Progestin là gì?

Progestin là một dạng progesterone, loại hormone có vai trò quan trọng trong chu kỳ kinh nguyệt và mang thai. Progestin được sử dụng kết hợp với estrogen trong thuốc tránh thai kết hợp, vòng âm đạo và miếng dán da. Nó cũng được sử dụng trong các loại thuốc chỉ chứa progestin và thuốc ngừa thai, cấy ghép tránh thai và dụng cụ tử cung nội tiết tố (DCTC).

Progesterone vừa là một steroid vừa là một hormone, giữ vai trò quan trọng trong cơ thể, đặc biệt là quá trình sinh sản.

Bắt đầu tuổi dậy thì, buồng trứng giải phóng một quả trứng mỗi tháng, gọi là rụng trứng. Trứng di chuyển xuống vòi trứng, nếu gặp tinh trùng sẽ được thụ tinh. Hoàng thể là một nội tiết tố hoặc được sản xuất từ hormone, hình thành từ các nang noãn rỗng sau khi rụng trứng. Hoàng thể trở thành nguồn cung cấp progesterone chính để duy trì sự phát triển của phôi thai ngay sau khi trứng được thụ tinh và làm tổ tại tử cung.

Nếu quá trình thụ tinh không xảy ra, hoàng thể sẽ bị vỡ, progesterone được sản xuất ít hơn. Lượng progesterone được sản xuất thấp không thể thúc đẩy quá trình làm dày thành tử cung. Niêm mạc tử cung không còn được duy trì bởi progesterone từ hoàng thể dẫn đến hiện tượng chảy máu kinh nguyệt.

Nếu thụ thai thành công, progesterone sẽ kích thích các mạch máu trong tử cung phát triển hơn nữa, và kích thích các tuyến của nội mạc tử cung tiết ra chất dinh dưỡng để nuôi trứng đã được thụ tinh.

Progesterone có tác dụng làm dày niêm mạc tử cung “lót ổ” sẵn để trứng được thụ tinh có thể làm tổ. Progesterone cũng giúp bảo tồn niêm mạc tử cung trong suốt thai kỳ.

Sau khi thụ tinh, nhau thai sẽ được hình thành và bắt đầu tiết ra progesterone bổ sung vượt trội hơn lượng progesterone đã tiết ra bởi hoàng thể. Hàm lượng progesterone cao trong suốt thời kỳ mang thai có tác dụng ngăn cản những quả trứng khác trưởng thành và thúc đẩy thay đổi trong mô vú để chuẩn bị cho việc tiết sữa.

Nếu người phụ nữ không rụng trứng, buồng trứng sẽ không sản xuất progesterone. Hiện tượng này được gọi là chu kỳ không rụng noãn, thường xảy ra từ tuổi 30 trở đi và mức độ tăng lên khi thời kỳ mãn kinh đến gần.

Lượng progesterone giảm liên tục trước giai đoạn mãn kinh được cho là nguyên nhân chính của các triệu chứng đặc trưng của người phụ nữ trải qua xung quanh thời kỳ mãn kinh.

Progesterone di chuyển trong máu đến các mô có thụ thể progesterone. Nó gắn vào các thụ thể để thực hiện vai trò của mình trong cơ thể. Progesterone có chức năng giải phóng trứng từ buồng trứng. Ngoài ra, progesterone còn có các vai trò sau:

• Làm dày thành tử cung giúp trứng bám và làm tổ ở tử cung dễ dàng hơn
• Bảo tồn niêm mạc tử cung trong suốt thời kỳ mang thai
• Ngăn rụng trứng cho đến khi thai kỳ kết thúc
• Ngăn thụ tinh 2 trứng trở lên một lần, mặc dù thỉnh thoảng buồng trứng giải phóng nhiều hơn một trứng
• Dừng các cơn co thắt ống dẫn trứng sau khi trứng đã được vận chuyển đến tử cung
• Đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển bào thai trong thời kỳ mang thai
• Kích thích các mô vú thúc đẩy tiết sữa và làm các tuyến sữa sẵn sàng sản xuất sữa
• Tăng cường cơ bắp vùng chậu để chuẩn bị chuyển dạ

Progestin là một loại hormone steroid tổng hợp có đặc tính giống với progesterone (định nghĩa và tác dụng nêu trên). Progestin được sản xuất dưới dạng viên nang, gel âm đạo, dụng cụ tử cung và thuốc tiêm.

