Các nguyên nhân đột quỵ ở người trẻ tuổi

Đột quỵ là tình trạng sức khỏe cấp tính, đột ngột và đem lại sự sợ hãi, nỗi lo lắng cho hầu như mọi người, đặc biệt là những người cao tuổi. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, xu hướng đột quỵ ở người trẻ đang gia tăng một cách đáng báo động. Vậy các nguyên nhân gây đột quỵ ở người trẻ bao gồm những yếu tố nào?

Đột quỵ là tình trạng cấp tính xảy ra do sự vỡ của mạch máu não liên quan đến tắc nghẽn. Khi đó, dòng máu nuôi não bộ sẽ bị đứt quãng, khiến dinh dưỡng và đặc biệt là Oxy không kịp thời cung cấp đến tế bào não. Trong khoảng vài phút sau khi hiện tượng này xảy ra, các tế bào não sẽ dần ngừng hoạt động và chết đi, gây ra hàng loạt biến chứng nguy hiểm và thậm chí là tử vong ở bệnh nhân.

Trong vài năm trở lại đây, tỉ lệ người trẻ bị đột quỵ đã có sự gia tăng mạnh mẽ. Theo thống kê từ Tổ chức Đột quỵ Hoa Kỳ vào năm 2019, tỷ lệ bệnh nhân trẻ tuổi bị đột quỵ đã tăng đến hơn 44% trong khoảng 10 năm gần đây. Trong đó có khoảng 15% tỷ lệ bệnh nhân trẻ đột quỵ hàng năm thuộc độ tuổi từ 18 tuổi đến 50 tuổi. Riêng tại Việt Nam, tỷ lệ người trẻ đột quỵ đã có xu hướng tăng trung bình khoảng 2% mỗi năm, đáng chú ý là số lượng ca bệnh ở nam giới cao gấp 4 lần so với nữ giới.

Ở Trung tâm Đột quỵ não thuộc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, vào năm 2020, trường hợp bị đột quỵ nhỏ tuổi nhất là 12 tuổi cùng nhiều trường hợp bị đột quỵ khác ở độ tuổi thanh - thiếu niên.

Trước khi tìm hiểu nguyên nhân gây đột quỵ ở người trẻ, cần hiểu rõ các dạng đột quỵ ở bệnh nhân, từ đó có thể phần nào dự đoán nguyên nhân gây bệnh:

• Đột quỵ liên quan đến thiếu máu não cục bộ: đây là loại đột quỵ cực kỳ phổ biến và chiếm đến 85% số trường hợp bị tình trạng cấp tính này. Hiện tượng này xảy ra khi có sự xuất hiện của cục máu đông trên con đường máu di chuyển từ tim đến não, hoặc do sự tích tụ cholesterol cao khiến quá trình cung cấp máu nuôi dưỡng tế bào não bị trì trệ.
• Đột quỵ não do xuất huyết não: loại đột quỵ này có khoảng 15% nguy cơ xảy ra, tuy nhiên lại dẫn đến nguy cơ tử vong vô cùng cao. Tình trạng này xảy ra do sự xơ cứng của thành động mạch và tạo ra vết nứt khiến máu rò rỉ ra bên ngoài.
• Đột quỵ do thiếu máu não thoáng qua: rất hiếm gặp, là tình trạng đột quỵ xảy ra khi nguồn máu nuôi dưỡng tế bào não đột ngột bị suy giảm hoặc cắt đứt.

Dựa trên cơ sở phân loại đột quỵ não cũng như thống kê về dinh dưỡng và sinh hoạt của người trẻ tuổi, các bác sĩ đã tổng hợp một số nguyên nhân đột quỵ ở người trẻ tuổi phổ biến như sau:

Do dị dạng mạch máu não

Vấn đề mạch máu não bị dị dạng được xếp vào nhóm các nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng đột quỵ ở người trẻ tuổi. Dị dạng mạch máu não được chẩn đoán khi mạch máu não phát triển bất thường và hình thành các túi phình - một yếu tố nguy cơ cao của tình trạng xuất huyết não. Ngoài ra, một hiện tượng dị dạng mạch máu não khác cũng thường gặp là sự bóc tách mạch máu khiến đường di chuyển của máu hẹp hơn, dẫn đến tắc mạch máu và nhồi máu não.

