Vô sinh không rõ nguyên nhân: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Huỳnh Thị Hiên - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang

Vô sinh không rõ nguyên nhân là một chẩn đoán không bất kỳ một cặp vợ chồng nào muốn nhận, tuy nhiên đây là vấn đề phổ biến hiện nay. Ước tính cứ một trong bốn cặp vợ chồng sẽ gặp vấn đề về sinh sản mà không tìm được nguyên nhân. Vô sinh có thể từ vợ hoặc từ chồng hoặc từ cả hai hoặc sự kết hợp của các yếu tố ngăn ngừa mang thai.

Vô sinh được định nghĩa là không thể mang thai mặc dù vợ chồng quan hệ tình dục thường xuyên và không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào ít nhất 6 tháng

Vô sinh không rõ nguyên nhân là các trường hợp vô sinh mà thăm khám lâm sàng và làm các xét nghiệm ở cả vợ và chồng mà vẫn không phát hiện được nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.

Vấn đề chính của vô sinh là không có thai. Người phụ nữ có thể không có triệu chứng rõ ràng khác hoặc kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh. Người chồng bị vô sinh có thể bình thường hoặc có một số dấu hiệu về sức khỏe như thay đổi tốc độ tăng trưởng của tóc hoặc rối loạn chức năng tình dục.

Triệu chứng chính chủ yếu dựa vào các xét nghiệm cho vợ và chồng để tìm nguyên nhân gây bệnh. Cuối cùng họ sẽ mang thai tự nhiên hoặc thông qua hỗ trợ sinh sản.

Khi nào đi khám bác sĩ?

Bạn có thể không cần gặp bác sĩ trừ khi bạn đã cố gắng thụ thai trong ít nhất 6 tháng đến một năm.

Người vợ nên nói chuyện với bác sĩ sớm hơn nếu:

• Từ 35 tuổi trở lên và đã cố gắng thụ thai trong sáu tháng hoặc lâu hơn
• Trên 40 tuổi
• Kinh nguyệt không đều
• Đau bụng nhiều trong kỳ kinh
• Đã biết bản thân có vấn đề về sức khỏe sinh sản
• Đã được chẩn đoán mắc bệnh lạc nội mạc tử cung hoặc các bệnh lý viêm nhiễm phụ khoa
• Đã sảy thai nhiều lần
• Đã điều trị ung thư hoặc các bệnh lý về nội tiết khác.

Người chồng nên nói chuyện với bác sĩ nếu:

• Tiền sử có vấn đề bệnh lý tinh hoàn, tuyến tiền liệt hoặc sức khỏe tình dục
• Trong gia đình có người khác bị vô sinh
• Bản thân có chấn thương vùng chậu hông , bệnh ung thư
• Xét nghiệm tinh dịch đồ có số lượng tinh trùng thấp hoặc có các vấn đề khác về tinh trùng

Vô sinh không rõ nguyên nhân được được chẩn đoán chính xác sau khi đánh giá khả năng sinh sản đầy đủ của vợ và chồng, bằng các đánh giá như sau:

• Khám lâm sàng người vợ và được đánh giá về kinh nguyệt bình thường
• Xét nghiệm máu đánh giá người vợ khả năng dự trữ buồng trứng tốt
• Chụp HSG còn gọi chụp buồng tử cung vòi trứng có cản quang, đánh giá bình thường , không bị tắc vòi trứng
• Nội soi buồng tử cung đánh giá không có vấn đề về tử cung nghiêm trọng
• Phân tích tinh dịch đồ người chồng cho kết quả bình thường (tổng số lượng tinh trùng, khả năng di động và hình dạng tinh trùng)

Nếu các xét nghiệm trên chưa được đánh giá đầy đủ thì chẩn đoán vợ chồng vô sinh không rõ nguyên nhân chưa được chính xác.

Vô sinh không rõ nguyên nhân không phải là điều gì thần bí, các trường hợp vô sinh đều có nguyên nhân nhưng do các trình độ chuyên môn hoặc kỹ thuật hiện nay chưa phát hiện được đầy đủ các nguyên nhân dẫn đến vô sinh.

Bác sĩ có thể dự đoán được nguyên nhân dẫn đến vô sinh nhưng không thể đánh giá hoặc đo lường được vì kỹ thuật có thể gây xâm lấn ảnh hưởng đến người bệnh hoặc kỹ thuật chẩn đoán quá tốn kém cho người bệnh.

