Tránh thai sau khi sinh và khi đang cho con bú: Đâu là giải pháp an toàn?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa II Lại Thị Nguyệt Hằng - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Mang thai ngoài ý muốn sẽ rút ngắn khoảng thời gian giữa những lần sinh đem đến những bất lợi cho người mẹ và em bé hoặc mang đến gánh nặng về kinh tế. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng nạo phá thai nên rất cần thực hiện các biện pháp ngừa thai phù hợp. Giai đoạn sau sinh, cho con bú sữa mẹ cũng có tác dụng ngừa thai nhưng hiệu quả chỉ đảm bảo khi có các yếu tố sau:

• Thời gian không quá 6 tháng sau sinh
• Trẻ bú mẹ hoàn toàn
• Người mẹ không có kinh

Nếu đáp ứng được những điều kiện trên thì tỷ lệ không có thai có thể lên tới 98% nhưng nếu ngược lại thì vẫn có khả năng mang thai và việc áp dụng một biện pháp ngừa thai an toàn để tránh thai khi đang cho con bú là cần thiết

Việc sử dụng các biện pháp tránh thai sau sinh còn phụ thuộc vào cách mà phụ nữ đang nuôi con. Nếu không cho con bú sau sinh mà sử dụng sữa công thức hoặc kết hợp cả hai thì kinh nguyệt sẽ trở lại trong khoảng 6 tuần- 3 tháng. Do đó nếu quan hệ sau sinh, phụ nữ có thể mang thai trong 2 tuần trước khi kinh nguyệt trở lại. Vì vậy để phòng tránh mang thai ngoài ý muốn nên sử dụng các biện pháp tránh thai sau sinh từ 3-4 tuần sau khi bé chào đời.

Nếu phụ nữ chỉ cho con bú và chưa bắt đầu ăn dặm hay uống sữa bột thì khả năng mang thai là khá thấp. Nguyên nhân là vì khi bé bú càng nhiều, lượng hormone kích thích sản xuất sữa càng tăng, từ đó ngăn chặn hoạt động của hormone gây nên sự rụng trứng. Tuy nhiên nếu giảm số lần hoặc ngừng hẳn việc cho con bú, kinh nguyệt sẽ trở lại và xác suất mang thai lại rất cao.

Việc tránh thai sau sinh quan trọng nhất là làm sao vừa hiệu quả cho mẹ vừa đảm bảo an toàn cho con và không ảnh hưởng đến chất lượng sữa mẹ. Giai đoạn này người mẹ có thể chọn các phương pháp tránh thai không chứa nội tiết tố hoặc phương pháp tránh thai chứa nội tiết tố hoặc viên tránh thai khẩn cấp 72 giờ chỉ chứa levonorgestrel, cụ thể như sau:

• Bao cao su: là phương pháp có thể bắt đầu sử dụng từ rất sớm sau sinh, ngay lần đầu quan hệ tình dục trở lại và hoàn toàn không ảnh hưởng đến sữa mẹ. Đây còn là phương pháp ngừa thai duy nhất giúp phòng ngừa các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục, nếu sử dụng đúng cách có tác dụng ngừa thai lên tới 98%

• Vòng tránh thai: là phương pháp nếu sử dụng đúng có thể đạt được đến tỷ lệ gần như tuyệt đối trong việc tránh thai và không ảnh hưởng đến sữa mẹ. Đặt vòng có tác dụng hiệu quả trong 5-10 năm với 1 lần đặt. Tuy nhiên trước khi đặt vòng phụ nữ cần chờ khoảng 4-6 tuần để tử cung hồi phục trở lại sau sinh. Nếu sinh mổ, chỉ nên đặt vòng tránh thai khi không dùng được các biện pháp tránh thai khác và cần phải chờ hơn 12 tuần sau sinh và sau khi có chu kỳ kinh đầu tiên.
• Tiêm tránh thai: đối với thuốc tiêm tránh thai DMPA có tác dụng tránh thai hiệu quả cao và không làm ảnh hưởng đến sữa mẹ nhưng cần đợi ít nhất 6 tuần hậu sản và tiêm nhắc lại mỗi 3 tháng. Tuy vậy thuốc tiêm tránh thai có ảnh hưởng đến mật độ xương nếu dùng kéo dài nhất là ở người trẻ tuổi. Mặt khác vì là thuốc có hiệu quả tránh thai lâu dài nên khi ngừng thuốc cần đợi trung bình 10 tháng để buồng trứng hồi phục và sẵn sàng mang thai trở lại
• Thuốc tránh thai: phụ nữ nên lựa chọn các thuốc tránh thai viên muống một thành phần progestin vì không ảnh hưởng đến việc tiết sữa và có thể bắt đầu sử dụng bất cứ lúc nào sau sinh. Thuốc phải được uống vào một giờ cố định, không được quên thuốc quá 3 giờ và hiệu quả tránh thai chỉ là 92%.
• Que cấy ngừa thai: là que cấy dưới da ở mặt trong cánh tay có tác dụng ngừa thai trong vòng 3 năm, không làm ảnh hưởng đến sữa mẹ cũng như quá trình cho con bú. Tuy nhiên que cấy ngừa thai cũng có nhiều tác dụng phụ như rong kinh trong vài tháng đầu hoặc đau đầu, chóng mặt
• Viên tránh thai khẩn cấp 72 giờ chứa levonorgestrel: có thể sử dụng cho phụ nữ đang cho con bú như một biện pháp tránh thai khẩn cấp an toàn và hiệu quả.