Chụp X-quang đại tràng cản quang: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lâm Thị Kim Chi - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Chụp X-quang giúp cho bác sĩ thấy các cấu trúc bên trong cơ thể bạn. Với chụp X-quang đại tràng cản quang, toàn bộ đường ruột già của bạn sẽ hiện lên rõ nét hơn nhằm đánh giá những tổn thương hay bệnh lý tại chỗ. Tuy nhiên, để hình ảnh chụp X-quang đại tràng cản quang đạt hiệu quả cao, bạn nên nắm vững những điều cần biết sau đây.

Chụp X-quang đại tràng cản quang là một xét nghiệm dùng X-quang để có thể phát hiện những thay đổi hoặc bất thường ở ruột già (đại tràng) khi được bơm thuốc cản quang. Đây là một trong những phương pháp chẩn đoán hình ảnh hỗ trợ đắc lực cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh đại tràng: như viêm, ung thư, polyp đại tràng.

Thuốc cản quang là một loại chất lỏng được bơm vào lòng trực tràng của bạn sau khi toàn bộ khung đại tràng đã được chuẩn bị kỹ lưỡng. Loại thuốc này có chứa một chất kim loại (barium) bao phủ lớp niêm mạc nằm trong cùng của lòng đại tràng. Thông thường, tia X phản ánh hình ảnh của các mô mềm rất kém nhưng khi có lớp phủ barium, khung đại tràng sẽ hiện lên rất rõ ràng.

Trong trường hợp barium là chống chỉ định, không khí có thể được bơm vào đại tràng, mở rộng lòng ruột và cải thiện chất lượng hình ảnh, những tổn thương được dựng hình chính xác hơn. Bản chất không khí không phải là chất cản quang nhưng kỹ thuật này vẫn được gọi là chụp X-quang đại tràng tương phản không khí.

Hiện nay, chụp đại tràng cản quang vẫn được sử dụng rộng rãi bên cạnh các phương pháp hiện đại như nội soi đại tràng, chụp cắt lớp vi tính.... Nhưng không phải trường hợp nào cũng chỉ định chụp X quang, nó chỉ được tiến hành khi có chỉ định của Bác sĩ dựa trên kết quả thăm khám lâm sàng cũng như tình trạng sức khỏe và tuổi tác của người bệnh. Bác sĩ có thể cho chỉ định chụp X-quang đại tràng cản quang để xác định các nguyên nhân khi người bệnh có những dấu hiệu và triệu chứng như sau:

• Đau bụng
• Chảy máu trực tràng
• Thay đổi thói quen đại tiện
• Giảm cân không giải thích được
• Tiêu chảy mãn tính
• Táo bón kéo dài

Ngoài ra, với một phim chụp X-quang đại tràng có thuốc cản quang, bác sĩ có thể phát hiện các tình trạng như:

• Tăng trưởng bất thường niêm mạc ruột (polyp)
• Khối u trên thành ruột, không phân biệt được lành tính hay ác tính
• Bệnh viêm loét ruột

Không chụp X quang đại tràng có cản quang trong những trường hợp sau:

• Người bệnh bị nghi ngờ thủng ruột, có biểu hiện xoắn ruột, nhồi máu mạc treo.
• Người bệnh từng bị dị ứng với chất cản quang ở những lần chụp X quang trước đó.

Trước khi chụp X-quang đại tràng, bạn sẽ được bơm thuốc barium với một khung đại tràng trống hoàn toàn. Bất kỳ dư lượng nào trong đại tràng của bạn đều có thể chiếm phần của thuốc cản quang và che khuất hình ảnh X-quang nên dễ bị nhầm lẫn là bất thường.

Để làm trống toàn bộ khung đại tràng, bạn sẽ được hướng dẫn thực hiện theo các bước như sau:

• Xây dựng một chế độ ăn uống đặc biệt, tuyệt đối không có chất xơ mà chỉ có các thành phần dinh dưỡng tiêu hóa được hoàn toàn trong một ngày trước khi thực hiện thủ thuật. Bạn có thể được yêu cầu không ăn và chỉ uống những loại chất lỏng trong suốt - chẳng hạn như nước, trà hoặc cà phê mà không có sữa, kem, nước súp hay đồ uống có ga.
• Nhịn ăn hoàn toàn từ sau nửa đêm, tức là bạn không được ăn hay uống bất cứ thứ gì sau thời điểm trước thủ thuật ít nhất 12 giờ.
• Uống thuốc nhuận tràng vào đêm trước ngày thực hiện thủ thuật. Thuốc có thể ở dạng thuốc viên hoặc chất lỏng, sẽ giúp làm trống toàn bộ lòng ruột già.

• Sử dụng thêm thuốc xổ khi trong một số trường hợp, vào buổi tối hoặc vài giờ trước thủ thuật, bạn cần làm sạch để loại bỏ bất kỳ dư lượng nào trong ruột già.
• Hỏi bác sĩ về các loại thuốc đang dùng vì bạn có thể được yêu cầu ngừng dùng chúng vài ngày hoặc vài giờ trước khi thực hiện thủ thuật.

4.1 Trong quá trình thủ thuật

Sau khi đã dùng thuốc xổ, bạn sẽ được mặc áo choàng và được yêu cầu tháo kính, trang sức, các thiết bị nha khoa có thể tháo rời. Thủ thuật chụp X-quang đại tràng cản quang sẽ được thực hiện bởi một kỹ thuật viên X-quang và một bác sĩ chuyên về chẩn đoán hình ảnh.

