Những vấn đề cần lưu ý về thuốc cản quang trong chụp CT

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Phạm Mạnh Chung- Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long

Thuốc cản quang là những chất chứa iodine được sử dụng để tăng cường mức độ tương phản của cấu trúc hoặc dịch cơ thể khi thăm khám chẩn đoán hình ảnh. Bên cạnh các lợi ích đem lại trong chẩn đoán, việc sử dụng thuốc tương phản có thể kèm theo một số tác dụng phụ không mong muốn.

Phần lớn các trường hợp chụp cắt lớp vi tính để chẩn đoán chính xác bệnh cần phải tiêm thuốc cản quang, cụ thể:

• Chụp cắt lớp vi tính bụng - tiểu khung cần tiêm thuốc cản quang để chẩn đoán bệnh lý ở các tạng như gan-mật, tụy, lách, hệ tiết niệu, tử cung-buồng trứng và bệnh lý của hệ tiêu hóa.
• Các trường hợp nghi ngờ có khối u.
• Phần lớn các trường hợp viêm, áp xe cần tiêm thuốc cản quang, trừ viêm phổi đã được chẩn đoán chắc chắn và không cần phân biệt với các bệnh lý khác.
• Bệnh lý mạch máu như phình mạch, giả phình, dị dạng mạch máu, bóc tách động mạch, hẹp tắc động mạch...
• Một số trường hợp đặc biệt: Tìm nguồn mạch nuôi của phổi biệt lập, đánh giá vùng tái tưới máu của tổn thương, chẩn đoán mức độ vách hóa của tụ máu dưới màng cứng giai đoạn bán cấp,...

2.1 Chống chỉ định tương đối

• Người bị suy gan, suy tim mất bù
• Người bị suy thận độ III, IV. Nếu buộc phải tiêm thuốc, bác sĩ cần lên kế hoạch chạy thận nhân tạo cho bệnh nhân ngay sau khi tiêm thuốc cản quang.
• Người bị đa u tủy, đặc biệt là bệnh nhân thiểu niệu. Nếu cần phải chụp cắt lớp vi tính thì cần truyền dịch cho bệnh nhân.
• Người có tiền sử dị ứng thuốc, tiền sử hen phế quản, cơ địa dị ứng.
• Người mắc bệnh mạn tính: Đái tháo đường, cường giáp, hen suyễn, hồng cầu hình liềm.
• Phụ nữ có thai: Việc sử dụng các thuốc cản quang không chứa ion chưa được chứng minh đầy đủ là an toàn đối với phụ nữ có thai. Không nên sử dụng thuốc cản quang cho phụ nữ có thai trừ khi lợi ích vượt trội nguy cơ và cần phải do bác sĩ quyết định.
• Bà mẹ cho con bú: Thuốc cản quang tiết vào sữa mẹ là rất thấp. Sự gây hại đối với trẻ bú mẹ có khả năng không xảy ra. Nên ngưng ít nhất 24 giờ sau khi chụp có cản quang mới cho trẻ bú lại.

2.2 Chống chỉ định tuyệt đối

• Người bị mất nước nặng
• Người bị dị ứng với i ốt

3.1 Trước chụp

• Khách hàng sẽ được các bác sĩ kiểm tra các vấn đề an toàn (check list) trước tiêm thuốc cản quang như: tiền sử dị ứng thuốc, tiền sử hen phế quản, có bị tiêu chảy, mất nước không, có bị tiểu đường và đang dùng thuốc Metformin, có bị suy thận không.
• Chỉ định kiểm tra chức năng thận: creatinine (eGFR) cần thiết được đánh giá trước khi sử dụng thuốc cản quang. Một số trường hợp như đang chạy thận nhân tạo định kỳ, chấn thương thận cấp hoặc yêu cầu chụp khẩn cấp cho các trường hợp đe dọa tính mạng (ví dụ: nghi ngờ chấn thương nặng, đe dọa bóc tách động mạch chủ) có thể cân nhắc tiến hành chụp CT scan có thuốc cản quang mà không cần chờ kết quả creatinine.
• Ngưng các thuốc có nguy cơ độc cho thận đang sử dụng, đặc biệt lưu ý: các thuốc chống viêm nonsteroid, lợi tiểu ngưng trước 24 giờ, metformin ngưng trước 48 giờ. Các thuốc ức chế men chuyển, ức chế thụ thể không bắt buộc ngưng nghiêm ngặt.
• Khách hàng cần nhịn ăn ít nhất 4 giờ trước khi tiêm thuốc cản quang.
• Nếu khách hàng có tiền sử dị ứng thuốc, hen phế quản thì sẽ được dự phòng phản ứng trước khi đưa xuống khoa chẩn đoán hình ảnh để tiêm thuốc cản quang.

3.2 Trong quá trình chụp

• Khách hàng bình tĩnh, thở nhẹ nhàng, không hồi hộp và được hướng dẫn tập thở.

3.3 Sau khi chụp

• Khách hàng được theo dõi tại phòng chụp hoặc phòng hồi tỉnh ít nhất 30 phút để xem có phản ứng bất thường gì không.
• Nếu không có bất thường gì, khách hàng được hướng dẫn quay lại phòng khám.
• Nếu bệnh nhân đang điều trị nội trú, bác sĩ sẽ có chế độ theo dõi phù hợp với tình trạng hiện tại của bệnh nhân.
• Nếu bệnh nhân ngoại trú, không có các yếu tố nguy cơ thì có thể về nhà. Uống nhiều nước, theo dõi lượng nước tiểu trong vòng 24 giờ. Nếu thấy lượng nước tiểu ít đi so với bình thường thì đến lại bệnh viện kiểm tra chức năng thận.
• Quay lại bệnh viện khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường.
• Chế độ dinh dưỡng giống các ngày bình thường khác.

• Trước khi chụp CT, khách hàng sẽ được các chuyên gia y tế hàng đầu đánh giá về quá trình bệnh lý, tiền sử bản thân và gia đình và kiểm tra an toàn (check list CLVT có tiêm thuốc cản quang) để đảm bảo an toàn cho khách hàng trước khi vào phòng CLVT.
• Đội ngũ bác sĩ và kỹ thuật viên giỏi, chuyên nghiệp tại hệ thống Y tế Vinmec sẽ giúp khách hàng tin tưởng về chuyên môn, yên tâm và thoải mái trước, trong và sau khi chụp.
• Hệ thống máy CLVT đa dãy đầu dò hiện đại, giúp phát hiện chính xác dù là những tổn thương nhỏ, tổn thương mới hình thành.

XEM THÊM:

• Chụp CT là gì? Trường hợp nào cần tiêm thuốc cản quang?
• Thuốc cản quang là gì?
• Chụp cắt lớp vi tính - tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán bệnh mạch vành