Sử dụng thuốc chữa buồng trứng đa nang ở người lớn

Bài viết của Dược sĩ, Thạc sĩ Phạm Thị Kim Dung - Dược sĩ - Khoa Dược - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Bệnh buồng trứng đa nang không chỉ làm ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe sinh sản của người phụ nữ. Việc sử dụng thuốc chữa buồng trứng đa nang ở người lớn cần tuân thủ theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ và dược sĩ để đảm bảo hiệu quả cao nhất.

Buồng trứng đa nang (polycystic ovary syndrome) là một dạng rối loạn nội tiết tố thường gặp ở phụ nữ, ảnh hưởng tới khoảng 4-20% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản trên toàn thế giới. Đặc trưng của bệnh là rối loạn kinh nguyệt (kinh thưa) và tăng nồng độ nội tiết tố nam. Bệnh gây nhiều tác động đến buồng trứng dẫn đến hình thành nhiều nang nhỏ bên trong buồng trứng. Ngoài biểu hiện bên ngoài như rậm lông, hói đầu, da tăng dầu và mụn, hội chứng buồng trứng đa nang tăng nguy cơ bệnh lý tim mạch và chuyển hóa bao gồm béo phì, rối loạn mỡ máu, tiểu đường (có thể bao gồm tình trạng kháng insulin), ngừng thở khi ngủ, bệnh mạch vành, thuyên tắc huyết khối... Buồng trứng đa nang có thể gây vô sinh do không rụng trứng, tăng nguy cơ ung thư nội mạc tử cung và nguy cơ rối loạn lo âu ở phụ nữ.

Mục tiêu điều trị cần phù hợp với mong muốn của người bệnh. Các mục tiêu chung trong phác đồ điều trị hội chứng buồng trứng đa nang bao gồm:

• Giảm các biểu hiện do tăng tiết nội tiết tố nam (như rậm lông, mụn, hói đầu)
• Kiểm soát rối loạn chuyển hóa và giảm nguy cơ tiểu đường type 2 và bệnh lý tim mạch
• Dự phòng tăng sản nội mạc tử cung và ung thư hóa có thể xảy ra do không rụng trứng mãn tính.
• Tránh thai ở phụ nữ không muốn mang thai, bởi kính thưa dẫn tới rụng trứng không liên tục và mang thai ngoài ý muốn có thể xảy ra.
• Gây rụng trứng, hỗ trợ sinh sản ở phụ nữ mong muốn có thai.

Việc thay đổi lối sống, giảm cân và luyện tập thể lực là bước đầu tiên trong quản lý bệnh buồng trứng đa nang, được chứng minh có hiệu quả trong cải thiện các triệu chứng bệnh bao gồm các rối loạn chuyển hóa, kháng insulin, các biểu hiện do tăng nội tiết tố nam và thậm chí cải thiện cả chức năng sinh sản. Mặc dù chưa có dữ liệu thống nhất để khuyến cáo về chế độ ăn giảm calories, các hướng dẫn điều trị hiện tại đều đưa ra mục tiêu giảm cân nặng khoảng 5-10% cân nặng ban đầu trong vòng 6 tháng. Chế độ luyện tập thể lực được khuyến cáo tương tự như các hướng dẫn điều trị các bệnh lý tim mạch chuyển hóa khác. Người bệnh cần tập ít nhất 150 phút mỗi tuần nếu vận động mức độ vừa hoặc 75 phút mỗi tuần nếu vận động tích cực. Đối với người bệnh cần giảm cân, chế độ luyện tập thể lực ít nhất 250 phút mỗi tuần nếu vận động mức độ vừa hoặc 150 phút mỗi tuần nếu vận động tích cực. (xem Bảng 1 – Phân loại mức độ vận động).

Tất cả người bệnh có buồng trứng đa nang đều cần được xét nghiệm để sàng lọc các vấn đề liên quan rối loạn chuyển hóa như xét nghiệm mỡ máu, xét nghiệm dung nạp glucose sau uống glucose và đo huyết áp. Người bệnh quá cân cần được đánh giá có dấu hiệu hay triệu chứng ngưng thở khi ngủ hay không. Tất cả người bệnh có buồng trứng đa nang đều cần được sàng lọc vấn đề trầm cảm. Bệnh nhân vô kinh >90 ngày (hoặc lâu hơn 3-4 tháng) hoặc chảy máu âm đạo bất thường nên được siêu âm qua âm đạo để đánh giá nội mạc tử cung.

Bảng 1 – Phân loại mức độ vận động

Uống thuốc gì để điều trị buồng trứng đa năng? Thực tế, các loại thuốc điều trị đa nang buồng trứng thường được lựa chọn phụ thuộc vào triệu chứng của bệnh nhân và bệnh nhân mong muốn có thai hay không. Các thuốc điều trị có thể bao gồm:

3.1. Thuốc tránh thai phối hợp

Các chế phẩm thuốc tránh thai phối hợp giữa estrogen và progestin hiện là một trong các loại thuốc điều trị đa nang buồng trứng ở phụ nữ hiện không mong muốn có con, với mục đích điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, giảm triệu chứng do tăng tiết nội tiết tố nam như trứng cá, rậm lông và ngăn ngừa ung thư nội mạc tử cung.