Bạn sẽ bắt đầu thủ thuật bằng tư thế nằm nghiêng về một phía trên chiếc bàn được thiết kế chuyên dụng. Đầu tiên, một ít chất bôi trơn sẽ được đưa vào trực tràng của bạn. Sau đó, ống đựng barium sẽ bơm thuốc vào khung đại tràng. Ống này có gắn một quả bóng nhỏ gần đầu bên ngoài cơ thể nhằm giúp giữ barium bên trong đường ruột. Khi đại tràng lấp đầy với barium, bạn có thể cảm thấy sự thôi thúc muốn đi đại tiện. Tuy nhiên, điều cần làm là phải giữ thuốc tại chỗ bằng cách tập thư giãn, hít thở dài và sâu.

Kế tiếp, bạn cần xoay người và giữ tư thế theo các vị trí khác nhau trên bàn với sự hướng dẫn của kỹ thuật viên. Điều này sẽ giúp đảm bảo rằng toàn bộ khung đại tràng của bạn được phủ barium và cho phép bác sĩ xem xét đại tràng từ nhiều góc độ khác nhau. Đôi khi, bạn cũng cần nín thở để tạo áp lực trong khoang bụng giúp thủ thuật thuận lợi hơn. Một cách khác là bác sĩ có thể ấn mạnh vào bụng và xương chậu của bạn, thao tác với khung đại tràng để quan sát tốt hơn trên màn hình gắn với máy X-quang. Một số tia X có thể sẽ được chụp từ đại tràng theo nhiều góc độ khác nhau.

Toàn bộ quá trình chụp X-quang đại tràng cản quang diễn ra thường mất khoảng 30 đến 60 phút.

4.2 Sau thủ thuật

Nếu bác sĩ nhận định đã thu thập đủ các thông tin cần thiết thì sẽ cho hiệu lệnh kết thúc thủ thuật. Lúc này, lượng barium sẽ được tống xuất ra khỏi lòng ruột nhờ vào một ống thụt. Khi ống được tháo ra, bạn sẽ có thể sử dụng nhà vệ sinh để mau đào thải thêm barium và không khí. Mọi cảm giác khó chịu sẽ nhanh chóng thuyên giảm và bạn có thể trở lại chế độ ăn uống, hoạt động thông thường ngay lập tức.

Ngoài ra, một điều cần biết là bạn có thể đi tiêu phân trắng trong vài ngày vì cơ thể sẽ cần loại bỏ bất kỳ lượng barium còn lại khỏi đường ruột theo cách tự nhiên. Bên cạnh đó, barium có thể gây táo bón; vì vậy, bạn nên chủ động giảm nguy cơ táo bón bằng cách uống thêm nước trong những ngày sau đó hay dùng thuốc nhuận tràng nếu cần thiết. Mặt khác, bạn nên tái khám lại sớm nếu bạn không thể đi tiêu hoặc trung tiện từ hơn hai ngày sau khi chụp X-quang đại tràng cản quang hay phân của bạn không trở lại màu như bình thường trong vài ngày sau đó.

Kết quả của chụp X-quang đại tràng cản quang sẽ được gửi lại bác sĩ điều trị của bạn. Lúc này, bác sĩ sẽ tư vấn theo các tình huống xảy ra:

Một xét nghiệm chụp X-quang đại tràng cản quang được xem là âm tính nếu bác sĩ X-quang nhận định không có bất thường gì trong toàn bộ lòng đại tràng của bạn. Tuy nhiên, tùy từng trường hợp và triệu chứng lâm sàng, bác sĩ có thể sẽ khuyên nên chụp lại sau thời gian nhất định.

Một xét nghiệm chụp X-quang đại tràng cản quang được xem là dương tính khi bác sĩ X-quang phát hiện những bất thường trong đại tràng của bạn. Tùy thuộc vào các đặc điểm của những phát hiện, bạn có thể cần chỉ định xét nghiệm bổ sung khác, như chụp cắt lớp vi tính, nội soi hay thậm chí là sinh thiết để có những kiểm tra kỹ lưỡng hơn. Nếu bác sĩ lo lắng về chất lượng hình ảnh X-quang là không đảm bảo đúng tiêu chuẩn, bạn có thể cần chụp X-quang đại tràng cản quang lặp lại hay một phương tiện xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh khác.

Tóm lại, chụp X-quang đại tràng cản quang nhằm mục đích phát hiện các bệnh lý hay tổn thương bất thường ở đại tràng khi bạn có các triệu chứng như đau, táo bón hoặc máu trong phân... Phương tiện này nhìn chung là có mức độ ít xâm lấn hơn, ít khó chịu hơn so với các thủ thuật xâm lấn như nội soi; tuy nhiên, bạn cần tuân thủ các hướng dẫn trước khi chụp để có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chất lượng hình ảnh thu được là.

Nguồn tham khảo: webmd.com; mayoclinic.org

XEM THÊM:

• Chụp X-quang là gì: Tất cả những điều cần biết
• Trước và sau tiêm thuốc cản quang: Những điều cần biết
• Táo bón kéo dài và các biện pháp hỗ trợ điều trị
• Chụp X quang có ảnh hưởng gì tới sức khỏe không?