Sốt kéo dài ở trẻ là bệnh gì? Nên xử trí như thế nào?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi các bác sĩ Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Sốt kéo dài là hiện tượng sốt liên tục, kéo dài quá 3 ngày. Nếu trẻ sốt kéo dài hoặc sốt kéo dài liên tục sẽ làm cho trẻ mệt mỏi do mất nước, rối loạn điện giải và có thể gây co giật.

Đây là nguyên nhân gây ra sốt kéo dài liên tục ở trẻ em, bệnh thường khỏi sau 5 - 7 ngày, có rất nhiều loại siêu vi gây bệnh cho trẻ em.

• Sốt xuất huyết: Sốt cao đột ngột và sốt kéo dài liên tục từ 2 - 7 ngày; thì xuất hiện những chấm hoặc mảng xuất huyết ở dưới da, nếu nặng hơn thì kèm theo chảy máu mũi, chảy máu chân răng, đôi khi có xuất huyết nội tạng.
• Sốt do virus cúm: Dấu hiệu đầu tiên thường là trẻ bị tắc nghẽn ở mũi, sau đó biểu hiện hắt hơi, ho khan và chảy nước mũi; kèm theo sốt, sốt thường là nhẹ khoảng nhiệt độ từ 37,8 - 38 ̊C, trường hợp bội nhiễm thì sốt cao, trẻ khó chịu, quấy khóc, chán ăn, bỏ bú...
• Sốt do virus Rubella: Biểu hiện trẻ sốt kéo dài, sốt nhẹ, sau đó phát ban và viêm long đường hô hấp trên, nổi hạch vùng chẩm, sau tai và cổ.
• Sốt do virus sởi: trẻ sốt kéo dài liên tục, ho nhiều, chảy nước mũi, mắt đỏ, từ ngày thứ 4 ban xuất hiện ở mặt, lan ra chân và chi.
• Sốt do bệnh tay - chân - miệng: Khi trẻ bị tay chân miệng, trẻ sốt kéo dài, đồng thời cũng xuất hiện những nốt phỏng rộp ở gan bàn chân, bàn tay, trong miệng làm cho trẻ ăn, uống khó khăn, nên làm cho trẻ biếng ăn, quấy khóc, mệt mỏi nhiều.
• Sốt do virus thủy đậu: Khi bệnh khởi phát, trẻ có thể có biểu hiện sốt kéo dài liên tục, đau đầu, đau mình mẩy, sau đó trên thân mình trẻ xuất hiện những nốt hồng ban. Phỏng nước xuất hiện đầu tiên ở mặt, ngực và lưng sau đó lan dần khắp cơ thể. Mụn bóng nước ban đầu chứa chất dịch màu trong nhưng sau một ngày sẽ chuyển sang màu đục như mụn mủ. Sau 2 - 3 ngày mụn có thể bị đóng vảy. Các mụn nước mọc làm nhiều đợt khác nhau nên trên cùng một vùng da có thể thấy nhiều dạng khác nhau, đỏ rát, mụn nước trong, mụn nước đục, mụn đóng vảy...Hiện bệnh thủy đậu ở trẻ nhỏ và người lớn có thể phòng ngừa bằng việc tiêm phòng vắc-xin thủy đậu.

• Sốt do viêm họng - viêm Amidan cấp: Bệnh thường khởi phát đột ngột, sốt cao 39 - 40 ̊C, trẻ sốt kéo dài, kèm theo nuốt đau, rát họng, khàn tiếng; sốt có thể kèm theo các triệu chứng khác: chảy nước mũi nhầy, tiếng nói khàn nhẹ và ho khan, trẻ mệt mỏi, môi khô, lưỡi bẩn, đặc biệt trẻ hay xuất hiện viêm tấy hạch vùng cổ, hạch góc hàm sưng, đau... Với trẻ còn bú mẹ, viêm họng thường kèm theo bú ít hoặc bỏ bú, quấy khóc. Với trẻ lớn hơn triệu chứng kêu đau vùng họng, chán ăn nên dễ làm cho cha mẹ hiểu nhầm rằng đó là những dấu hiệu khó chịu khi bé mọc răng.
• Nhiễm trùng đường hô hấp như: viêm khí phế quản, viêm phổi, viêm màng phổi, áp-xe phổi, trẻ thường có biểu hiện sốt, ho khạc đờm hay máu, đau ngực, khó thở...
• Nhiễm khuẩn đường tiết niệu: Viêm bàng quang, viêm mủ bể thận, viêm cầu thận cấp, trẻ bị sốt kèm theo tiểu buốt - tiểu rắt, tiểu ít, nước tiểu đục hay hồng, có phù, đau vùng thắt lưng.
• Nhiễm trùng đường gan mật: Trẻ thường sốt cao, sốt kéo dài liên tục kèm theo vàng da, vàng mắt, đau vùng gan.
• Nhiễm khuẩn não - màng não: Trẻ bị sốt kéo dài liên tục kèm theo đau đầu nhiều, nôn vọt, có thể bị co giật, liệt nửa người hoặc hôn mê. Với trẻ nhỏ, sốt thường kèm theo thóp phồng, cổ cứng, trẻ không cử động cổ được, không cúi đầu xuống được, nhạy cảm với ánh sáng, nôn mửa, li bì.
• Nhiễm trùng máu: Trẻ có biểu hiện dấu hiệu nhiễm trùng, sốt kéo dài liên tục, không ăn uống được, nôn ra tất cả, li bì, mạch nhanh, thở nhanh, có thể có phát ban da...

