Axit béo chuỗi ngắn ảnh hưởng đến sức khỏe và cân nặng thế nào?

Các axit béo chuỗi ngắn được tạo ra chủ yếu nhờ vào các loại vi khuẩn thân thiện trong đường ruột của con người. Trên thực tế, chúng là những nguồn nhiên liệu chính cho các tế bào ở ruột kết. Hơn thế nữa, các axit béo chuỗi ngắn cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa một số căn bệnh nhất định, chẳng hạn như tiểu đường tuýp 2, tình trạng viêm, bệnh tim hoặc béo phì.

Axit béo chuỗi ngắn là loại axit béo có chứa ít hơn 6 nguyên tử cacbon (C). Chúng được tạo ra khi các vi khuẩn thân thiện sinh sống trong đường ruột lên men chất xơ trong ruột kết và giữ vai trò là nguồn năng lượng chính cho các tế bào lót trong ruột kết của cơ thể. Vì lý do này, các axit béo chuỗi ngắn có một vị thế nhất định đối với sức khỏe đường ruột.

Đối với các axit béo chuỗi ngắn dư thừa, chúng thường được sử dụng cho nhiều chức năng khác nhau trong cơ thể. Chúng có khả năng cung cấp khoảng 10% nhu cầu calo hàng ngày của một người.

Bên cạnh đó, các axit béo chuỗi ngắn cũng là một nhân tố quan trọng, tham gia vào quá trình chuyển hoá các chất dinh dưỡng như chất béo và carbs. Theo nghiên cứu cho thấy, khoảng 95% lượng axit béo chuỗi ngắn trong cơ thể bạn là Axetat (C2), Propionat (C3) và Butyrat (C4). Butyrat và Axetat thường được kết hợp với các cholesterol và axit béo khác, trong khi đó Propionat (C3) chủ yếu tham gia vào quá trình sản xuất đường glucose ở trong gan.

Trên thực tế, có nhiều yếu tố làm ảnh hưởng đến mức axit béo chuỗi ngắn trong ruột kết của bạn, bao gồm số lượng vi khuẩn đường ruột, nguồn thức ăn và thời gian thức ăn di chuyển qua hệ tiêu hoá của bạn.

Các chuyên gia khuyến nghị mọi người nên tiêu thụ nhiều những loại thực phẩm giàu chất xơ, chẳng hạn như rau, trái cây và các loại đậu, để có thể gia tăng lượng axit béo chuỗi ngắn trong ruột kết.

Trong một cuộc nghiên cứu mới đây đã nhận thấy có mối liên hệ tích cực giữa việc tiêu thụ nhiều loại thực phẩm từ thực vật và sự gia tăng mức axit béo chuỗi ngắn trong phân. Tuy nhiên, số lượng và loại chất xơ mà bạn tiêu thụ cũng ảnh hưởng đáng kể đến thành phần vi khuẩn trong đường ruột cũng như quá trình sản xuất những axit béo chuỗi ngắn. Chẳng hạn, khi bạn tiêu thụ nhiều chất xơ sẽ giúp làm tăng sản xuất Butyrat và ngược lại, khi giảm lượng chất xơ sẽ khiến cho quá trình sản xuất loại axit béo chuỗi ngắn này bị giảm xuống.

Dưới đây là những loại chất xơ tốt nhất cho việc sản xuất axit béo chuỗi ngắn trong ruột kết, bao gồm:

• Fructooligosaccharides (FOS): Thường được tìm thấy nhiều trong các loại trái cây và rau quả khác nhau, bao gồm hành tây, chuối, tỏi và măng tây.
• Inulin: Bạn có thể bổ sung nguồn inulin thông qua việc tiêu thụ các thực phẩm như tỏi, atiso, hành tây, lúa mạch đen, lúa mì và măng tây.
• Tinh bột kháng: Thường có trong ngũ cốc, gạo, lúa mạch, chuối xanh, đậu, các loại đậu và khoai tây được nấu chín sau đó để nguội.
• Pectin: Các nguồn cung cấp pectin tuyệt vời bao gồm mơ, táo, cam, cà rốt và một số loại quả khác.
• Arabinoxylan: Thường được tìm thấy chủ yếu trong các loại hạt ngũ cốc. Đây là một loại chất xơ phổ biến nhất trong cám lúa mì, chiếm khoảng 70% tổng hàm lượng chất xơ.
• Guar gum: Được chiết xuất chủ yếu từ đậu Guar.

Ngoài ra, một số loại bơ, pho mát và sữa bò cũng có chứa một lượng nhỏ các hợp chất butirat.

Các axit béo chuỗi ngắn có thể đem lại một số lợi ích nhất định trong việc ngăn ngừa và phòng chống một số rối loạn tiêu hoá.

Bệnh tiêu chảy: Các vi khuẩn đường ruột sẽ chuyển đổi pectin và tinh bột kháng thành các axit béo chuỗi ngắn, giúp làm giảm tình trạng tiêu chảy ở trẻ em.

Bệnh viêm ruột: Bệnh Crohn và viêm loét đại tràng là 2 loại bệnh viêm ruột (IBD) phổ biến nhất, được đặc trưng bởi tình trạng viêm ruột mãn tính. Nhờ vào đặc tính chống viêm của mình, Butyrat đã được sử dụng rộng rãi để điều trị cho cả hai căn bệnh viêm ruột này.

