Bệnh nhược cơ: Biến chứng nguy hiểm và cách điều trị

Nhược cơ là bệnh thần kinh cơ liên quan đến sự tự miễn dịch. Phương pháp điều trị hiện vẫn chỉ là điều trị triệu chứng, ức chế sự tiến triển của bệnh chứ không thể chữa được tận gốc bệnh.

Bệnh nhược cơ là một loại bệnh tự miễn dịch dẫn đến rối loạn dẫn truyền tại các điểm nối thần kinh - cơ, làm giảm chức năng hoạt động của hệ cơ. Thông thường, xung động từ hệ thần kinh đến các cơ đảm bảo cho cơ hoạt động do chất dẫn truyền thần kinh. Tuy nhiên, những người bị bệnh nhược cơ, cơ thể lại sinh ra một loại tự kháng thể kháng acetylcholin, làm giảm số lượng chất này và giảm sự đáp ứng của các thụ thể acetylcholin. Hậu quả là giảm hoặc mất sự dẫn truyền các xung thần kinh nên có hiện tượng yếu cơ, liệt cơ.

Một nguyên nhân khác gây ra bệnh nhược cơ là sự xuất hiện các tự kháng thể kháng lại enzym đặc hiệu cơ. Acetylcholin sẽ không thể biệt hóa và hình thành khi không có enzym kinase, việc này dẫn tới số lượng thụ thể acetylcholin bị giảm. Đồng thời do tuyến ức phát triển quá mạnh, tự sản sinh ra các kháng thể chống lại acetylcholin và cơ thể quá mẫn cảm với u tuyến ức.

Bệnh nhược cơ có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào, nhưng bệnh nhân thường điều trị muộn, dẫn đến suy hô hấp và tử vong. Dấu hiệu nhận biết bệnh nhược cơ gồm:

• Triệu chứng ban đầu thoáng qua, nhược cơ có thể khởi phát sau thời gian stress hay mắc các bệnh nhiễm trùng, mang thai, gây mê.
• Dấu hiệu đặc trưng của bệnh là yếu cơ, lúc đầu có thể bị yếu một cơ hoặc toàn bộ các cơ trong cơ thể. Bệnh thường ở các cơ mắt, cơ mặt, cơ nhai, cơ cổ.
• Khi đến giai đoạn cuối, toàn bộ các cơ trong cơ thể sẽ bị tổn thương các cơ vận động nhãn cầu dẫn đến sụp mí một bên kèm với mắt còn lại mở to hoặc bị sụp mí cả 2 mắt. Một số bệnh nhân bị chứng song thị.
• Khi tổn thương các cơ, bệnh nhân cảm thấy nhai nuốt rất khó khăn, cảm giác khó nuốt ở cổ họng, phải nuốt nhiều lần mới có thể xong một miếng. Khi nói chuyện, giọng nói càng khó nghe, cổ có thể bị rủ xuống.
• Đến các giai đoạn sau, các cơ đều bị yếu, suy nhược (cơ hô hấp như cơ hoành, cơ liên sườn, cơ thành bụng). Tình trạng sức cơ yếu dần.

Biểu hiện cụ thể của nhược cơ là bệnh nhân thường bị sụp hai mi mắt tăng dần, liệt các cơ vận động nhãn cầu gây triệu chứng nhìn đôi, lác; liệt các cơ nhai, cơ vùng hầu họng, các cơ vận động tay khiến bệnh nhân nhai chóng mỏi, nuốt sặc, nói khó, làm việc chóng mỏi mệt, đi lại kém và mức độ càng tăng khi cường độ vận động càng nặng và liên tục. Tuy nhiên, triệu chứng đáng ngại và nguy hiểm nhất của nhược cơ là suy hô hấp do yếu hoặc liệt các cơ hô hấp (cơ hoành, cơ liên sườn, cơ ức đòn chũm, cơ thang). Trong nhiều trường hợp, liệt hoàn toàn các cơ hô hấp sẽ làm bệnh nhân tử vong nhanh chóng nếu không được cấp cứu kịp thời. Nuốt sặc và ho khạc kém cũng là nguyên nhân gây sặc phổi và viêm phổi góp phần làm tình trạng suy hô hấp nặng nề thêm. Ngoài ra, nhược cơ cũng khiến bệnh nhân luôn mệt mỏi, ăn uống kém, giảm hoặc mất khả năng tập trung, khó hòa nhập xã hội.

Trong điều trị bệnh nhược cơ, các bác sĩ thường kết hợp các phương pháp nội khoa và ngoại khoa, tùy theo tình trạng nặng của người bệnh.

