Cạm bẫy trong siêu âm Doppler màu động mạch cảnh – đốt sống

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Công Trình - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh.

Siêu âm Doppler màu động mạch cảnh cũng như siêu âm Doppler đốt sống là những phương pháp có giá trị rất cao trong chẩn đoán và điều trị bệnh lý hệ tuần hoàn và một số bệnh lý liên quan khác. Tuy nhiên, cũng còn rất nhiều hạn chế và những cạm bẫy nhất định khi sử dụng các kỹ thuật này, khiến cho những chẩn đoán và chỉ định điều trị có thể bị sai lệch.

Để tìm ra mảng xơ vữa lòng mạch cũng như những nguyên nhân khác gây nên thuyên tắc máu lên nào thì siêu âm Doppler màu động mạch cảnh và siêu âm Doppler đốt sống là những lựa chọn ưu tiên trong lĩnh vực này vì đây là những kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, nhanh chóng, an toàn cho người bệnh và vẫn đem lại hiệu quả rất cao.

Phương pháp này sử dụng năng lượng là sóng siêu âm để ghi lại những hình ảnh, đặc điểm trong lòng động mạch, giúp các bác sĩ có thể khảo sát được những bất thường bệnh lý trong lòng mạch như mảng xơ vữa, hẹp mạch, thuyên tắc mạch... Bệnh nhân sẽ được sử dụng một đầu dò phát ra sóng siêu âm, đưa lên vùng cổ nơi có những động mạch để khảo sát, sóng siêu âm phát ra sẽ khiến cho những tế bào mạch máu và tế bào lòng mạch dội lại giúp những hình ảnh bên trong lòng mạch này được ghi lại một cách rõ ràng và đầy đủ. Mặc dù có những hiệu quả rất cao trong việc chẩn đoán và đưa ra chỉ định điều trị cho bệnh nhân nhưng siêu âm Doppler màu động mạch cảnh và siêu âm Doppler đốt sống vẫn có thể khiến cho quá trình chẩn đoán gặp một số nhầm lẫn nhắc định vì đây chỉ là một phương tiện cận lâm sàng mang tính chủ quan hỗ trợ chẩn đoán, có nghĩa là kết quả của siêu âm phụ thuộc vào trình độ và kinh nghiệm của người thực hiện kỹ thuật siêu âm rất nhiều nên không thể là yếu tố quyết định cho chẩn đoán và điều trị bệnh.

Xem thêm: Quy trình thực hiện siêu âm hệ động mạch cảnh và động mạch đốt sống

Một số cạm bẫy trong siêu âm Doppler khiến cho những nhận định về bệnh lý cũng như những chẩn đoán bị lệch lạc, và cách xử lý những vấn đề này như sau:

• Lòng mạch gặp phải tình trạng hẹp nặng nhưng kết quả siêu âm khẳng định là trường hợp tắc mạch: Để lại hậu quả vô cùng nghiêm trọng trong việc lựa chọn phương pháp điều trị vì nếu là hẹp nặng thì vẫn có thể phẫu thuật để lọc bỏ phần nội mạc hay đặt giá đỡ, còn nếu là tắc mạch thì không thể chỉ định phẫu thuật được. Đối với những trường hợp này thì trong siêu âm cần giảm thang vận tốc màu xuống mức dưới 15cm/s để có thể nhận biết được tín hiệu của lưu lượng máu ở tốc độ thấp.
• Mạch máu bình thường nhưng chẩn đoán là tắc mạch, hẹp mạch: Nguyên nhân sự nhầm lẫn này do do mạch máu nằm sâu nên không thể khảo sát bằng đầu dò Linear, thường gặp với động mạch cảnh trong, động mạch đốt sống. Cách khắc phục đó là chỉnh hộp màu để góc Doppler lớn hơn (≠ 90°), để vận tốc dòng chảy cao hơn khiến màu nhạy hơn, hoặc có thể thay hướng tiếp cận đầu dò sao cho động mạch không còn nằm sâu so với đầu dò nữa. Nguyên nhân khác đó là vì Doppler màu thường có tính chất định tính nên không thể nhận biết vận tốc dòng máu chảy một cách chính xác được, vì vậy cần thay tín hiệu Doppler màu bằng Doppler xung để có thể nhận biết một cách định lượng hơn. Ngoài ra, người thực hiện siêu âm cũng có thể đổi sang loại đầu dò Convex để tăng độ nhạy hơn với tín hiệu trong trường hợp không thể nhận biết được cả tín hiệu Doppler xung và Doppler màu.
• Hình ảnh giả nguyên nhân chuyển động khiến nhận định bệnh lý sai lệch sang hướng tắc mạch máu toàn bộ: Vì người kỹ thuật viên phải chỉnh thang màu thấp xuống khi muốn khảo sát những chỗ nghi ngờ hẹp và tắc mạch nên ảnh giả xuất hiện ở trong và ngoài lòng động mạch khiến màu sắc không đều gây ra nhầm lẫn trong chẩn đoán. Cách khắc phục tình trạng này đó là chuyển sang Doppler năng lượng và Doppler năng lượng định hướng có khả năng giảm và mất đi ảnh giả do chuyển động.

