Tiến triển và biến chứng của u buồng trứng

U buồng trứng có thể phát triển từ các mô của buồng trứng hoặc từ mô của các cơ quan khác trong cơ thể, u có thể tồn tại dưới nhiều dạng khác nhau như dạng đặc, dạng nang hoặc hỗn hợp, mỗi dạng lại có những tiến triển và biến chứng riêng.

U buồng trứng là các khối u của buồng trứng gặp ở phụ nữ mọi lứa tuổi, bao gồm u nguyên phát và u thứ phát do di căn từ xa đến buồng trứng. Trong u nguyên phát, tùy theo tính chất khối u có thể chia ra là u dạng đặc, u dạng nang hoặc u hỗn hợp.

1.1 U dạng nang

U dạng nang còn gọi là u nang buồng trứng, là những nang hình thành ở buồng trứng, có vỏ bọc ở ngoài và bên trong chứa dịch. U nang buồng trứng có thể gặp ở mọi lứa tuổi, có hai loại u nang là u nang cơ năng và u nang thực thể.

1.1.1 U nang cơ năng

U nang cơ năng có nguồn gốc từ các nang noãn, cấu tạo khối u là một lớp dịch nhầy đặc dính, trong suốt và không màu. U nang sinh ra do sự rối loạn sinh lý, chỉ hình thành và phát triển trên một buồng trứng (u nang buồng trứng trái hoặc phải), kích thước nhỏ (không vượt quá 7cm), thường tồn tại trong một khoảng thời gian ngắn rồi tự biến mất.

U dạng nang cơ năng bao gồm:

• Nang bọc noãn: Trứng bình thường phát triển trong một túi gọi là noãn. Bình thường, nang noãn sẽ vỡ ra và giải phóng trứng, nếu nang noãn không vỡ, dịch bên trong noãn có thể hình thành u nang buồng trứng.
• Nang hoàng thể: Các túi noãn thường sẽ tự tan sau khi giải phóng trứng, nhưng nếu các túi này không tan, miệng chúng mở ra, dịch có thể phát triển bên trong túi và tích tụ lại gây ra u nang hoàng thể.

1.1.2 U nang buồng trứng thực thể

U nang buồng trứng thực thể chiếm 60-80% tất cả các loại u nang, phần lớn lành tính. U nang thực thể bao gồm:

• U nang thanh dịch: Nang có vỏ mỏng, cuốn dài, chứa dịch trong, kích thước u to có khi choáng hết ổ bụng. U thường là lành tính, đôi khi có nhú ở mặt trong hoặc ngoài vỏ nang. Nếu có nhú u có khả năng là ác tính.
• U nang nhầy: Có cấu tạo vỏ nang gồm 2 lớp, tổ chức xơ và biểu mô trụ. Nang gồm nhiều thùy, kích thước to nhất trong các u buồng trứng. U nang nhầy chiếm khoảng 10-20% các loại u biểu mô, trong đó 85% là lành tính.
• U nang bì: Còn gọi là u quái (teratoma), khối u chứa tổ chức phát sinh từ tế bào mầm, trong nang chứa các tổ chức như răng, tóc, bã đậu. U thường được phát hiện ở lứa tuổi 20-30, u thường lành tính nhưng cũng có thể trở thành ác tính.
• U lạc nội mạc tử cung: Do tuyến nội mạc tử cung phát triển ra ngoài tử cung, hay gặp ở buồng trứng. Lạc nội mạc tử cung khi bị xuất huyết sẽ tạo thành nang. Các nang có vỏ mỏng, trong, chứa dịch màu nâu sậm, dễ vỡ khi bóc tách

1.2 U đặc

U dạng đặc có tỷ lệ ác tính cao hơn u dạng nang. U thứ phát tại buồng trứng là các u do di căn từ các cơ quan khác đến

1.3 U buồng trứng hỗn hợp

U buồng trứng hỗn hợp là u vừa có thành phần nang lẫn đặc.

2.1 Các diễn biến xảy ra ở u buồng trứng

U buồng trứng thường diễn biến âm thầm, không triệu chứng, hầu hết được phát hiện khi bệnh nhân khám phụ khoa hoặc thực hiện các phương pháp chẩn đoán hình ảnh vì những bệnh lý khác, tuy nhiên khi chuyển sang ác tính thì phát triển rất nhanh.

