Định lượng nồng độ thuốc sau ghép thận

Việc cấy ghép thận đã mang lại cuộc sống tích cực và thời gian sống lâu dài hơn cho người ghép thận. Người bệnh không phải đi lọc máu định kỳ, ăn uống ít kiêng khem hơn. Tuy nhiên, thận mới ghép cần được chăm sóc tốt suốt đời, tái khám định kỳ, uống thuốc chống thải ghép đúng liều, đúng thời điểm. Việc được định lượng nồng độ thuốc sau ghép thận nhờ ​​phương pháp xét nghiệm hiện đại, chính xác là vô cùng cần thiết.

Sau khi được ghép thận, thải ghép là nguy cơ hàng đầu cho người được nhận quả thận mới. Người sau ghép thận bị đào thải qua thận mới là điều hoàn toàn có thể xảy ra, nguyên nhân do thải ghép là phản ứng bình thường của cơ thể sau khi ghép tạng. Do đó, người bệnh cần dùng thuốc chống thải ghép đều đặn, đúng giờ theo đơn của bác sĩ chuyên khoa là vô cùng quan trọng và có ý nghĩa. Hiện nay, để điều trị việc ghép thận bị đào thải, người bệnh thường được chỉ định dùng thuốc Tacrolimus.

• Tacrolimus là một macrolid có tác dụng ức chế mạnh hệ miễn dịch. Đây là sản phẩm thuốc thuộc nhóm ức chế miễn dịch, tác động làm cho hệ miễn dịch bị suy giảm để giúp cơ thể có thể thích nghi với bộ phận mới được cấy ghép vào. Thuốc gồm 2 dạng bào chế là thuốc tiêm và thuốc đường uống. Nếu người ghép thận không dùng được thuốc uống thì bác sĩ sẽ kê đơn cách sử dụng thuốc tiêm nhưng sau đó bác sĩ sẽ chuyển sang dạng thuốc dạng uống để tiện dụng hơn.
• Thuốc được dùng làm thuốc dự phòng hàng thứ hai nếu có sự đào thải tổ chức ghép cấp hoặc mạn tính khi ghép thận hoặc do độc tính của chất cyclosporin. Tỷ lệ sống của người bệnh theo liệu pháp này khoảng từ 59% đến 86%.
• Một số nghiên cứu đã chứng minh sự an toàn, hiệu quả của tacrolimus là thuốc lựa chọn đầu tay ưu tiên sử dụng trong việc kéo dài thời gian sống của người ghép thận, liệu pháp tacrolimus thường kết hợp với liệu pháp corticoid hoặc/ và với azathioprin.

​​Hầu hết người ghép thận sẽ duy trì thuốc Tacrolimus suốt đời ngay cả khi đã ngừng nhiều loại thuốc ức chế miễn dịch khác.​​ Xét nghiệm định lượng nồng độ thuốc trong máu người bệnh là xét nghiệm quan trọng để theo dõi và giúp bác sĩ điều chỉnh liều Tacrolimus.

• ​​Sự hấp thu thuốc Tacrolimus phụ thuộc nhiều vào chức năng của hệ tiêu hóa, sự bài tiết mật, enzym tụy. Các dấu hiệu bệnh như ứ mật, bệnh viêm ruột, rối loạn hấp thu gây giảm hấp thu thuốc một cách đáng kể, dẫn đến nồng độ thuốc dao động rất lớn trong máu ngay cả trong cùng một cá thể người.
• ​​Nhiều người bệnh ghép thận cùng nhận một liều thuốc hoặc có nồng độ thuốc tương đương nhau nhưng biểu hiện trên lâm sàng rất khác nhau.
• ​​Nhiều tác dụng không mong muốn của thuốc như nhiễm trùng, mắc các bệnh ác tính. Số lượng, mức độ biểu hiện liên quan nhiều đến sự phơi nhiễm với thuốc, nồng độ thuốc trong huyết tương, thời gian sử dụng thuốc. Các tác dụng phụ hay gặp như: cao huyết áp, đái tháo đường, tay run, rối loạn mỡ máu, phì đại lợi, rậm lông, đặc biệt có thể gây độc cho thận.

Xét nghiệm định lượng Tacrolimus là một xét nghiệm hiện đại, chính xác, được triển khai ở nhiều trung tâm ghép tạng lớn trong cả nước.

• Sau khi lấy máu tĩnh mạch từ người ghép thận, máu được xử lý với dung dịch làm lắng và ly tâm, được bảo quản và tiến hành định lượng Tacrolimus.
• Nhận định kết quả: Không có giá trị bình thường cho xét nghiệm định lượng này vì nó phụ thuộc vào từng bệnh nhân, yêu cầu điều trị, thời gian lấy mẫu.
• Lưu ý: Nhiều thuốc điều trị khác có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm. Bác sĩ cần nắm rõ các cảnh báo về những thuốc điều trị và nồng độ của thuốc ảnh hưởng thế nào đến kết quả xét nghiệm định lượng Tacrolimus khi đánh giá kết quả xét nghiệm.

Các nhóm thuốc sau có thể làm tăng nồng độ khi định lượng tacrolimus trong máu bao gồm:​​ thuốc giảm đau dạ dày nhôm hydroxyd - magnesi hydroxyd, cimetidin, omeprazol, thuốc bromocriptin, các kháng sinh như chloramphenicol, clarithromycin, itraconazol, cyclosporin, erythromycin, các thuốc fluconazol, lansoprazol, ketoconazol, lansoprazol, thuốc chống dị ứng chống viêm methylprednisolon, thuốc hạ huyết áp nifedipin, nicardipin, thuốc tim mạch verapamil, các thuốc ức chế enzym protease của HIV...

Những thuốc có thể làm giảm nồng độ chất tacrolimus có trong máu bao gồm các thuốc Carbamazepin,​​ sirolimus, thuốc an thần chống co giật phenobarbital, chất phenytoin, thuốc kháng sinh rifamycin, cây nữ lang, những thuốc kháng retrovirus chuyển hóa nhờ enzym CYP3A như nelfinavir, hay thuốc ritonavir...

Người ghép thận được chỉ định sử dụng liệu pháp Tacrolimus nhằm chống thải thận mới được ghép. Định lượng nồng độ thuốc có trong máu người bệnh sau ghép thận là điều quan trọng, được thực hiện ở các trung tâm xét nghiệm lớn, có ý nghĩa giúp theo dõi, thay đổi liều lượng thuốc nếu cần. Để duy trì được tối đa thời gian sống, chất lượng cuộc sống, người bệnh ghép thận nên tuân thủ lịch khám của bác sĩ theo hẹn, cần đảm bảo kết quả các xét nghiệm trong giới hạn cho phép bên cạnh chế độ chăm sóc bản thân khoa học, hợp lý.