• Khi động mạch tắc hoàn toàn nhưng trên hình ảnh siêu âm vẫn thấy phổ Doppler xung: Thường gặp trong trường hợp chùm tia khảo sát đi qua 2 mạch máu cạnh nhau gây ra nhiễu phổ hay nhiễu hình trên siêu âm, vì vậy cần có nhiều kinh nghiệm và quan sát kỹ khi đọc kết quả siêu âm.
• Mảng xơ vữa lòng mạch bị xơ hóa và vôi hóa ngay vị trí thành mạch, tạo nên bóng lưng che lấp và không qua tín hiệu Doppler đi qua: Cách khắc phục trường hợp này là phải chuyển hướng tiếp cận đầu dò để không gặp phải phần xơ và vôi hóa thành mạch của mảng xơ vữa, lúc này sẽ không có bóng lưng xuất hiện và Doppler có thể đi qua.
• Bóc tách động mạch cảnh: Cần dùng Doppler màu hay chuyển hướng tiếp cận của đầu dò để không xuất hiện xảo ảnh trong những trường hợp này.
• Lòng mạch thông thoáng khiến định hướng nhầm đến tình trạng bình thường và không gặp bất kỳ bệnh lý nào: Nguyên nhân là do lòng mạch trám đầy màu do dòng chảy bị đảo ngược. Cách khắc phục là cần phải lưu ý dựa vào hướng màu trên thang vận tốc màu để chẩn đoán, không nên chỉ dựa vào màu dòng chảy, khi có tình trạng dòng chảy đảo dòng thì cần nghĩ đến một tình trạng bệnh lý mặc dù lòng mạch trám 1 màu.
• Độ hẹp của động mạch không được đo chính xác: Nguyên nhân là do lựa chọn chỗ hẹp nhất trên lát cắt dọc nên kết quả này không phản ánh được sự hẹp thật sự của lòng mạch. Vì mảng xơ vữa có thể nằm lệch tâm nên nếu đo độ hẹp trong lát cắt dọc sẽ không chính xác, cần phải đo trên lát cắt ngang và chọn chỗ hẹp nhất để đo.
• Tuân thủ tuyệt đối trị số Doppler xung nhưng hiện nay chưa có sự đồng thuận về những chỉ số này trên thế giới nên dễ gây ra nhầm lẫn: Vì những trị số Doppler xung tính đến thời điểm hiện nay chỉ mang tính chất tương đối nên cần phải tính tỷ số PSV giữa ICA và CCA để kết quả được chính xác.

Siêu âm Doppler màu động mạch cảnh và siêu âm Doppler đốt sống là những phương pháp cận lâm sàng hiện đại, có hiệu quả rất cao trong chẩn đoán và điều trị bệnh mạch máu, tuy nhiên vẫn có những hạn chế nhất định khiến cho những chẩn đoán có thể gặp một vài sai sót. Vì vậy, cần hiểu rõ bản chất, nguyên lý cũng như đặc điểm chi tiết của từng phương pháp để có thể nhận biết được những cạm bẫy này, từ đó có kinh nghiệm và cách khắc phục đối với từng trường hợp cụ thể.

Để kết quả chẩn đoán siêu âm Doppler màu động mạch cảnh - đốt sống chính xác nhất, bạn nên tìm đến các cơ sở y tế uy tín, đội ngũ kỹ thuật viên có trình độ chuyên môn tốt.