Chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu có khảo sát mạch thận, dựng hình đường bài xuất

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.Nguyễn Đình Hùng - Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Để khảo sát và chẩn đoán một cách chính xác các bệnh lý liên quan đến hệ tiết niệu như viêm nhiễm hệ tiết niệu, sỏi tiết niệu, bệnh lý mạch thận, bác sĩ thường chỉ định phương pháp chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu. Đây là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh mới giúp đánh giá cấu trúc và chức năng của hai thận, dựng hình đường bài xuất nước tiểu và khảo sát mạch thận.

Chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu còn được gọi là chụp CT hệ tiết niệu là phương pháp chẩn đoán hình ảnh cho phép đánh giá và khảo sát cấu trúc của toàn bộ các cơ quan thuộc hệ tiết niệu, bao gồm nhu mô thận, đài thận và bể thận, niệu quản hai bên, bàng quang và niệu đạo. Phương pháp này sử dụng tia X với cường độ cao chiếu vào khu vực được bộc lộ từ vòm hoành đến hết khớp mu.

Ngoài hệ tiết niệu, các cơ quan khác trong ổ bụng và hệ thống hạch bạch huyết cũng có thể được quan sát trên phim chụp sau cùng. Chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu có thể được tiến hành cùng với tiêm thuốc cản quang hệ tĩnh mạch để khảo sát mạch thận, đánh giá mức độ ngấm thuốc của nhu mô thận và giúp ích nhiều hơn trong việc dựng hình đường bài xuất nước tiểu.

Chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu ngày càng được chỉ định rộng rãi trong chẩn đoán và điều trị nhiều bệnh lý khác nhau nhờ vào vai trò quan trọng và ý nghĩa của nó. Một số ưu điểm vượt trội có thể kể đến như:

● Phương pháp này là phương pháp xâm lấn tối thiểu, không gây đau đớn hay tổn thương cho người bệnh. Việc dựng hình đường bài xuất nước tiểu hai bên và hình dáng hai quả thận được hoàn thành có hiệu quả mà không cần phẫu thuật hay can thiệp gì;

● Phân biệt các mô khác nhau xuất hiện trong hệ tiết niệu như dịch viêm, máu, mô hoại tử, vôi hóa ... nhờ vào việc đo tỷ trọng cụ thể trong quá trình chụp;

● Khảo sát đầy đủ các cấu trúc của hệ tiết niệu trải dài từ thận đến tuyến tiền liệt. Đây là ưu điểm vượt trội hơn so với phương pháp chụp X-quang hệ tiết niệu với cùng một nguyên lý sử dụng tia X;

• Dựng hình đường bài xuất nước tiểu và các cấu trúc lân cận;

● Chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu có tiêm thuốc cản quang sẽ giúp phân định rõ ràng hơn giữa các cấu trúc, đặc biệt có ích trong việc khảo sát mạch thận.

Kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu ngày nay được sử dụng rộng rãi trong nhiều bệnh lý khác nhau nhờ ưu điểm vượt trội hơn nhiều so với chụp X-quang hệ tiết niệu và siêu âm hệ tiết niệu. Các trường hợp cần được thực hiện chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu bao gồm:

● Người bệnh có biểu hiện lâm sàng của cơn đau quặn thận;

● Bệnh lý sỏi hệ tiết niệu như sỏi thận, sỏi niệu quản, sỏi bàng quang;

● Chẩn đoán và đánh giá mức độ nặng của chấn thương hệ tiết niệu;

● Dị dạng bẩm sinh hệ tiết niệu như thận móng ngựa, thận đôi, dị dạng đường bài xuất nước tiểu;

● Bệnh lý liên quan đến tuyến tiền liệt;

● Biểu hiện tắc nghẽn đường bài xuất nước tiểu kéo dài chưa rõ nguyên nhân;

● Bệnh lý của các cơ quan vùng hố chậu gây chèn ép lên hệ tiết niệu;

● Tình trạng viêm nhiễm ở nhu mô thận và khu vực quanh thận như: viêm thận bể thận, nhiễm trùng khoang quanh thận, viêm bàng quang;

● Đánh giá kích thước và mức độ xâm lấn của các khối u tại hệ tiết niệu như u bàng quang, u thận, bướu niệu quản, ung thư tuyến tiền liệt.

● Đánh giá sau điều trị và theo dõi trong quá trình điều trị.

Phương pháp chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu được đánh giá là một kỹ thuật an toàn và hiệu quả trong việc chẩn đoán các bệnh lý liên quan đến hệ tiết niệu nên không thực sự có chống chỉ định tuyệt đối. Tuy nhiên, theo khuyến cáo một số các trường hợp không nên được chỉ định chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu bao gồm:

● Phụ nữ nghi ngờ mang thai hoặc đang mang thai ở quý 1 thai kỳ. Tia X với cường độ cao được sử dụng trong chụp cắt lớp vi tính có khả năng gây ra dị tật bẩm sinh cho thai nhi trong ba tháng đầu thai kỳ theo nhiều nghiên cứu;

● Bệnh nhân mắc các bệnh thận mãn tính, suy thận;

● Người có tiền sử dị ứng thuốc, đặc biệt dị ứng thuốc cản quang.

Kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu nên được tiến hành theo đúng các bước để đảm bảo chất lượng hình ảnh và sự an toàn của người bệnh. Quy trình thực hiện chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu bao gồm các bước sau:

● Chuẩn bị phương tiện dụng cụ bao gồm máy chụp cắt lớp vi tính đa lát cắt, bơm kim tiêm, bông gạc, nước muối sinh lý , thuốc đối quang, hợp thuốc chống sốc;

● Chuẩn bị người bệnh: trước khi tiến hành chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu người bệnh cần được giải thích và tư vấn về các bước trong quy trình chụp cũng như một vài tai biến có thể xảy ra. Hướng dẫn người bệnh nằm cố định trên giường chụp ở tư thế nằm ngửa, hai tay đưa lên ngang đầu. Cần lưu ý với người bệnh việc cử động trong quá trình chụp có thể gây nhiễu hình ảnh thu được. Cử động hô hấp cần được thực hiện theo hướng dẫn của kỹ thuật viên tại phòng chụp;

Tiến hành chụp: đưa vùng khảo sát hệ tiết niệu vào trong buồng chụp. Người bệnh có thể được tiêm thuốc cản quang hoặc không tùy theo chỉ định của bác sĩ. Chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu được thực hiện tuần tự bằng cách cắt từng mặt cắt ngang của toàn bộ hệ tiết niệu và được xử lý thông qua hệ thống máy tĩnh đã được cài đặt sẵn sau đó. Trong chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu có tiêm thuốc cản quang, phim chụp lúc chưa tiêm thuốc được tiến hành trước so với phim chụp có tiêm thuốc cản quang. Khi đọc phim cần đánh giá một cách tổng quát và phát hiện được các bất thường nếu có. Phim chụp cắt lớp vi tính hệ tiết niệu đạt chuẩn cần đảm bảo khảo sát đầy đủ các cấu trúc thuộc hệ tiết niệu với chất lượng phim rõ nét và không có hiện tượng nhiễu.