Thuốc tránh thai phối hợp có thể tăng nguy cơ thuyên tắc huyết khối, đặc biệt ở người béo phì (BMI>30). Theo tài liệu của Tổ chức Y tế thế giới WHO năm 2015, những người không nên sử dụng thuốc tránh thai phối hợp bao gồm:

• Những người có tiền sử đau nửa đầu có tiền triệu
• Tiền sử huyết khối tĩnh mạch sâu có hoặc không có thuyên tắc phổi hoặc đã được xác định đột biến gen tăng nguy cơ huyết khối,
• Người có nhiều yếu tố nguy cơ bệnh động mạch, tiền sử nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ
• Người có bệnh lý van tim phức tạp
• Ung thư vú
• Bệnh thần kinh do tiểu đường hoặc người mắc tiểu đường >20 năm
• Người xơ gan mức độ nặng và ung thư gan.

Trước khi sử dụng thuốc tránh thai phối hợp, bạn cần được bác sĩ đánh giá nguy cơ thuyên tắc mạch. Bác sĩ sẽ lựa chọn cho bạn chế phẩm phối phù hợp và an toàn nhất. Trên thị trường có thể có nhiều loại thuốc tránh thai phối hợp, bạn không nên tự ý dùng thuốc hoặc thay đổi thuốc khi chưa có ý kiến của bác sĩ.

3.2. Metformin

Là thuốc điều trị tiểu đường được sử dụng lâu đời với giá thành rẻ. Metformin được sử dụng đơn độc hoặc phối hợp trong điều trị buồng trứng đa nang do khả năng cải thiện tình trạng kháng insulin, cải thiện cân nặng ở người quá cân (BMI>25kg/m2), cải thiện chỉ số đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường type 2, chỉ số mỡ máu và giảm biến chứng do tiểu đường. Thuốc không được khuyến cáo sử dụng đơn độc để giảm các biểu hiện do tăng tiết nội tiết tố nam như rậm lông. Thuốc có thể được kết hợp với thuốc tránh thai phối hợp hoặc thay thế cho thuốc tránh thai phối hợp để điều hòa chu kỳ kinh nguyệt. Tuy nhiên, thuốc chưa chứng minh được khả năng bảo vệ nội mạc tử cung.

Tác dụng không mong muốn thường gặp nhất là buồn nôn, tiêu chảy và thiếu vitamin B12. Thuốc cần được khởi đầu từ liều thấp (500mg/ngày) và tăng liều dần dần, tối đa tăng thêm 500mg/ngày sau 1-2 tuần để giảm tác dụng phụ trên đường tiêu hóa. Thuốc nên được lựa chọn dạng giải phóng kéo dài (XR) và uống sau ăn. Bạn có thể bổ sung vitamin B12 theo tư vấn của bác sĩ để giảm nguy cơ thiếu hụt vitamin B12 hoặc định lượng vitamin B12 nếu cần thiết.

3.3. Clomiphene

Là thuốc kích thích rụng trứng giúp phụ nữ có buồng trứng đa nang tăng khả năng có thai. Thuốc có thể ảnh hưởng đến thị giác nên bạn cần trao đổi với bác sĩ khi có dấu hiệu nhìn mờ hoặc các biểu hiện bất thường về thị giác. Trong trường hợp bạn đang có kinh nguyệt thì cần tuân thủ thời gian sử dụng thuốc như khuyến cáo của bác sĩ kê đơn.

Hiện nay, có nhiều phương pháp có thể sử dụng để hỗ trợ phụ nữ tăng khả năng thụ thai. Hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn những phương pháp hiệu quả và phù hợp.

3.4. Kem bôi Eflornithine, Finasteride, Spironolactone

Đây là các loại thuốc có thể được sử dụng trong điều trị biểu hiện rậm lông. Việc lựa chọn thuốc phụ thuộc vào từng đối tượng bệnh nhân. Bạn không nên tự ý sử dụng thuốc khi chưa trao đổi với bác sĩ chuyên khoa. Khi sử dụng spironolactone cần sử dụng biện pháp tránh thai tuyệt đối do thuốc tăng nguy cơ dị tật ở trẻ trai.

Những phương pháp tẩy lông khác như điện di, laser và các thuốc điều trị mụn khác (như kem bôi kháng sinh, dẫn xuất của vitamin A...) có thể được bác sĩ kê đơn và tư vấn cho bạn.

Như vậy, việc sử dụng thuốc chữa bệnh trứng đa nang cần được bác sĩ kê đơn và theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa. Tuân thủ điều trị và tái khám định kỳ hoặc theo hẹn giúp bạn được điều trị hiệu quả, đảm bảo an toàn, giảm nguy cơ lo âu và tăng chất lượng cuộc sống.

Trước quá trình điều trị, bạn cần trao đổi với bác sĩ tiền sử bệnh bao gồm các biến cố tim mạch, đột quỵ, thuyên tắc mạch và các thuốc bạn đang dùng. Khi gặp những khó chịu, bất thường trong thời gian dùng thuốc, bạn nên liên hệ với bác sĩ để được tư vấn và xử trí kịp thời.