Với u buồng trứng, các diễn biến có thể xảy ra là:

• Khối u không biến đổi về kích thước
• Khối u biến mất: thường xảy ra với các u cơ năng, thường biến mất sau vài vòng kinh
• Khối u ngày càng to ra, bụng bệnh nhân ngày càng to, có thể kèm các triệu chứng như bí tiểu, tiêu chảy, đau bụng dưới,..
• Khối u xảy ra các biến chứng: xoắn nang, vỡ nang, nhiễm khuẩn nang, chảy máu trong nang, nguy cơ chuyển thành ung thư,...

2.2 Biến chứng của u buồng trứng

Các biến chứng thường gặp của u buồng trứng là:

• Xoắn nang: Thường gặp ở nang có cuống dài, không dính, khối u nhỏ dễ xoắn hơn khối u lớn. Khi xoắn có thể gây thiếu máu, hoại tử buồng trứng. Nếu không được xử lý kịp thời, khối u vỡ hoặc hoại tử, bệnh nhân sẽ có thể tử. Các triệu chứng là đau đột ngột, dữ dội, đặc biệt là đau buồng trứng, bệnh nhân vã mồ hôi, nôn ói. Đây là một tình trạng cấp cứu, cần phẫu thuật nhanh chóng để cứu bệnh nhân.
• Vỡ nang buồng trứng: Nếu u buồng trứng không được phát hiện sớm, u có thể phát triển to và vỡ ra. Vỡ nang thường xảy ra với các u nang nước có vỏ mỏng, gây chảy máu và đau dữ dội xung quanh vùng bụng. Vỡ nang có thể gây các biến chứng nguy hiểm như vỡ u nang buồng trứng xuất huyết, nhiễm trùng. Bệnh nhân cần được phẫu thuật cấp cứu.
• U nang buồng trứng xuất huyết: Đây là biến chứng phổ biến nhất trong các biến chứng của u buồng trứng. U nang xuất huyết khi cách mạch máu nằm trên thành nang bị vỡ, máu từ mạch máu tràn ra nang và làm nang to lên với một tốc độ vừa phải. Việc theo dõi u nang buồng trứng xuất huyết là rất cần thiết để đảm bảo u vẫn trong giới hạn và không gây nguy hiểm cho buồng trứng. Các triệu chứng là bệnh nhân đau bụng vùng hạ vị và vùng chậu (đau buồng trứng), đau bất ngờ, dữ dội hoặc có thể bắt đầu và hết đau, đau âm đạo hoặc rỉ máu từ âm đạo, đau sau khi tập luyện gắng sức hoặc khi quan hệ tình dục, buồn nôn, ói mửa, rối loạn chu kỳ kinh nguyệt,...Khi nang phát triển to, chảy máu nhiều, bệnh nhân đau nhiều có thể chỉ định phẫu thuật cắt u nang.
• Có thai kèm u nang buồng trứng: U nang thường được chẩn đoán khi siêu âm khám thai định kỳ. Thường gặp nang hoàng thể hoặc u nang bì, ít khi gặp nang ác tính. Nếu tiên lượng xoắn nang thì nên mổ càng sớm càng tốt, tuy nhiên nên mổ vào sau 16 tuần vì mổ trong 3 tháng đầu dễ gây sảy thai.
• Các biến chứng khác của u buồng trứng là gây vô sinh, sinh non, sảy thai, khó đẻ và ung thư hóa.

U buồng trứng có một số dạng không gây nguy hiểm và dần biến mất, nhưng cũng có những dạng gây biến chứng hết sức nặng nề, đe dọa tính mạng người bệnh. U buồng trứng thường xuất hiện và diễn biến âm thầm, không có triệu chứng, một số triệu chứng không đặc hiệu như đau bụng dưới, rối loạn kinh nguyệt, cảm giác chèn ép ở vùng bụng dưới,... có thể xuất hiện khi u đã lớn. Siêu âm là phương pháp chẩn đoán xác định bệnh. Do đó, khám phụ khoa kết hợp siêu âm theo định kỳ là phương pháp phòng ngừa quan trọng, giúp phát hiện sớm bệnh, điều trị kịp thời, tránh các biến chứng có thể xảy ra.

Hiện nay, tại các hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đã và đang sử dụng các thế hệ máy siêu âm màu hiện đại. Một trong số đó là máy siêu âm Logig E9 của GE Healthcar có đầy đủ options, các đầu dò có độ phân giải HD cho hình ảnh rõ nét, đánh giá chính xác tổn thương. Bên cạnh đó, đội ngũ các y, bác sĩ giàu kinh nghiệm sẽ hỗ trợ phần nhiều trong việc chẩn đoán và phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường của cơ thể nhằm đưa ra phương pháp điều trị kịp thời.