Việc điều trị chỉ là điều trị triệu chứng, làm thuyên giảm các triệu chứng, ức chế sự tiến triển của bệnh chứ không chữa được tận gốc bệnh. Dưới đây là những phương pháp chính thường dùng hiện nay để chữa nhược cơ:

• Điều trị khởi đầu: Acetylcholinesterase là nhóm thuốc ức chế được sử dụng trong điều trị khởi đầu bệnh nhược cơ. Thuốc có tác dụng ức chế sự phá hủy các thụ thể acetylcholinesterase của kháng thể. Do đó không làm giảm số lượng các thụ thể sau khe synap thần kinh-cơ. Tuy nhiên, thuốc chỉ có tác dụng trong điều trị ban đầu với bệnh nhân bị nhược cơ nhẹ hoặc mới được chẩn đoán mắc nhược cơ.
• Ức chế miễn dịch: Đây là phương pháp sử dụng thuốc ức chế miễn dịch để ức chế hoạt động tự miễn dịch ở khe synap thần kinh - cơ. Corticoid hoặc nhóm thuốc không chứa steroid là những nhóm thuốc được sử dụng trong trường hợp này. Tuy nhiên tác dụng phụ của corticoid nếu sử dụng lâu dài là rất nguy hiểm.
• Phẫu thuật tuyến ức: Như trên đã nói, có tới 85% bệnh nhân nhược cơ gặp các bất thường về tuyến ức, vì thế phương pháp phẫu thuật cắt bỏ tuyến ức cũng là một cách chữa nhược cơ. Kết quả chữa nhược cơ bằng phương pháp này tương đối khả quan nhưng điều trị hậu phẫu lại rất vất vả, vì vậy việc phẫu thuật cần phải thực hiện ở những trung tâm có kinh nghiệm và hồi sức tốt. Sau khi mổ, người bệnh nhược cơ vẫn tiếp tục được điều trị bằng prednisolon liều trung bình.
• Lọc huyết tương: Phương pháp chữa này nhằm để lọc bỏ các kháng thể kháng thụ thể cũng như các thành phần bổ thể trong huyết tương của bệnh nhân nhược cơ, các triệu chứng nặng của nhược cơ sẽ được thuyên giảm. Xét ở một khía cạnh nào đó, đây cũng có thể coi là một phương pháp ức chế miễn dịch.
• Các phương pháp điều trị ngắn hạn khác: Ngoài các phương pháp trên, bác sĩ còn có thể sử dụng các phương thức điều trị ngắn hạn như truyền immunoglobulin miễn dịch hay thay huyết tương (đối với bệnh nhân nhược cơ diễn tiến xấu, trầm trọng và bệnh nhân nhược cơ trước phẫu thuật tuyến ức) khi các triệu chứng nhược cơ chưa được kiểm soát tốt. Hai phương pháp điều trị ngắn hạn này cho kết quả rất tốt nhưng không có tác dụng lâu dài.

Khi bị bệnh nhược cơ, phải hết sức chú ý đến các yếu tố có thể góp phần làm tình trạng nhược cơ nặng lên. Thứ nhất, phải đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ, ăn đủ chất và phải bổ sung đầy đủ kali từ chuối, đu đủ vì thiếu kali cũng gây liệt cơ rất nặng. Thứ hai, phải phòng tránh các bệnh nhiễm khuẩn (răng miệng, hầu họng...) khi đang sử dụng các thuốc ức chế miễn dịch. Bệnh nhân cũng không nên tự ý sử dụng các thuốc có thể gây yếu cơ như các thuốc an thần gây ngủ, thuốc giãn cơ, thuốc chống co giật...

Tuyệt đối không được tự ý bỏ thuốc khi đang được theo dõi điều trị bệnh vì thực tế cho thấy đa phần các trường hợp cơn nhược cơ nặng tiến triển nhanh gây suy hô hấp phải vào cấp cứu là do bệnh nhân thấy ổn định nên không uống thuốc nữa hoặc chuyển sang dùng các loại thuốc Đông y không rõ nguồn gốc. Bệnh nhân cũng nên tránh những stress về mặt tinh thần, nhiệt độ quá nóng, quá lạnh cũng như không nên vận động, làm việc với cường độ quá cao và liên tục. Khi có biểu hiện cơn nhược cơ tiến triển, nên đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa gần nhất để được theo dõi và tư vấn điều trị.

XEM THÊM

• Cơ chế hình thành bệnh nhược cơ (myasthenia gravis)
• Bệnh nhược cơ nguy hiểm thế nào với trẻ em?
• Biến chứng nguy hiểm của bệnh nhược cơ