Siêu âm có phát hiện lạc nội mạc tử cung

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Lê Khắc Hiệu - Bác sĩ sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Lạc nội mạc tử cung là tình trạng có sự hiện diện của tế bào nội mạc tử cung (loại mô hình thành lên lớp niêm mạc tử cung) ở ngoài buồng tử cung, ví dụ như ở vòi trứng, buồng trứng. Lạc nội mạc tử cung có thể ảnh hưởng đến phụ nữ ở mọi lứa tuổi, gây ra nhiều ảnh hưởng khó chịu trong cộng sống. Những phương pháp điều trị hiện tại có thể giúp ích được những người phụ nữ có vấn đề này; do đó, việc chẩn đoán lạc nội mạc tử cung sớm là điều cần thiết.

Lạc nội mạc tử cung là một bệnh thường gây đau cho người phụ nữ do các loại mô tương tự như mô niêm mạc lót trong lòng tử cung phát triển tại vị trí bên ngoài lòng tử cung. Lạc nội mạc tử cung phát triển phổ biến nhất là ở buồng trứng, ống dẫn trứng và có thể ở vùng chậu dù ít gặp hơn.

Diễn tiến sinh lý của các tế bào lạc nội mạc tử cung cũng tương tự như nội mạc tử cung thực sự, cũng sẽ dày lên, bong ra và chảy máu theo từng chu kỳ kinh nguyệt. Tuy nhiên, vì máu bong tróc từ lớp mô này không có cách nào thoát ra khỏi cơ thể, chúng sẽ bị mắc kẹt lại và gây ra triệu chứng. Khi lạc nội mạc tử cung phát triển ở buồng trứng, ống dẫn trứng, sẽ hình thành các u nang của lạc nội mạc tử cung, làm các mô xung quanh có thể bị kích thích, gây phản ứng viêm, cuối cùng phát triển mô sẹo và gây bám dính, hậu có có thể gây vô sinh do tắc nghẽn.

Tuy nhiên, một điều may mắn là các phương tiện chẩn đoán lạc nội mạc tử cung hiện nay khá đơn giản và phổ biến, nhất là với phương tiện siêu âm. Đồng thời, các phương pháp điều trị hiện tại cũng cho thấy tính hiệu quả khá cao, hầu hết các phụ nữ bị lạc nội mạc tử cung đều đáp ứng khá tốt.

Triệu chứng chủ yếu của lạc nội mạc tử cung là đau vùng chậu, thường liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt. Mặc dù nhiều phụ nữ có thể có các cơn đau quặn bụng trong kỳ kinh nguyệt, những người bị lạc nội mạc tử cung thường có cơn đau bụng kinh nặng hơn rất nhiều so với người bình thường. Cơn đau cũng có khuynh hướng tăng theo thời gian.

Ngoài ra, các đặc điểm của cơn đau và những dấu hiệu phổ biến của lạc nội mạc tử cung bao gồm:

• Đau bụng kinh: Đau quặn tại vùng chậu và cảm giác co thắt có thể bắt đầu trước và kéo dài vài ngày vào kỳ kinh nguyệt. Người phụ nữ cũng có thể bị đau lưng và đau bụng dưới.
• Đau khi giao hợp: Đau trong hoặc sau khi quan hệ tình dục là cơn đau phổ biến với lạc nội mạc tử cung.
• Đau khi đi cầu hoặc đi tiểu: Người bệnh rất có thể gặp các triệu chứng này trong thời kỳ kinh nguyệt.
• Chảy máu quá nhiều: Lượng máu kinh ra trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt thường nhiều hoặc đôi khi còn có chảy máu giữa các kỳ kinh.
• Sảy thai
• Chậm có thai: Đôi khi, lạc nội mạc tử cung được chẩn đoán phát hiện khi điều trị vô sinh.
• Các dấu hiệu và triệu chứng khác như mệt mỏi, tiêu chảy, táo bón, đầy hơi hoặc buồn nôn, đặc biệt là có liên quan với thời kỳ kinh nguyệt.

Tuy nhiên, mức độ nghiêm trọng của cơn đau có thể không tương xứng với mức độ của tình trạng bệnh. Người phụ nữ có thể bị lạc nội mạc tử cung nhẹ nhưng đau dữ dội hay lượng mô lạc nội mạc tử cung nhiều nhưng lại ít hoặc không đau.

Ngoài ra, cơn đau trong lạc nội mạc tử cung đôi khi bị nhầm lẫn với các tình trạng khác cũng có thể gây đau vùng chậu, chẳng hạn như bệnh viêm vùng chậu hoặc u nang buồng trứng. Hơn nữa, tình trạng này vẫn có thể bị nhầm lẫn với hội chứng ruột kích thích, một vấn đề gây ra tiêu chảy, táo bón và đau quặn bụng. Tuy nhiên, hội chứng ruột kích thích vẫn có thể đi kèm với lạc nội mạc tử cung và có thể làm phức tạp chẩn đoán.

Mặc dù nguyên nhân chính xác của lạc nội mạc tử cung cho đến nay vẫn chưa được chắc chắn, những giả thiết đang được ủng hộ bao gồm:

• Kinh nguyệt chảy ngược: Tình trạng này là khi máu kinh có chứa các tế bào nội mạc tử cung chảy ngược lại vào ống dẫn trứng và vào khoang vùng chậu thay vì cần thoát ra khỏi cơ thể. Lúc này, các tế bào nội mạc tử cung sẽ dính vào thành chậu và bề mặt của các cơ quan trong vùng chậu, nơi chúng tiếp tục phát triển và tiếp tục dày lên, bong tróc và chảy máu trong suốt mỗi chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo.
• Biến đổi tế bào phúc mạc: Các nghiên cứu cho rằng các hormon hoặc các yếu tố miễn dịch thúc đẩy sự biến đổi của các tế bào phúc mạc thành các tế bào giống như nội mạc tử cung.
• Biến đổi tế bào phôi: Các hormon như estrogen có thể biến đổi các tế bào phôi thai – là các tế bào trong giai đoạn phát triển sớm nhất - thành tế bào giống như nội mạc tử cung trong giai đoạn dậy thì.
• Phẫu thuật tạo sẹo: Sau khi phẫu thuật, chẳng hạn như rạch cơ tử cung trong mổ lấy thai, bóc tách nhân xơ, các tế bào nội mạc tử cung có thể gắn vào vết mổ và dây dính ra ngoài.
• Vận chuyển tế bào nội mạc tử cung: Các mạch máu hoặc hệ thống bạch huyết có thể vận chuyển các tế bào nội mạc tử cung đến các bộ phận khác của cơ thể.
• Rối loạn hệ thống miễn dịch: Những bất thường trong hệ miễn dịch có thể khiến cơ thể không thể nhận ra và phá hủy các mô giống như nội mạc tử cung và cho phép chúng phát triển bên ngoài tử cung.

Ngoài ra, còn có một số yếu tố sau đây khiến một phụ nữ có nguy cơ mắc lạc nội mạc tử cung cao hơn những phụ nữ khác, chẳng hạn như:

• Không sinh con
• Có kinh sớm
• Mãn kinh muộn
• Chu kỳ kinh nguyệt ngắn, dưới 27 ngày
• Thời gian có kinh kéo dài hơn bảy ngày
• Có mức estrogen cao trong cơ thể hoặc điều trị với estrogen kéo dài
• Chỉ số khối cơ thể thấp
• Có một hoặc nhiều người thân như mẹ, dì hoặc chị đã bị lạc nội mạc tử cung
• Bất kỳ bất thường nào ngăn cản dòng chảy của máu kinh ra khỏi cơ thể

Một điều may mắn là lạc nội mạc tử cung chỉ phát triển vài năm sau khi bắt đầu có kinh nguyệt và có thể tạm thời cải thiện khi mang thai, biến mất hoàn toàn khi mãn kinh, trừ khi vẫn đang sử dụng estrogen.

Khả năng chẩn đoán lạc nội mạc tử cung bằng cách siêu âm qua đầu dò âm đạo đã có nhiều ưu điểm so với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh dùng để chẩn đoán khác. Theo đó, siêu âm có thể phát hiện lạc nội mạc tử cung với độ chính xác cao với lượng mô càng lớn và ở vị trí càng dễ quan sát.

Mặc dù tổn thương càng lớn, càng dễ nhìn thấy trên siêu âm, với những phát triển trong kỹ thuật siêu âm ngày nay và với các chuyên gia chẩn đoán hình ảnh có kinh nghiệm, chỉ cần có vài milimet mô lạc nội mạc tử cung là có thể được chẩn đoán. Tổn thương lạc nội mạc tử cung trên siêu âm sẽ trông tối hơn (được xem là đen hơn) các mô bình thường xung quanh.

Bên cạnh siêu âm, chụp cộng hưởng từ bằng cách sử dụng từ trường và sóng vô tuyến để tạo ra hình ảnh chi tiết của các cơ quan và mô trong cơ thể cũng giúp tìm kiếm sự hiện diện của mô lạc nội mạc tử cung, nhất là tại các vị trí nằm sâu, khuất sau các tạng hay gây viêm, dây dính. Ngoài ra, việc can thiệp nội soi ổ bụng vùng chậu cũng có thể được chỉ định, giúp giúp chẩn đoán và điều trị tại chỗ.

Không có cách chữa trị lạc nội mạc tử cung hoàn toàn và trong thực tế bệnh lý này khó có thể điều trị triệt căn. Mục tiêu điều trị chỉ nhằm giảm bớt các triệu chứng để tình trạng bệnh không ảnh hưởng quá nặng nề đến cuộc sống hàng ngày của người phụ nữ với mục đích cụ thể như sau:

• Làm giảm đau
• Làm chậm sự phát triển của mô lạc nội mạc tử cung
• Cải thiện khả năng sinh sản

Theo đó, các bác sĩ phụ khoa của bạn sẽ thảo luận về các biện pháp lựa chọn điều trị phù hợp với từng cá nhân, lợi ích và khuyết điểm của mỗi phương pháp. Để có sự lựa chọn hợp lý, bác sĩ sẽ cần cân nhắc theo tuổi, triệu chứng chính là gì, như đau đớn, rối loạn kinh nguyệt hay khó mang thai. Tuy nhiên, việc điều trị có thể sẽ không cần thiết nếu các triệu chứng chỉ ở mức độ nhẹ, người bệnh đã sinh đủ con hay sắp đến tuổi mãn kinh, khi các triệu chứng có thể trở nên tốt hơn mà không cần điều trị gì.

Các phương pháp điều trị lạc nội mạc tử cung đang được áp dụng hiện nay là: Điều trị với nội tiết tố, nhằm hạn chế hoặc ngừng sản xuất estrogen trong cơ thể, vì estrogen làm kích thích mô lạc nội mạc tử cung phát triển.

Can thiệp phẫu thuật, để loại bỏ hoặc phá hủy các khu vực có mô lạc nội mạc tử cung, có thể giúp cải thiện các triệu chứng và khả năng sinh sản. Loại phẫu thuật được tiến hành còn phụ thuộc vào vị trí của mô, như nội soi hay cắt tử cung.

Biến chứng chính của lạc nội mạc tử cung là suy giảm khả năng sinh sản. Khoảng một phần ba đến một nửa số phụ nữ bị lạc nội mạc tử cung đều gặp khó khăn khi mang thai. Nguyên nhân là vì lạc nội mạc tử cung có thể làm tắc nghẽn ống dẫn trứng và khiến cho trứng với tinh trùng không kết hợp được với nhau. Mặc dù vậy, nhiều người bị lạc nội mạc tử cung nhẹ đến trung bình vẫn có thể thụ thai và mang thai đủ tháng. Tuy nhiên, các bác sĩ đôi khi khuyên những người bị lạc nội mạc tử cung không nên cố gắng có con một cách tự nhiên vì tình trạng này có thể xấu đi theo thời gian.

Bên cạnh đó, một điều đáng sợ khi bị lạc nội mạc tử cung là khả năng ác tính. Ung thư buồng trứng xảy ra ở mức cao hơn so với bình thường ​​ở những người bị lạc nội mạc tử cung. Điều này cũng tương tự như ung thư biểu mô tuyến nội mạc tử cung.

Tóm lại, lạc nội mạc tử cung là một tình trạng bệnh phụ khoa khá thường gặp, gây ra thống kinh, rối loạn kinh nguyệt và cả vô sinh. May mắn là bệnh lý này hiện nay đã dễ dàng chẩn đoán với phương tiện siêu âm và cả các cách thức điều trị, giúp bảo tồn chức năng sinh sản cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống của người phụ nữ.