Lưu ý khi chụp X-quang cho bé

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lâm Thị Kim Chi - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Chụp X-quang có hại cho bé không? Đây là vấn đề rất nhiều cha mẹ lo ngại, đôi khi dẫn tới không hợp tác khi bác sĩ có chỉ định chụp X-quang cho con. Nhưng vai trò của X-quang trong Y khoa như thế nào, thực sự trẻ sơ sinh chụp x-quang có hại không... thì không phải ai cũng hiểu rõ.

Tia X là dạng năng lượng bức xạ, giống như ánh sáng hoặc sóng vô tuyến nhưng có nhiều mức năng lượng cao hơn, cho phép đâm xuyên qua cơ thể. Sau đó, những hình ảnh của các cấu trúc bên trong sẽ được in trên tấm phim ảnh hoặc trên màn hình máy tính. Chính vì thế, X-quang là một loại phương tiện hình ảnh rất phổ biến, dễ thực hiện ở nhiều nơi. Hình ảnh X quang đã giúp cải thiện chẩn đoán và điều trị trong các vấn đề sức khỏe ở bệnh nhi.

Con bạn có thể cần chụp X-quang cho nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau, từ gãy xương sau khi té ngã đến đau bụng chưa rõ nguyên nhân. Trong đó, tia X đặc biệt rất tốt trong việc cung cấp thông tin về các mô cứng trong cơ thể, như xương, răng.

Thủ tục để chụp X-quang diễn ra rất nhanh chóng và đơn giản trong một căn phòng kín, cách ly đúng tiêu chuẩn để tránh rò rỉ phóng xạ. Đồng thời, trẻ cũng được thay trang phục phù hợp, không có bất kỳ vật kim loại nào trên cơ thể như trang sức, các loại móc khóa trên quần áo...

Nếu trẻ lớn, cha mẹ có thể hướng dẫn trẻ đứng hay tạo tư thế thích hợp để bộc lộ vùng cần khảo sát. Tuy nhiên, đối với trẻ nhỏ, dễ quấy khóc, việc cho trẻ chụp X-quang có thể khó khăn hơn. Đôi khi cần đến cả cha và mẹ để giữ trẻ đúng tư thế trên bàn chụp X-quang. Mặc dù vậy, khi kỹ thuật viên tiến hành chụp, việc tiếp xúc với bức xạ từ tia X sẽ không gây ra bất kỳ triệu chứng nào. Nói một cách khác, trẻ hoàn toàn không có cảm giác khó chịu gì trong suốt quá trình chụp X-quang.

Vì X-quang là một loại xét nghiệm hình ảnh rất phổ biến, tính an toàn nhìn chung là tương đối cao nên được sử dụng rộng rãi trong chẩn đoán Y khoa, không chỉ ở trẻ em mà cả người lớn. Đối với máy chụp X-quang chuyên biệt dành cho trẻ em, kỹ thuật viên luôn chú ý điều chỉnh năng lượng phóng xạ ở mức vừa đủ để cung cấp cho bác sĩ những thông tin về các cấu trúc bên trong cơ thể và đề phòng nguy cơ phơi nhiễm bức xạ ở mức thấp nhất. Những xét nghiệm này cho thấy trẻ em với liều phóng xạ thấp.

Bạn có thể lo lắng về việc cho con bạn tiếp xúc với nguồn năng lượng phóng xạ khi chụp X-quang nhưng bạn cũng cần phải biết rằng nguồn bức xạ luôn hiện diện ở xung quanh chúng ta mọi lúc mọi nơi từ ánh sáng mặt trời và các nguồn sáng khác. Những người thường xuyên làm việc bên ngoài trời, sinh sống ở những vùng cao sẽ có nguy cơ tiếp xúc với bức xạ nhiều hơn.

Mặc dù các quan sát đã chứng minh thấy nguồn năng lượng từ bức xạ có năng lượng cao và tiếp xúc với liều lượng lớn có thể làm tổn thương mô sống thông qua cơ chế làm phá vỡ cấu trúc ổn định các vật liệu di truyền trong nhân tế bào là DNA. Đây là một yếu tố nguy cơ phát triển đến bệnh ung thư về sau, nhưng bệnh lý này vẫn có thể xảy ra trên một người dù chưa từng chụp X-quang lần nào trong đời!