Cho đến nay, tình trạng dị dạng mạch máu não vẫn chưa có biện pháp phòng ngừa hiệu quả và các bất thường này sẽ được phát hiện thông qua chụp CT-cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ... các mạch máu não.

Thuốc lá gia tăng nguy cơ đột quỵ ở người trẻ

Nguyên nhân đột quỵ ở người trẻ tuổi phổ biến thứ hai là hiện tượng hút thuốc lá. Theo thống kê, có đến 50% số ca đột quỵ ở độ tuổi thanh thiếu niên đều có thói quen hút thuốc lá. Bên cạnh đó, cũng đã có các nghiên cứu cụ thể hơn chứng minh mối liên quan giữa nguy cơ bị đột quỵ não và lượng thuốc lá tiêu thụ hàng ngày.

Theo giải thích từ các chuyên gia, trong thuốc lá có chứa đến hơn 7000 các hóa chất độc hại, trong đó nổi bật là carbon monoxide, arsenic, cyanide và formaldehyde. Khi các chất độc hại này được cơ thể hấp thụ và chuyển hóa, chúng sẽ di chuyển vào máu đi đến phổi, khiến các tế bào phổi bị phá hủy hoặc thay đổi chức năng. Cùng với đó, nồng độ các chất độc hại trên trong máu cũng khiến nguy cơ tổn thương mạch máu não và xơ vữa tăng cao đáng kể.

Cơ thể bị rối loạn quá trình chuyển hóa mỡ trong máu

50% - 60% bệnh nhân trẻ tuổi trong tình trạng nhồi máu não đều có vấn đề sức khỏe liên quan đến rối loạn chuyển hóa mỡ máu, đặc biệt thường gặp nhiều hơn ở nam giới. Theo các nhà nghiên cứu đến từ Brazil, tỷ lệ Apolipoprotein B và Apoprotein A- I có mối liên hệ vô cùng mật thiết đến bệnh nhồi máu não. Một trong những nguy cơ lớn liên quan đến tỷ lệ này ở người trẻ chính là do thói quen ăn uống thiếu lành mạnh như thực phẩm chế biến sẵn, hoặc tiêu thụ thức ăn nhanh ở mức độ cao.

Lười vận động và tình trạng thừa cân - béo phì ở người trẻ tuổi

Nguyên nhân gây đột quỵ ở người trẻ phổ biến khác là xu hướng tăng nhanh của các trường hợp thừa cân và béo phì với chỉ số BMI cao hơn 30. Ở Việt Nam, trong khoảng 5 năm từ 2014 đến 2020, số lượng người bị béo phì đã tăng hơn 33% và giữ vị trí thứ 2 ở Đông Nam Á. Điều này đến từ sự phát triển chóng mặt của kinh tế - xã hội và từ đó dẫn đến các chế độ ăn uống ngày càng ít lành mạnh, thói quen sinh hoạt tại chỗ thụ động, hạn chế các hoạt động thể chất thường xuyên.

Rượu bia cũng gây ra đột quỵ

Tiêu thụ rượu bia, điển hình là các loại rượu có nồng độ cao, đều có thể khiến nguy cơ chảy máu não gia tăng. Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Y khoa Lancet (Anh), Việt Nam trong giai đoạn từ 1990 đến 2017 là quốc gia có lượng tiêu thụ rượu tăng cao nhất thế giới với gần 90% kể từ năm 2010. Tỷ lệ này gấp khoảng 2.5 lần so với sự tăng tốc độ tiêu thụ rượu ở Ấn Độ. Chỉ tính riêng năm 2017, mỗi người Việt trung bình uống gần 9 lít các loại đồ uống có cồn. Năm 2018, thống kê từ Tổ chức Y tế thế giới WHO cho biết người Việt từ 15 tuổi trở lên có bình quân tiêu thụ đến 8.3 lít rượu nguyên chất hàng năm.

Có thể nói, nguyên nhân gây đột quỵ ở người trẻ hiện nay tại Việt Nam vô cùng đa dạng, trong đó nổi bật nhất là những yếu tố đến từ dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt hàng ngày. Bạn cần thay đổi cuộc sống của bạn ngay từ hôm nay để phòng chống nguy cơ đột quỵ não.