Bởi vậy, thực hiện siêu âm động mạch cảnh là liệu pháp cần thiết để phát hiện kịp thời chứng xơ vữa động mạch cảnh nhằm tìm ra phương pháp xử lý kịp thời, có thể sử dụng thuốc hoặc tiến hành phẫu thuật nhằm loại bỏ đi những mảng xơ vữa trong lòng động mạch cảnh.

Mục đích chính khi thực hiện siêu âm động mạch cảnh đó chính là tạo nên những hình ảnh chân thực nhất cho thấy toàn bộ sự thu hẹp của động mạch cảnh. Thông thường, các bác sĩ sẽ đưa ra chỉ định yêu cầu thực hiện kỹ thuật này trong các trường hợp như:

• Các bác sĩ nghe thấy được tiếng thổi của động mạch cảnh, và đây có thể chính là những âm thanh bất thường xuất hiện trong động mạch cảnh, là báo hiệu cho tình trạng động mạch cảnh của người bệnh đang bị tắc nghẽn và có thể chính là nguy cơ lớn nhất dẫn đến đột quỵ.
• Tiền sử bệnh án của bệnh nhân cho thấy những lần bị tai biến hoặc tai biến nhẹ trong thời gian gần đây. Những biểu hiện của tai biến nhỏ chính là người bệnh có thể xuất hiện một số hay đầy đủ các triệu chứng nguy hiểm của bệnh tai biến mạch máu não. Tuy nhiên, theo nghiên cứu thì những triệu chứng này thường sẽ biến mất nhanh chóng trong khoảng thời gian là 24 giờ.
• Xuất hiện những dấu hiệu nghi ngờ thành của động mạch cảnh đang bị tách lớp và có xu hướng yếu đi, gây ảnh hưởng đến lưu lượng lên não.
• Ngoài ra, kỹ thuật siêu âm động mạch cảnh có thể được chỉ định nhằm kiểm tra về sự hồi phục của người bệnh sau khi tiến hành các phẫu thuật mạch máu, ví dụ như: động mạch cảnh, động mạch chủ, động mạch ngoại biên...

• Trong một số trường hợp đặc biệt, phương pháp siêu âm này cũng được yêu cầu cho những người bệnh đang có nguy cơ bị đột quỵ cao, coi như một xét nghiệm dự phòng (đa số dành cho các bệnh nhân trên 70 tuổi và đang gặp phải một số bệnh lý như: cao huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, xơ vữa động mạch,...).

Khi siêu âm động mạch cảnh được thực hiện như một kỹ thuật kiểm tra các nguy cơ bị đột quỵ thì các bác sĩ có thể kết hợp cùng với một số xét nghiệm khác như:

• Siêu âm bụng nhằm kiểm tra về chứng phình động mạch chủ bụng tiềm năng, và mở rộng hoặc là phình động mạch lớn chuyên cung cấp nguồn máu dồi dào đến xương chậu, chân và bụng.
• Kiểm tra những chỉ số của mắt cá chân, hoặc cánh tay, thực hiện so sánh huyết áp đã được đo tại một mắt cá chân hoặc đo huyết áp tại cánh tay, từ đó có thể chỉ ra được những trường hợp bệnh nhân bị tắc nghẽn các lưu lượng máu đến chân.

Thông thường, siêu âm động mạch cảnh chỉ mất khoảng 15-30 phút, không đau đớn. Dưới đây là 3 bước tiêu biểu khi thực hiện quy trình này:

Bước 1: Chuẩn bị

Chuẩn bị phòng siêu âm: các kỹ thuật siêu âm hiện nay thường được tiến hành tại các phòng khám hoặc những bệnh viện lớn, nơi có đầy đủ các máy móc và những thiết bị siêu âm cần thiết, người thực hiện chính là các bác sĩ hoặc kỹ thuật viên có kỹ năng chuyên môn cao, có thể xử lý được bất kỳ những vấn đề có thể xảy ra trong quá trình thực hiện.

Kiểm tra lại hoạt động của thiết bị và hệ thống máy siêu âm trước khi tiến hành kỹ thuật siêu âm mạch cảnh trên người bệnh.

Bệnh nhân sẽ được yêu cầu nằm ngửa, đồng thời cằm hơi hướng lên trên để có thể lộ toàn bộ vùng cổ đang cần siêu âm.

Bước 2: Thực hiện siêu âm

Bệnh nhân sẽ được bôi một lớp gel mỏng lên cổ, đây là một loại gel phổ biến trong các kỹ thuật siêu âm hiện nay, được sử dụng giúp cho đầu dò của máy có thể di chuyển mượt mà hơn và hỗ trợ cho sóng âm có thể đi đến được những động mạch tốt hơn.

Tiến hành quét đầu dò trên những lớp gel, khi đó đầu dò sẽ bắt đầu phát ra những sóng âm để đi đến vùng động mạch cảnh và tiến hành phản xạ lại hình ảnh, góp phần tái tạo chân thực những hình ảnh và hiện thị chúng trên màn hình của máy tính.

Sau khi kết thúc siêu âm thì bệnh nhân sẽ được lau đi lớp gel này và có thể đi lại hoàn toàn bình thường.

Bước 3: Tiến hành đọc kết quả

Thông qua những hình ảnh quan sát được thì bác sĩ chuyên khoa sẽ bắt đầu phân tích và thông báo cho người bệnh về tình trạng mạch cảnh hiện tại của mình, đồng thời đưa ra lời khuyên về phương pháp điều trị hợp lý dành cho bệnh nhân.

Bệnh động mạch cảnh là một trong những bệnh lý nguy hiểm. Do đó bạn không nên chủ quan, khi gặp phải bất kỳ dấu hiệu điển hình nào của bệnh, hãy gặp bác sĩ sớm để có thể được thăm khám và nhận được phác đồ điều trị kịp thời, góp phần hạn chế được những nguy cơ gây tai biến, hoặc đột quỵ.