Mất khứu giác có hồi phục được không?

Trong giai đoạn dịch bệnh COVID-19 phức tạp hiện nay, có rất nhiều người quan tâm đến việc mất khứu giác có hồi phục được không hay chữa mất khứu giác như thế nào sau khi mắc COVID-19. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu về khả năng phục hồi của mất khứu giác.

Cơ chế mất mùi cơ bản có trong COVID-19 vẫn được tiếp tục khám phá khi nhiều nghiên cứu đang thực hiện. Ttuy nhiên, một số giả thuyết và quan sát ban đầu có thể giải thích được tại sao việc mất khứu giác và vị giác xảy ra nhiều ở bệnh nhân COVID-19 ngay cả khi không có các dấu hiệu nghẹt mũi khác như với SARS, cảm lạnh và cúm.

Trong một tỷ lệ nhỏ những người bị nghẹt và chảy nước mũi thì sự tắc nghẽn vật lý của mũi với chất nhầy sẽ làm giảm mùi. Tuy nhiên, phần lớn bệnh nhân COVID-19 đều bị mất khứu giác thường không bị nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi, do đó các cơ chế khác phải liên quan.

Vì vậy, điều gì có thể dẫn đến mất mùi đột ngột trong COVID-19? SARS-CoV-2 dẫn đến tổn thương tế bào hỗ trợ thần kinh trong mũi là nguyên nhân mất khứu giác. Có 2 loại tế bào liên quan, gồm tế bào cảm nhận mùi và tế bào hỗ trợ thần kinh. Các nghiên cứu giai đoạn đầu cũng cho biết rằng, virus tấn công chọn lọc vào tế bào cảm nhận mùi, những tế bào này có liên hệ với tế bào cảm nhận mùi trên não, điều này dẫn đến sự lo ngại virus theo đó sẽ lan lên não. Tuy nhiên, giải phẫu bệnh tử thi cho thấy SARS-CoV-2 rất hiếm khi xâm nhập vào não và giả thiết tế bào cảm nhận mùi bị tổn thương cũng không chắc chắn.

Khi SARS-CoV-2 liên kết với ACE2/ TMPRSS2 trên các tế bào bền vững trong mũi thì nó sẽ chết dẫn đến mất các lông mao cảm giác trên những tế bào thần kinh thụ cảm khứu giác. Do đó, chất tạo mùi sẽ không liên kết được với lông mao của tế bào thần kinh, do đó gây ra chứng thiếu máu. Tất cả những điều này có thể xảy ra rất nhanh chỉ trong vòng 1 hoặc 2 ngày.

Trong khi điều này xảy ra thì các tế bào gốc có thể nhanh chóng tái tạo tế bào trung tâm (thường trong vòng từ 3 đến 7 ngày), cho phép lông mao trên tế bào thần kinh khứu giác tái tạo những chất tạo mùi một lần nữa liên kết với tế bào thần kinh và khứu giác phục hồi (trong 1 hoặc 2 ngày nữa).

Một nghiên cứu trên 202 bệnh nhân COVID-19 trong vòng 1 tháng cũng cho thấy tỷ lệ hồi phục là 49%. Nhưng một số bệnh nhân cũng bị tổn thương khá nghiêm trọng và thậm chí có những ca mất khứu giác kéo dài, hồi phục không hoàn toàn hoặc cảm nhận mùi khác so với mùi trong trí nhớ và thậm chí mùi hôi thối, khó chịu.

Cho đến nay, cũng chưa có phương pháp điều trị rối loạn khứu giác hiệu quả, nhưng có thể rèn luyện, tức là cho bệnh nhân tập ngửi những mùi nhất định để mũi được học lại mùi.

Mất khứu giác đã trở thành một triệu chứng phổ biến ở những bệnh nhân mắc COVID-19. Tuy nhiên, đó không phải là rối loạn chức năng khứu giác duy nhất mà những người mắc COVID-19 đều gặp phải, mà ngay cả những người đã khỏi bệnh cho biết luôn cảm thấy mùi thịt thối rữa dường như sẽ theo họ khắp nơi.

Một số người còn cảm thấy những mùi bình thường còn có thể đột ngột biến thành mùi thối, mùi kim loại hoặc giống chồn hôi. Đơn cử, một số người mỗi sáng thức dậy là lại phát hiện mùi cà phê ưa thích quen thuộc đã bị biến đổi thành mùi hôi thối của rác thải hoặc thịt thối rữa.

Hội chứng này còn được gọi là rối loạn khứu giác/rối loạn mùi vị (parosmia) – Biến đổi cảm nhận mùi. Một nghiên cứu năm 2021 cho thấy rằng gần một nửa số người tham gia nghiên cứu cho biết bị tình trạng parosmia và 1 trường hợp được xác nhận nhiễm COVID-19 phục hồi khứu giác trong vòng khoảng 3 tháng khỏi bệnh. Đối với một số người, tình trạng này sẽ kéo dài hơn thế nhiều. Một phụ nữ trẻ gần đây đã lan truyền trên mạng về trải nghiệm liên tục của cô ấy đối với chứng parosmia, bắt đầu khoảng 10 tháng trước.