Các nghiên cứu trên động vật đã phát hiện ra rằng việc bổ sung Butyrat và Axetat có khả năng làm giảm viêm ruột. Ngoài ra, lượng axit béo chuỗi ngắn thấp trong ruột kết có thể khiến cho tình trạng viêm loét đại tràng trở nên trầm trọng hơn.

Ở gần 53% những người mắc bệnh Crohn khi được bổ sung thêm Butyrat đã cải thiện đáng kể được các triệu chứng viêm của mình. Đối với những bệnh nhân viêm loét đại tràng khi sử dụng thuốc nhuận tràng từ các axit béo chuỗi ngắn khoảng 2 lần/ ngày trong vòng 6 tuần đã làm giảm được 13% các triệu chứng khó chịu của bệnh.

Các axit béo chuỗi ngắn cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và điều trị một số loại bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư ruột kết. Một số nghiên cứu trong phòng thí nghiệm đã cho thấy, Butyrat có khả năng giữ cho các tế bào ruột kết luôn khoẻ mạnh, đồng thời ngăn chặn và thúc đẩy phá huỷ sự phát triển của các tế bào ung thư ruột kết.

Các chuyên gia chăm sóc sức khoẻ cũng nhận định rằng việc thực hiện một chế độ ăn uống giàu chất xơ có thể làm giảm được các yếu tố nguy cơ gây ung thư ruột kết. Tuy nhiên, lợi ích phòng chống ung thư ruột kết chỉ đạt được khi một chế độ ăn uống giàu chất xơ được kết hợp với đúng loại vi khuẩn đường ruột. Cụ thể, chỉ riêng chế độ ăn nhiều chất xơ nhưng không có vi khuẩn tạo Butyrat sẽ không đem lại tác dụng bảo vệ ngăn ngừa ung thư ruột kết. Tương tự như vậy, mặc dù chế độ ăn ít chất xơ nhưng có các vi khuẩn đường ruột sản sinh ra Butyrat cũng không đem lại hiệu quả phòng chống ung thư như bạn nghĩ.

Nhiều bằng chứng khoa học cho thấy axit béo chuỗi ngắn Butyrat có thể đem lại một số tác động tích cực đối với những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2. Thực tế, các axit béo chuỗi ngắn giúp làm tăng mức độ hoạt động của enzym trong mô cơ và gan, từ đó kiểm soát tốt được lượng đường huyết của bạn.

Ngoài ra, một số nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng khi thực hiện chế độ ăn nhiều chất xơ có thể lên men giúp cải thiện hiệu quả lượng đường trong máu cũng như tăng độ nhạy insulin của cơ thể. Tuy nhiên, kết quả này thường chỉ đạt được ở những người có tình trạng kháng insulin hoặc bị thừa cân, chứ không phải ở những người có sức khoẻ tốt.

Các thành phần của vi sinh vật đường ruột có những ảnh hưởng nhất định đến quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng và điều hòa năng lượng của cơ thể, do đó nó cũng có mối liên hệ mật thiết đối với sự phát triển của bệnh béo phì.

Nhiều cuộc nghiên cứu gần đây đã cho thấy, các axit béo chuỗi ngắn có thể điều chỉnh sự chuyển hoá chất béo bằng cách tăng cường đốt cháy và giảm lưu trữ chất béo. Khi đó, số lượng axit béo tự do trong máu giảm xuống và giúp ngăn ngừa hiệu quả sự tăng cân.

Để kiểm tra tác dụng giảm cân của các axit béo chuỗi ngắn, các nhà khoa học đã thực hiện một cuộc thử nghiệm trên động vật. Sau khoảng 5 tuần điều trị bằng Butyrat, những con chuột bị béo phì đã giảm được 10.2 % trọng lượng cơ thể ban đầu và 10% lượng mỡ trong cơ thể. Ngoài ra, những con chuột được bổ sung Axetat cũng cho thấy có các dấu hiệu của giảm lưu trữ chất béo.

Ở con người, lượng chất xơ có liên quan mật thiết đối với việc giảm viêm và nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Tuy nhiên, điều này còn phụ thuộc phần lớn vào loại và nguồn chất xơ mà bạn sử dụng.

Một trong những lý do cho thấy chất xơ có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim là khả năng tăng cường sản xuất các axit béo chuỗi ngắn trong ruột kết. Mặt khác, những axit béo chuỗi ngắn cũng được biết đến với tác dụng làm giảm mức cholesterol cao – một yếu tố nguy cơ dẫn đến các bệnh nguy hiểm về tim.

Các chất bổ sung axit béo chuỗi ngắn thường phổ biến ở dưới dạng muối axit butytric. Chúng thường được gọi là kali, canxi, natri hoặc magie butyrate.

Tuy nhiên, các thực phẩm bổ sung không phải là cách tốt nhất để tăng lượng axit béo chuỗi ngắn trong ruột kết. Các chất bổ sung butyrate được hấp thụ ở ruột non trước khi đi đến ruột kết, nghĩa là tất cả các lợi ích mà chúng có thể đem lại cho tế bào ruột kết sẽ bị mất đi.

Ngoài ra, hiện nay cũng có rất ít các bằng chứng khoa học cho thấy tác dụng của các chất bổ sung axit béo chuỗi ngắn đối với sức khỏe. Butyrate có lợi nhất cho đại tràng khi nó được lên men từ chất xơ. Vì vậy, việc tăng lượng tiêu thụ các thực phẩm giàu chất xơ trong chế độ ăn uống được xem là cách tốt nhất giúp bạn cải thiện mức axit béo chuỗi ngắn.

Nguồn tham khảo: healthline.com