• Sốt do ký sinh trùng sốt rét: Trẻ thường có tiền sử sống hay đi vào vùng lưu hành sốt rét, sốt rét ở trẻ thường ít có cơn sốt rét điển hình như người lớn như: rét run, sốt cao, đổ mồ hôi, mà, mà trẻ thường sốt kéo dài liên tục, có hoặc không kèm lạnh run, đôi khi chỉ ớn lạnh, mệt mỏi, nhức đầu, đau cơ.
• Số do thương hàn: Trẻ thường sốt cao, sốt kéo dài liên tục trên 5 ngày, đau bụng, bụng chướng, nôn, tiêu chảy hoặc táo bón.
• Sốt do bệnh lao: Trẻ thường có dấu hiệu sốt kéo dài liên tục, thường sốt nhẹ về chiều, ra mồ hôi trộm, biếng ăn, đứng cân hay sụt cân, ho nhiều, ho ra máu và không đáp ứng với kháng sinh thông thường.

• Để trẻ nằm ở nơi thông thoáng khí, hạn chế nhiều người vây quanh trẻ.
• Cặp nhiệt độ cho trẻ (có thể đặt nhiệt kế ở dưới hốc nách hoặc ở hậu môn của trẻ). Nhiệt kế phải được giữ trong nách của trẻ tối thiểu 3 phút, cánh tay của trẻ phải áp sát vào ngực. Nhiệt độ thực của trẻ sẽ là số hiện trên nhiệt kế cộng thêm khoảng 0,3 - 0,4 độ. Ví dụ: nhiệt kế ghi 38°C thì thân nhiệt thực sự của bé khoảng 38,3 - 38,4°C.
• Nếu thân nhiệt của trẻ không quá 38°C: cởi bớt quần áo, không đắp chăn, chỉ mặc quần áo mỏng cho trẻ và theo dõi nhiệt độ của trẻ thường xuyên, cứ khoảng 1 giờ đo 1 lần.
• Nếu thân nhiệt của trẻ khoảng 38 - 38,5°C có thể hạ sốt cho trẻ bằng các phương pháp sau: cởi bỏ bớt quần áo, dùng phương pháp hạ sốt vật lý (chườm ấm - lau người cho trẻ) và hạ sốt bằng những thuốc hạ sốt thông thường.
• Phương pháp chườm là dùng khăn bông mềm, sạch, nhúng vào chậu nước, vắt hơi ráo rồi lau lên khắp mình trẻ, nhất là các vị trí như nách, bẹn, chờ bốc hơi thì lau tiếp cho tới khi thân nhiệt hạ xuống khoảng 37,5°C.
• Nếu thân nhiệt của trẻ 38,5°C trở lên: Cần cho trẻ uống thuốc hạ sốt paracetamol theo đúng liều lượng, cân nặng và khoảng cách giữa hai lần uống thuốc ghi trong hướng dẫn sử dụng.
• Nếu trẻ nhỏ buồn nôn không uống được thuốc thì có thể dùng dạng thuốc đặt hậu môn.
• Cho trẻ uống nhiều nước, đặc biệt là nước hoa quả tươi.
• Cần đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để khám xác định nguyên nhân và điều trị sốt.

Các trường hợp cần phải cho đi đến cơ sở y tế: trẻ sốt kéo dài quá 3 ngày, sốt kéo dài liên tục mà dùng thuốc không hạ sốt, sốt quá cao, 40-41 ̊C (vừa phải cho dùng thuốc vừa cho đi viện ngay) sốt, có dùng thuốc nhưng bị dị ứng, sốt kèm theo các dấu hiệu nguy hiểm như li bì, nôn, không ăn uống, không chơi, li bì, khó đánh thức, co giật, thở nhanh, thở khó, thở bất thường, tiêu chảy, phân có nhầy máu, trẻ sốt kéo dài, trẻ sơ sinh ≤ 2 tháng tuổi.

Đặc biệt cần lưu ý không dùng thuốc nếu trẻ có biểu hiện dị ứng, không dùng thuốc với trẻ em có tiền sử bị bệnh viêm gan vàng da do tắc mật. Các trường hợp này cấm dùng thuốc tại gia đình. Khi đó, trẻ sốt kéo dài, phải đưa đi bệnh viện và điều trị theo sự hướng dẫn của bác sĩ.

Tiêm vắc-xin cho trẻ là phương pháp hiệu quả và tiết kiệm nhất để phòng tránh bệnh tật ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.