Trong khi đó, đối với tia X được sử dụng trong Y khoa, năng lượng được sử dụng là rất thấp, đặc biệt là khi chỉ định với trẻ em. Ví dụ, khi con bạn chụp một phim X-quang ngực theo tiêu chuẩn, lượng bức xạ mà bé đã nhận được là hoàn toàn tương đương với một lượng bức xạ trong môi trường bình thường trong 2 đến 3 ngày. Đây thậm chí là còn ít hơn lượng bức xạ có nguy cơ phơi nhiễm khi hoàn thành một chuyến bay. Vì thế, các bác sĩ thường khuyên cha mẹ không nên quá lo lắng khi chụp X-quang cho bé, nếu cần thiết có thể phải chụp lặp lại, vì đây cơ bản là một chỉ định cận lâm sàng quan trọng để chẩn đoán và điều trị bệnh cho trẻ.

Bên cạnh đó, khi bác sĩ có chỉ định chụp X-quang cho những cơ quan gần những bộ phận nhạy cảm với năng lượng phóng xạ, do có các tế bào phân chia với tốc độ nhanh, các kỹ thuật viên đều chú ý che chắn cho trẻ cẩn thận để đảm bảo nguy cơ phơi nhiễm của con bạn luôn ở mức thấp nhất. Các bộ phận đó có thể là tuyến giáp ở cổ, tinh hoàn trong bìu ở bé trai và buồng trứng ở vùng bụng dưới của bé gái.

Nguy cơ từ chụp X quang là nhỏ khi so sánh với những lợi ích của chúng trong chẩn đoán và điều trị bệnh. Tuy nhiên, chúng ta vẫn cần nỗ lực để giảm thiểu rủi ro bằng cách giảm những tiếp xúc không cần thiết với X quang vì những lý do sau:

• Bệnh nhi có tính nhạy cảm với phòng xạ cao hơn người lớn, nghĩa là nguy cơ ung thư trên mỗi đơn vị liều phóng xạ ion hóa cao hơn
• Sử dụng thiết bị và cài đặt mức độ phơi nhiễm được thiết kế cho người lớn có thể dẫn đến phơi nhiễm quá mức nếu sử dụng cho trẻ.
• Bệnh nhi có tuổi thọ dự kiến lâu hơn người lớn, vì vậy nguy cơ mắc bệnh ung thư cao hơn do ảnh hưởng của việc tiếp xúc với bức xạ.

Chụp X-quang là cần thiết trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh. Tuy nhiên, để ngăn ngừa phơi nhiễm phóng xạ từ tia X-quang cho con, cha mẹ không nên tự ý mà chỉ thực hiện khi có chỉ định từ bác sĩ với mục đích Y khoa rõ ràng. Trong những trường hợp này, rủi ro có thể mắc phải từ tia X là nhỏ hơn rất nhiều so với việc không chụp hay trì hoãn chụp X-quang.

Tuy nhiên, cha mẹ cũng có thể góp phần chủ động giảm thiểu nguy cơ phơi nhiễm phóng xạ cho con một cách hợp lý khi thực hiện các điều sau đây:

• Tuyệt đối không tự ý cho con đi chụp X-quang hay chụp lặp lại mà không có chỉ định của bác sĩ.
• Thông báo cho bác sĩ biết con bạn đã được chụp X-quang rất nhiều lần trong một thời gian ngắn. Đồng thời, cung cấp cho bác sĩ những phim X-quang mà trẻ từng chụp trước đó để thuận tiện so sánh, đối chiếu.
• Trước khi thực hiện chụp X-quang, cũng như soi huỳnh quang hoặc chụp CT, cha mẹ có thể yêu cầu bác sĩ cho biết lợi ích sức khỏe rõ ràng trong bệnh lý của con bạn.
• Cung cấp chính xác cân nặng, chiều cao của trẻ cho kỹ thuật viên để có thể điều chỉnh lượng phóng xạ sử dụng là thấp nhất nhưng vẫn có được những hình ảnh đạt yêu cầu.
• Sử dụng các dụng cụ che chắn khi có thể, đặc biệt đối với các khu vực rất nhạy cảm như tuyến giáp và bộ phận sinh dục.

Tóm lại, chụp X-quang trong Y khoa là sử dụng tia X như là một dạng năng lượng bức xạ để ghi nhận hình ảnh các cấu trúc trong cơ thể. Nhiều cha mẹ lo lắng về nguy cơ phơi nhiễm bức xạ trong việc hình thành bệnh lý ung thư trong tương lai xa, tuy nhiên cần lưu ý rằng, với những thăm khám kỹ lưỡng của bác sĩ, chỉ định X-quang luôn là một điều cần thiết để chẩn đoán và điều trị kịp thời, chính xác các bệnh lý mà con bạn hiện đang mắc phải.

Nguồn tham khảo: webmd.com; fda.gov

XEM THÊM:

• 22 câu hỏi thường gặp về X quang
• Mức độ phóng xạ khi chụp X quang
• Ảnh hưởng của tia X lên thai nhi
• Hiểu về rủi ro phóng xạ từ các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh