Eras và vai trò của điều trị đau sau mổ

Bài viết được viết bởi Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Trung Thành - Bác sĩ Gây mê Giảm đau, Khoa Gây mê phẫu thuật - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Để có thể đạt được kết quả tốt khi thực hành ERAS cần có sự tham gia của nhiều chuyên khoa khác nhau như: Nội khoa, ngoại khoa, tim mạch, hô hấp, dinh dưỡng, phục hồi chức năng và quan trọng nhất là nâng cao vai trò và chức năng của gây mê hồi sức.

ERAS (Enhanced Recovery After Surgery) là chương trình chăm sóc phục hồi sớm sau phẫu thuật, bao gồm các kế hoạch giúp chăm sóc bệnh nhân trước, trong và sau phẫu thuật. Nhờ đó người bệnh duy trì được chức năng của các cơ quan trước phẫu thuật và giảm phản ứng với stress, viêm, tăng miễn dịch sau phẫu thuật để đạt được mục tiêu nâng cao chất lượng điều trị, giảm chi phí và giảm tỷ lệ biến chứng cho người. Người bệnh sẽ được tối ưu dinh dưỡng trước mổ được áp dụng phác đồ gây mê - giảm đau chuẩn hạn chế dung nhóm giảm đau họ thuốc phiện (opioid).

Thuốc phiện được xem là loại thuốc giảm đau toàn thân mạnh nhất hiện nay. Vì vậy, việc lạm dụng kê đơn thuốc phiện (opioid) hoặc dẫn chất của thuốc phiện lan rộng và được ví như là đại dịch. Việc sử dụng thuốc phiện lâu dài thường bắt đầu bằng việc kê đơn morphine cho bệnh nhân sau phẫu thuật với mục đích giảm đau cấp tính. Ngay cả những đợt kê toa morphine ngắn hạn cũng có thể gây ra hậu quả lâu dài và làm tăng nguy cơ lạm dụng thuốc sau đó.

Nghiên cứu tại Mỹ cho thấy rằng những bệnh nhân có nhu cầu cao về thuốc phiện khi điều trị nội trú cũng thường sử dụng thêm sau khi xuất viện. Do đó, các nhà lâm sàng tại các bệnh viện cũng như tại các hệ thống y tế cùng tìm ra các giải pháp, đặc biệt là các giải pháp thay thế sử dụng thuốc phiện để kiểm soát đau sau phẫu thuật.

Chương trình tăng cường hồi phục sau mổ (ERAS) ra đời đã cung cấp các phương thức giảm đau hiệu quả, hạn chế sử dụng thuốc phiện, đẩy nhanh tiến trình hồi phục của bệnh nhân, giảm biến chứng sau mổ và rút ngăn thời gian điều trị.

ERAS là phương pháp tiếp cận phối hợp nhiều chuyên khoa, dựa vào bằng chứng để tối ưu hóa chăm sóc chu phẫu, bao gồm chăm sóc trước, trong và sau mổ. Một trong những tiêu chuẩn quan trọng của ERAS là giảm đáng kể việc sử dụng thuốc phiện cho bệnh nhân phẫu thuật.

Quản lý đau bằng giảm đau đa phương thức là một thành phần thiết yếu của ERAS. Không giống như các phác đồ truyền thống tập trung vào thuốc phiện, giảm đau đa phương thức ERAS tập trung vào việc sử dụng hai hoặc nhiều loại thuốc hoặc kỹ thuật giảm đau giảm thiểu hoặc không sử dụng thuốc thuốc phiện sau phẫu thuật.

Cách tiếp cận mới này đã giúp cải thiện điểm đau, giảm sử dụng thuốc phiện và giảm các tác dụng phụ liên quan bao gồm buồn nôn, nôn, ngứa, an thần, ức chế hô hấp, tắc ruột, bí tiểu và nghiện và lệ thuốc thuốc phiện.

Các mô hình quản lý đau toàn diện đa phương thức không thuốc phiện thường bao gồm sự kết hợp giữa gây tê thần kinh ngoại vi hoặc trung ương với thuốc giảm đau không thuốc phiện như thuốc chống viêm không steroid, thuốc ức chế cyclooxygenase-2, gabapentin / pregabalin, ketamine, lidocaine, steroid, chất chủ vận alpha-2.

Bằng cách tăng số lượng các phương thức kiểm soát đau không dùng thuốc phiện đặc biệt là phương pháp tê thần kinh ngoại vi, việc kiểm soát cơn đau hiệu quả hơn và tránh được các tác dụng phụ liên quan đến thuốc này.

Một nghiên cứu do Memtsoudis và cộng sự thực hiện đã ghi nhận rằng sự kết hợp thuốc chống viêm không steroid và thuốc ức chế cyclooxygenase-2 cũng đủ đạt đến hiệu quả giảm đau cho đa số các ca mổ, giảm việc sử dụng thuốc phiện quanh mổ và giảm tỷ lệ biến chứng nói chung.

Thực hành ERAS với việc quản lý đau đa phương thức có thể là chiến lược an toàn và hiệu quả để cải thiện việc kiểm soát đau đồng thời giảm thiểu việc sử dụng thuốc phiện cùng với tác dụng phụ và gây nghiện gây ra bởi thuốc phiện như đã trình bày trước đó.

Ban đầu, ERAS đã được áp dụng ở những bệnh nhân phẫu thuật đại trực tràng, sau đó được triển khai cho các phẫu thuật khác. Trong đó, phác đồ giảm đau đa phương thức được áp dụng kết hợp với gây tê vùng hay tê thấm hỗn dịch tiêm bupivacaine liposome tác dụng kéo dài thế hệ mới đã đạt được hiệu quả giảm đau tốt. Qua đó, khi theo dõi ở những bệnh nhân áp dụng ERAS người ta nhận thấy tỷ lệ sử dụng thuốc phiện sau mổ giảm đi rõ rệt so với trước khi áp dụng ERAS.

Như vậy, việc áp dụng chương trình tăng cường hồi phục sau mổ - ERAS có thể cải thiện kết quả và gia tăng an toàn cho bệnh nhân trong giai đoạn chu phẫu và ERAS ngày càng được sử dụng nhiều hơn trong thời đại chăm sóc dựa trên y học bằng chứng.

Với các nguồn lực thích hợp cùng với sự hỗ trợ của thuốc và trang thiết bị phù hợp, chăm sóc ERAS giúp giảm đáng kể việc sử dụng thuốc phiện, giảm các biến chứng và thời gian nằm viện của bệnh nhân (giảm 30% thời gian chăm sóc và giảm tới 50% biến chứng sau phẫu thuật).

Do đó, chúng ta cần xem xét kỹ lưỡng việc triển khai ERAS trong nhiều chuyên ngành phẫu thuật khác nhau nhằm mang đến những kết quả tốt đẹp cho bệnh nhân phải trải qua phẫu thuật.

Tại Vinmec, thực hiện ERAS có sự phối hợp của nhiều Khoa/phòng: Gây mê hồi sức, Dinh dưỡng, Phục hồi chức năng, Dược lâm sàng Phẫu thuật và Chăm sóc điều dưỡng với nhiều nhân sự.