Điều trị nghiện chất dạng Amphetamine

Ma túy tổng hợp nói chung và ma túy Amphetamine nói riêng đang bị lạm dụng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và xã hội của nhiều quốc gia trên thế giới. Điều trị nghiện chất dạng Amphetamine là sử dụng các biện pháp can thiệp bằng thuốc hoặc tâm lý xã hội.

Ma túy Amphetamine là một trong những loại ma túy tổng hợp gồm các chất amphetamine, dexamphetamine, methamphetamine. Đây là các chất kích thích thần kinh trung ương và gây ra cảm giác hưng phấn, khoái cảm, làm giảm mệt mỏi, ... thường được sử dụng để điều trị bệnh béo phì, tăng động giảm chú ý, ngủ gà ...

Ma túy Amphetamine nói riêng và ma túy tổng hợp nói chung đã và đang bị lạm dụng và sản xuất một cách bất hợp pháp. Việc sử dụng các chất dạng Amphetamine với liều cao trong thời gian dài có thể gây ảo giác, hoang tưởng và lệ thuộc vào nó, dẫn đến nghiện hoặc ngộ độc.

• Cấp tính: Sử dụng các chất dạng Amphetamine có thể làm tăng sự tập trung, tỉnh táo, phấn khích, hoang tưởng, cảm giác hạnh phúc, hưng phấn trong thời gian dài có thể dẫn đến kiệt sức, mệt mỏi và buồn ngủ.
• Ngộ độc: Sử dụng quá liều ma túy Amphetamine có thể gây ngộ độc với các biểu hiện như run rẩy, hồi hộp, đổ mồ hôi, đau thắt ngực, tăng huyết áp, tim đập nhanh, chóng mặt, buồn nôn - nôn, tiêu chảy, mê sảng. Quá liều Amphetamine cũng có thể gây cứng cơ, sốt cao trên 40 độ C, co giật, suy thận, đột quỵ.
• Mãn tính: Sử dụng các chất dạng Amphetamine trong thời gian dài gây ra chứng tâm thần phân liệt với biểu hiện hoang tưởng, trầm cảm dẫn đến tự sát. Rối loạn tâm thần do dùng ma túy Amphetamine kéo dài có thể hồi phục nhưng diễn ra chậm từ vài ngày đến vài tuần, thậm chí có thể lên đến vài tháng với chứng mất trí nhớ, ảo tưởng.
• Hội chứng cai ma túy: Ngừng sử dụng Amphetamine một cách đột ngột có thể khiến chứng trầm cảm trở nên nghiêm trọng hơn.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo việc điều can thiệp, điều trị nghiện chất Amphetamine cần tuân theo các nguyên tắc sau:

• Rối loạn sử dụng chất Amphetamine mặc dù phức tạp nhưng có thể được điều trị và tác động đến não bộ, hành vi của người bệnh.
• Cần tiến hành sàng lọc, đánh giá, chẩn đoán và lập kế hoạch điều trị cụ thể trước khi can thiệp.
• Can thiệp lạm dụng chất Amphetamine cần phải dựa trên bằng chứng.
• Không có hình thức can thiệp nào đáp ứng tốt với tất cả trường hợp bệnh nhân.
• Các can thiệp điều trị nghiện chất phải sẵn có.
• Để đáp ứng nhu cầu thay đổi của từng người bệnh, cần đánh giá và điều chỉnh kế hoạch điều trị liên tục.
• Huy động gia đình và cộng đồng tham gia điều trị hướng đến lợi ích của người bệnh.

Tùy vào mục đích điều trị có các biện pháp can thiệp khác nhau như:

• Điều trị ngộ độc hoặc quá liều sử dụng Amphetamine: Điều trị bằng thuốc.
• Điều trị làm giảm sử dụng Amphetamine: Dùng thuốc hoặc các liệu pháp tâm lý xã hội.
• Điều trị rối loạn tâm thần trên bệnh nhân sử dụng Amphetamine: Dùng thuốc hoặc các liệu pháp tâm lý xã hội.