Theo các chuyên gia y tế thì chứng rối loạn khứu giác có thể xảy ra nếu COVID - 19 làm hỏng các thụ thể khứu giác trong mũi hoặc ảnh hưởng đến các bộ phận của não cần thiết đối với khứu giác.

Theo các nhà khoa học, Covid-19 có khả năng khiến tổn thương hệ thống khứu giác (kết nối giữa mũi và não), nơi nhận biết mùi. Hệ thống khứu giác có thể tự hồi phục nhưng quá trình này cần có thời gian, có thể mất từ 2 tuần - 2 năm.

Virus SARS-CoV-2 thường sẽ vào trong tế bào thông qua thụ thể ACE2 (cổng ACE2). Các protein cầu gai nhận ra thụ thể ACE2 nên bám vào nhanh và giúp virus vỏ sáp nhập vào vỏ tế bào, virus chuyển gen vào trong gây nhiễm bệnh tế bào. Thụ thể ACE2 có nhiều trong nhiều loại tế bào trong cơ thể và nhất là các tế bào ở hệ hô hấp. Đây cũng là lý do virus SARS-CoV-2 thường thâm nhập được cơ thể qua hệ hô hấp.

Điểm thú vị là tế bào thần kinh khứu giác nằm ở bên trong mũi không có thụ thể ACE2. Vì vậy, virus SARS-CoV-2 thường sẽ không thể tấn công và gây nhiễm, làm tổn thương tế bào khứu giác. Tuy nhiên, tế bào khứu giác sẽ nằm giữa các tế bào hỗ trợ thần kinh (support cell) và những tế bào này có thụ thể ACE2. Khi SARS-CoV-2 đi vào, các tế bào này sẽ dễ bị tấn công trước do nằm ở vùng mũi và đường hô hấp.

Các tế bào hỗ trợ thần kinh có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc chuyển tín hiệu mùi vị lên não của bạn. Tổn thương các tế bào này khiến cho vùng khứu giác không hoạt động, không gửi tín hiệu thần kinh lên não, gây ra mất mùi.

Đây là tin mừng vì các tế bào hỗ trợ thần kinh có thể thay thế sau khi cơ thể bạn khỏi bệnh, trong khi tổn thương ở tế bào thần kinh thường khó phục hồi. Vì vậy, đa số các bệnh nhân Covid-19 thường sẽ phục hồi mùi vị một thời gian sau khi cơ thể hết bệnh Covid-19. Khoảng 63% bệnh nhân Covid-19 sẽ phục hồi khứu giác sau 5 tuần và 95% bệnh nhân Covid-19 phục hồi sau 6 tháng. Chữa trị triệu chứng hô hấp Covid-19 càng sớm thì khả năng có mùi lại càng nhanh.

• Chữa mất mùi bằng thuốc

Các nghiên cứu về sử dụng thuốc corticoid xịt mũi tại chỗ trong điều trị mất mùi cấp tính ở bệnh nhân COVID-19 vẫn chưa có kết quả thống nhất. Một số nghiên cứu cho thấy được thời gian phục hồi khứu giác nhanh hơn, tỷ lệ bệnh nhân phục hồi cao hơn; tuy nhiên, một số nghiên cứu khác không cho thấy sự khác biệt so với nhóm dùng giả dược.

Sử dụng thuốc corticoid xịt mũi tại chỗ chỉ nên dùng điều trị mất khứu giác sau 2 tuần đối với những bệnh nhân bị COVID-19 có nghẹt hoặc chảy mũi, giúp làm giảm phù nề niêm mạc mũi. Việc điều trị tích cực chỉ đặt ra khi mà bệnh nhân bị mất mùi kéo dài hơn 2 tuần.

• Chữa mất khứu giác bằng cách tập ngửi mùi

Đây là chữa mất khứu giác đơn giản, sử dụng trí nhớ não bộ kết hợp với các mùi quen thuộc giúp cơ thể bạn học lại cách ngửi mùi. Lưu ý, các tế bào thần kinh khứu giác vẫn chưa bị tổn thương do Covid-19 vì thế chúng ta chỉ tập từ từ, việc phục hồi mùi sẽ nhanh.

Đầu tiên, chúng ta nên học ngửi từ 4 đến 6 mùi mỗi ngày, mỗi lần đưa lên mũi ngửi từ 20 đến 30 giây. Sau đó, hãy nhắm mắt, nhớ lại mùi này trước kia thơm hay khó chịu. Nên bắt đầu bằng các mùi đơn giản, quen thuộc, chẳng hạn như mùi nước hoa, mùi kem cạo râu, mùi của những người xung quanh... Sau đó đến các mùi đặc trưng hơn. Cần lặp lại bài tập này nhiều lần trong ngày, tập ngay khi mới bắt đầu mất mùi sẽ giúp chúng ta phục hồi mùi nhanh hơn.

Bài tập này cũng có thể áp dụng và cùng kết hợp với mất vị ngon của đồ ăn do Covid-19. Chúng ta có thể nếm món ăn và hồi tưởng lại vị của nó trước kia.

Phần lớn bệnh nhân có thể hồi phục được khứu giác và vị giác nếu điều trị đúng cách. Tuy nhiên, đối với một số người, rối loạn khứu giác và vị giác có thể kéo dài, lúc này cần thực hiện các phương pháp điều trị đặc hiệu hơn.