Progestin được sử dụng với các mục đích sau:

• Tránh thai
• Liệu pháp thay thế hormone
• Rối loạn kinh nguyệt
• Chảy máu âm đạo bất thường
• Vô kinh, hoặc không có kinh nguyệt
• Lạc nội mạc tử cung
• Tăng sinh nội mạc tử cung (thành tử cung bị dày lên bất thường)
• Ung thư vú, thận hoặc tử cung
• Giảm ham muốn tình dục
• Liệu pháp nội tiết tố chống ung thư
• Đau vú
• Ngừa sinh non
• Mụn trứng cá
• Điều trị vô sinh
• Sản xuất sữa mẹ

Việc sử dụng progestin có thể gây ra một số vấn đề sức khỏe sau:

• Đau đầu
• Đau nhức ở vú
• Đau dạ dày, nôn, tiêu chảy và táo bón
• Thay đổi khẩu vị
• Giảm cân
• Phù
• Mệt mỏi
• Đau cơ xương khớp
• Tâm trạng thất thường, hay cáu kỉnh
• Lo lắng
• Chảy nước mũi, hắt hơi và ho
• Nhiều dịch âm đạo
• Các vấn đề về tiểu tiện

Các tác dụng phụ nghiêm trọng, nếu gặp phải cần đến bệnh viện để điều trị bao gồm:

• Nổi u cục ở vú
• Chảy máu ở núm vú
• Phân màu nâu đất
• Đau nửa đầu
• Chóng mặt nghiêm trọng
• Nói chậm hoặc nói khó
• Yếu hoặc tê chân tay
• Tim đập nhanh
• Đau ngực
• Ho ra máu
• Mờ mắt, mắt lồi hoặc nhìn đôi
• Chảy máu âm đạo bất thường
• Động kinh
• Đau dạ dày
• Sưng mặt, cổ họng, lưỡi, môi, mắt, chân tay

Những người hút thuốc lá không nên dùng thuốc tránh thai vì làm tăng đáng kể nguy cơ mắc phải các tác dụng phụ nghiêm trọng của thuốc (theo Thư viện y khoa Hoa Kỳ - The United States National Library).

Progestin được chống chỉ định trong nhiều bệnh lý ngoại trừ u gan, ung thư tại cơ quan sinh dục, ung thư vú, chảy máu âm đạo không được chẩn đoán, vàng da vô căn, bị ngứa mức độ nặng trong kỳ mang thai.

Thuốc tránh thai phối hợp còn được gọi là thuốc tránh thai nội tiết tố. Thành phần của thuốc bao gồm progesterone và estrogen. Thuốc tránh thai phối hợp có tác dụng:

• Ngăn rụng trứng
• Làm thay đổi niêm mạc tử cung ngăn chặn thụ thai
• Làm dày chất nhầy ở cổ tử cung ngăn tinh trùng xâm nhập vào tử cung

Biện pháp tránh thai nội tiết chỉ chứa progestin được sử dụng dưới nhiều dạng khác nhau: Thuốc tiêm, que cấy và thuốc viên. Thuốc có tác dụng giúp:

• Ngăn rụng trứng
• Làm dày chất nhầy cổ tử cung ngăn tinh trùng xâm nhập vào tử cung

Sử dụng các phương pháp tránh thai chỉ chứa progestin có ưu điểm:

• Không ảnh hưởng đến khả năng quan hệ tình dục
• Làm giảm chảy máu kinh nguyệt, hoặc ngưng hoàn toàn kinh nguyệt
• Không làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch
• Có thể được sử dụng ngay sau sinh hoặc trong thời kỳ đang cho con bú

Liệu pháp hormone (HT) trước đây có tên gọi là liệu pháp thay thế hormone (HRT) có tác dụng giúp hồi phục cân bằng nội tiết tố. HT có thể cung cấp progesterone, estrogen hoặc cả hai. HT được sử dụng dưới dạng viên uống, thuốc xịt mũi, miếng dán, gel bôi da, thuốc tiêm, kem bôi âm đạo hoặc vòng âm đạo.

HT giúp giảm các triệu chứng của tiền mãn kinh như:

• Bốc hỏa
• Khô âm đạo
• Đau khi giao hợp
• Tâm trạng thay đổi bất thường
• Rối loạn giấc ngủ
• Lo âu
• Giảm ham muốn tình dục

Ở một số phụ nữ, tác dụng của estrogen có thể làm nội mạc tử cung phát triển quá mức dẫn đến ung thư niêm mạc tử cung. Liệu pháp hormone kết hợp estrogen và progesterone có thể giúp ngăn ngừa hiện tượng này.

HT gây ra một số tác dụng phụ chính bao gồm đầy hơi, đau nhức vú, nhức đầu, buồn nôn, phù, bồn chồn, lo lắng. Sử dụng HT có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như ung thư vú, ung thư nội mạc tử cung, huyết khối tĩnh mạch, đột quỵ, bệnh lý túi mật.

FDA khuyến nghị nên sử dụng HT với liều lượng và thời gian ngắn để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất.

Nguồn tham khảo: Medicalnewstoday.com