Dưới đây là một số giải thích có thể cho vô sinh không rõ nguyên nhân:

• Vấn đề bệnh lý tiềm ẩn nhưng không được chẩn đoán: Do các nhà khoa học hiện nay chưa thể tìm hiểu hết và đo lường được các liện quan sức khỏe gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản . Ví dụ, bệnh Celiac không được điều trị có thể là nguyên nhân dẫn đến vô sinh không rõ nguyên nhân. Một nghiên cứu năm 2016 đã phát hiện ra rằng tỷ lệ mắc bệnh Celiac ở những phụ nữ được chẩn đoán vô sinh không rõ nguyên nhân cao hơn 6 lần so với tỷ lệ chung trong quần thể. Tuy nhiên, các tác giả nghiên cứu lưu ý rằng các nghiên cứu trước đây trên quy mô nhỏ nên khó có thể biết chính xác đến mức nào.
• Các bệnh khác có thể gây vô sinh như tiểu đường, rối loạn chức năng tuyến giáp, tuyến yên không được chẩn đoán và một số bệnh tự miễn.
• Lạc nội mạc tử cung nhẹ: bệnh lý lạc nội mạc tử cung có thể cản trở sự rụng trứng hoặc gây tắc nghẽn ống dẫn trứng với những triệu chứng như đau bụng kéo dài và ngày càng nặng, kèm theo buồn nôn, nôn, tiêu chảy... Nhưng ở mức độ nhẹ, đau ít có thể không ảnh hưởng rụng trứng hoặc không gây tắc vòi trứng nên dẫn đến triệu chứng ít rõ ràng. Lạc nội mạc tử cung có thể là nguyên nhân tiềm ẩn đứng sau một số trường hợp vô sinh không rõ nguyên nhân. Tuy nhiên, các chuyên gia vẫn chưa đồng ý về việc liệu lạc nội mạc tử cung nhẹ có thể gây vô sinh hay không, và nếu có thì liệu phẫu thuật nội soi để chẩn đoán và điều trị thì có cải thiện khả năng sinh sản cho bệnh nhân hay không.
• Sự tương tác giữa môi trường âm đạo và tinh trùng: Sau khi xuất tinh, tinh trùng thoát ra khỏi tinh dịch và vào chất nhầy cổ tử cung. Sau đó, chúng phải bơi lên từ âm đạo, vào lỗ cổ tử cung và cuối cùng vào tử cung để gặp trứng tại vòi trứng. Đôi khi, trong giai đoạn chuyển tiếp này bị ảnh hưởng do kháng thể tại chất nhầy cổ tử cung hoặc trong tinh dịch đã tấn công tinh trùng gây cản trở tinh trùng bơi lên gặp trứng . Hiện nay vẫn chưa có biện pháp để chẩn đoán rõ ràng vấn đề này nên dẫn đến những trường hợp vô sinh không giải thích được.
• Chất lượng trứng kém: Hiện nay chỉ mới có xét nghiệm xem trứng có rụng hay không và dự trữ buồng trứng, nhưng không có xét nghiệm để xác định xem trứng có chất lượng tốt hay không. Trứng kém chất lượng có thể do tuổi tác, tình trạng bệnh lý tiềm ẩn hoặc một số nguyên nhân chưa rõ. Chất lượng trứng kém chỉ có thể được chẩn đoán trong quá trình điều trị bằng IVF. Sau khi lấy trứng, trứng sẽ được kiểm tra dưới kính hiển vi.
• Chất lượng tinh trùng kém: khi phận tích tinh dịch đồ ,một số loại chất lượng tinh trùng kém có thể nhận ra gây ảnh hưởng thụ thai , ví dụ, hình dạng tinh trùng bất thường, khả năng di chuyển của tinh trùng kém (hoặc di động) .

Tuy nhiên , có những vấn đề liên quan đến chất lượng tinh trùng không thể phát hiện được như tinh trùng có ADN chất lượng kém. Những vấn đề ADN tăng lên khi người chồng già đi, đó là lý do tại sao con của những người cha lớn tuổi có nguy cơ mắc một số rối loạn sinh sản và các vấn đề về sức khỏe tâm thần.

Chất lượng tinh trùng kém có thể được chẩn đoán trong quá trình điều trị IVF. Nếu tinh trùng có hình dạng bình thường không thể thụ tinh với trứng thì có thể nguyên nhân điều này có thể có vấn đề về chất lượng trứng hoặc tinh trùng.

• Các vấn đề với nội mạc tử cung: có một số trường hợp cổ tử cung – trứng bình thường và tinh trùng khỏe mạnh nhưng phôi thai không thể làm tổ ở nội mạc tử cung đây cũng là nguyên nhân vô sinh. Hiện nay, khoa học vẫn chưa giải thích được hết các vấn đề sinh sản liên quan đến nội mạc tử cung.

Ví dụ, một nghiên cứu được công bố vào năm 2016 đã phát hiện một loại virus có nhiều ở mô nội mạc tử cung của phụ nữ bị vô sinh so với phụ nữ có khả năng sinh sản bình thường. Nhưng làm thế nào để chẩn đoán và điều trị virus này thì hiện nay chưa được biết đến.

• Trứng được thụ tinh gặp vấn đề trong phát triển thành phôi: Sau khi thụ thai, tiếp theo, các tế bào bên trong phôi phân chia và phát triển để cuối cùng hình thành bào thai. Đôi khi, có nguyên nhân ngăn cản quá trình này đi đúng hướng, vấn đề này có thể được phát hiện trong quá trình điều trị IVF vì phôi được theo dõi quá trình phân chia tế bào. Tuy nhiên có thể nguyên nhân gây vô sinh không rõ nguyên nhân của bạn hoàn toàn xa lạ với các chuyên gia y tế tại thời điểm hiện tại.
• Một số cặp vợ chồng bị vô sinh không rõ nguyên nhân , tự nhiên thụ thai mà không cần bất kỳ sự trợ giúp điều trị nào trong vòng một đến hai năm sau chẩn đoán và theo dõi điều trị vô sinh , điều này diễn ra như thế nào thì các chuyên gia vẫn chưa thể giải được.

Chữa vô sinh không rõ nguyên nhân có thể được điều trị dựa theo kinh nghiệm của bác sĩ. Điều này có nghĩa là kế hoạch điều trị dựa trên kinh nghiệm lâm sàng và một số phỏng đoán như:

• Khuyến nghị thay đổi lối sống (giảm cân, bỏ hút thuốc, tránh căng thẳng )
• Tiếp tục cố gắng tự thụ thai (nếu bạn trẻ) trong sáu tháng đến một năm tới
• Sử dụng thuốc Clomid hoặc gonadotropin cùng với IUI trong ba đến sáu kỳ kinh
• Điều trị IVF trong 3 đến 6 kỳ kinh
• Hoặc thực hiện phương pháp điều trị IVF với người thứ ba (như sử dụng trứng hiến tặng hoặc người mang thai hộ)

Trung tâm Hỗ trợ sinh sản - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là trung tâm hàng đầu Việt Nam được xây dựng và áp dụng quy trình điều trị phối hợp thăm khám toàn diện, kết hợp cả nam khoa và sản phụ khoa để đưa ra phương pháp tối ưu cho từng trường hợp của người bệnh.

Ưu điểm khi khách hàng lựa chọn điều trị vô sinh - thứ muộn tại Trung tâm hỗ trợ sinh sản Vinmec bao gồm:

• Trung tâm là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực hiếm muộn trong nước và quốc tế, được đào tạo tại các trung tâm hỗ trợ sinh sản hàng đầu thế giới. Đội ngũ bác sĩ với chuyên môn cao và dày dặn kinh nghiệm.
• Thực hiện hầu hết các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản tiên tiến trên thế giới như ICSI (tiêm tinh trùng vào bào tương noãn); hỗ trợ phôi thoát màng; dự trữ sinh sản: đông phôi, đông tinh, đông noãn giúp khách hàng chủ động thời gian sinh con theo ý muốn, chuyển phôi ngày 5, giảm thiểu thai; các kỹ thuật vô sinh nam (PESA, MESA, TEFNA, TESE)
• Hệ thống trang thiết bị hiện đại, đảm bảo vô trùng tuyệt đối, hệ thống tủ cấy đơn tối ưu hóa chất lượng phôi, tăng tỉ lệ thành công.
• Trung tâm hỗ trợ sinh sản còn được hỗ trợ kỹ thuật từ rất nhiều khoa phòng trong hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec như Trung tâm nhi, Khoa sản,....liên tục cập nhật và phát triển những kỹ thuật mới trong điều trị hiếm muộn.

Bài viết tham khảo nguồn: ncbi.nlm.nih.gov; mayoclinic.org; medicalnewstoday.com; mayoclinic.org