3.1 Các loại thuốc làm giảm sử dụng ma túy Amphetamine

Mặc dù, việc sử dụng thuốc để điều trị nghiện các chất dạng Amphetamine là chưa rõ ràng, tuy nhiên, có thể sử dụng một số loại thuốc để làm giảm lượng Amphetamine sử dụng, bao gồm:

• D-amphetamine: Giảm nhẹ triệu chứng cai và mức độ nghiện, tuy nhiên lại không làm giảm số lần sử dụng.
• Methylphenidate: Giảm lượng sử dụng ma túy Amphetamine, đã được đánh giá cách tiêm tĩnh mạch và test nước tiểu cho kết quả âm tính.
• Bupropion: Giảm sử dụng Amphetamine trên bệnh nhân dùng với lượng ít.
• Mirtazapine: Giảm sử dụng Amphetamine kết hợp với tư vấn, được đánh giá bằng test nước tiểu cho kết quả âm tính, giảm hành vi tình dục nguy cơ cao.
• Naltrexone: Giảm sử dụng Amphetamine và có thể giúp giữ bệnh nhân không sử dụng.

3.2 Liệu pháp tâm lý xã hội trong điều trị nghiện chất dạng Amphetamine

Việc lạm dụng các chất Amphetamine dẫn đến nghiện có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, trong đó có các yếu tố tâm lý xã hội như mâu thuẫn gia đình, bạn bè, là người buôn bán hoặc có hành vi sử dụng ma túy. Khi đó, các liệu pháp tâm lý được thiết kế và đưa vào điều trị phù hợp với từng bệnh nhân.Trong quá trình can thiệp điều trị nghiện chất bằng các liệu pháp tâm lý, cần chú ý:

• Giúp người bệnh hiểu được tác hại của các chất Amphetamine, vì vậy cần phải giữ không sử dụng, giúp người bệnh thiết lập mục tiêu cuộc sống.
• Bên cạnh tư vấn, cần phải quan tâm tới các vấn đề khác của người bệnh bao gồm hôn nhân, gia đình, công việc, tình trạng kinh tế và các mối quan hệ xã hội.
• Tạo dựng môi trường không kỳ thị bằng cách tư vấn cho gia đình, bạn bè, đồng nghiệp để hỗ trợ người bệnh.

Can thiệp điều trị nghiện chất dạng Amphetamine bằng các liệu pháp tâm lý xã hội gồm có:

• Tư vấn ngắn: Giúp người bệnh hiểu được tác động, ảnh hưởng của chất Amphetamine.
• Can thiệp ngắn: Khuyến khích, động viên người bệnh điều trị tại cơ sở tuyến cao.
• Can thiệp chuyên sâu Matrix đối với bệnh nhân ngoại trú: Giúp người bệnh phát triển các kỹ năng cần thiết để ngừng sử dụng và không tái sử dụng ma túy tổng hợp nói chung, chất dạng Amphetamine nói riêng.
• Liệu pháp nhận thức hành vi: Giúp người bệnh thay đổi cảm xúc, suy nghĩ và hành vi liên quan đến việc sử dụng chất dạng Amphetamine.
• Liệu pháp cộng đồng: Dựa vào cộng đồng hoặc các nhóm tự lực làm liệu pháp điều chỉnh hành vi.
• Chương trình phục hồi tích cực: Gia đình và cộng đồng kết hợp như liệu pháp điều chỉnh hành vi.
• Liệu pháp can thiệp gia đình: Vai trò của gia đình được nâng cao trong quá trình phục hồi sau điều trị nghiện chất dạng Amphetamine của người bệnh.
• Liệu pháp 12 bước: Dựa trên nguyên tắc 12 bước và nguyên tắc tự trợ giúp để trao quyền tự phát triển cho người bệnh.
• Quản lý trường hợp: Những trường hợp bệnh nhân có nhu cầu điều trị hiệu quả được quản lý phù hợp.
• Phỏng vấn tạo động lực và liệu pháp nâng cao động lực: Thông qua quá trình tự nhận thức giúp nâng cao điều chỉnh hành vi.
• Quản lý hành vi tích cực: Sử dụng phần thưởng kết hợp với các mô hình điều trị khác để củng cố việc ngừng sử dụng ma túy tổng hợp.

Ngoài ra, một số phương pháp khác như châm cứu hoặc điều trị bằng y học cổ truyền cũng đã được áp dụng như biện pháp hỗ trợ điều trị hoặc khuyến khích người bệnh tham gia điều trị.

Điều trị nghiện chất dạng Amphetamine có thể là điều trị các triệu chứng ngộ độc hoặc quá liều sử dụng, điều trị làm giảm lượng sử dụng, điều trị rối loạn tâm thần trên bệnh nhân sử dụng chất dạng Amphetamine.