Hiểu đúng về kết quả siêu âm không có tim thai

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Lê Hồng Liên - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Theo sự phát triển bình thường của thai nhi, khoảng 22 ngày sau khi thụ thai, tim thai bắt đầu hình thành khá rõ và có nhịp đập. Như vậy, phần lớn, tim thai hình thành trước khi mẹ nhận ra mình đang mang thai. Ngày nay, bằng kỹ thuật siêu âm hiện đại. tim thai xuất hiện và có thể quan sát từ tuần thứ 6-7 của thai kỳ.

Tuy nhiên, một số trường hợp, thai nhi ở tuần thứ 8-10 mới nghe thấy được nhịp đập và thấy rõ tim thai, lý do là bởi sai lệch trong tính toán tuổi thai.

Sự hình thành và phát triển của thai nhi gắn liền với quá trình hình thành tim thai, do đó đây chính là dấu hiệu quan trọng để thăm dò sức khỏe thai nhi. Thông thường, hợp tử sẽ di chuyển xuống tử cung, đồng thời phân chia tế bào nhanh chóng sau khi được thụ tinh.

5 ngày sau khi thụ thai, hợp tử phát triển thành 1 khối nhỏ, được gọi là phôi bào, sau đó phôi bà sẽ đi đến tử cung sau khoảng 2 ngày. Tại đây, phôi bắt đầu quá trình làm tổ bằng cách gắn chặt vào lớp niêm mạc tử cung. Ở giai đoạn này, phôi mới tiết ra HCG trong nước tiểu, có thể sử dụng que thử để phát hiện thai. Vào thời điểm này, siêu âm vẫn chưa thấy rõ phôi thai.

Trong quá trình phát triển của thai nhi, tim thai là bộ phận bắt đầu hình thành khá sớm. Ống tim nguyên thủy hình thành từ trung mô mạc bắt đầu đập sau khi thụ thai khoảng 3 tuần. Ống tim sẽ tiếp tục phát triển và uốn cong, vách ngăn được hình thành, chia tim thành 4 buồng. Trái tim sẽ phát triển hoàn thanh khi 2 đường thoát ra tách biệt.

Thông qua hình ảnh 2 chiều thời gian thực của tử cung mẹ, siêu âm phát hiện tim thai dựa trên xác định hoạt động của tim. Tính tuổi thai theo chu kỳ kinh nguyệt cuối cùng, thời điểm này rơi vào khoảng từ 5 tuần đến 6 tuần của thai nhi.

Có thể phát tín hiệu Doppler màu của dòng máu đang đập ở tim thai cũng như các mạch lớn của cơ thể thai nhi sau 6 tuần thai. Có thể nghe bằng tai nghe bình thường nhịp đập của thai nhi từ tuần thai thứ 20 trở đi. Thai nhi đang rất khỏe mạnh và phát triển rất tốt nếu nhịp đập tim thai càng ngày càng lớn.

Từ tuần thai thứ 6 trở đi, có thể phát hiện tim thai qua siêu âm dựa trên thời điểm và quá trình phát triển, hình thành tim thai. Một số trường hợp, có thể muộn hơn, bắt đầu từ tuần thai thứ 8, lý do là bởi tính toán sai thời kỳ kinh nguyệt, tuổi thai.

Siêu âm thai 6 tuần nếu kết quả phôi thai hoàn chỉnh, tim thai bắt đầu xuất hiện thì đây là tín hiệu vui bởi bé đang phát triển rất tốt.

Tuy nhiên, các mẹ cũng đừng quá lo lắng nếu chưa thấy tim thai hay chưa nghe được nhịp đập tim thai, bác sĩ sẽ xác định và giải thích nguyên nhân. Ở lần khám tới, nếu thai nhi phát triển bình thường, bạn sẽ thấy nhịp tim bé đập rõ ràng. Song, nếu thai nhi đã lớn mà siêu âm không có tim thai, không nghe được nhịp đập tim thai, thì có thể do một số nguyên nhân sau:

2.1 Sảy thai

Hầu hết các trường hợp siêu âm không có tim thai là do sảy thai nếu không phải do sai sót trong tính toán tuổi thai. Nguyên nhân khiến sảy thai có thể là do:

• Sảy thai tự nhiên: hiện chưa xác định được nguyên nhân gây ra tình trạng nhịp tim thai đang đập bỗng dừng lại, kết quả là dù sức khỏe của mẹ vẫn rất tốt mặc dù thực tế em bé không còn.
• Bất thường nhiễm sắc thể, trứng hỏng, chất lượng tinh trùng hoặc tinh trùng kém, phân chia tế bào bất thường là những nguyên nhân khiến 50% trường hợp sảy thai tự nhiên.
• Sức khỏe của mẹ: sảy thai dễ xảy ra nếu mẹ mắc một số tình trạng sức khỏe sau: Hội chứng buồng trứng đa nang, bệnh tiểu đường, chứng rối loạn đông máu, tuyến giáp có vấn đề, rối loạn miễn dịch, bất thường ở tử cung, cổ tử cung thiểu năng.

• Tác động bên ngoài: nguyên nhân gây tim thai ngừng đập, sảy thai còn có thể là do tác động không mong muốn từ môi trường bên ngoài, bao gồm:

1. Bị va đập, chấn thương vùng bụng
2. Mẹ ốm, mắc các bệnh nhiễm trùng như rubella, toxoplasmosis....
3. Mẹ hút thuốc lá, uống rượu, sử dụng chất kích thích, sử dụng ma túy, nhiễm HIV/AIDS...
4. Mẹ bị trầm cảm, stress trong thời gian dài
5. Mẹ tiếp xúc trong môi trường độc hại

2.2 Rối loạn nhịp tim ở thai nhi

Rối loạn nhịp tim ở thai nhi là trường hợp khá hiếm gặp, tình trạng này thường xảy ra tại một thời điểm nào đó chứ không thể kéo dài trong cả quá trình mang thai. Thai nhi bị rối loạn nhịp tim chỉ mang tính tạm thời, và thường lành tính, tuy nhiên, một số trường hợp thai nhi có thể tử vong.

Nhịp đập tim thai thường cao hơn so với người bình thường, tầm 120-160 nhịp/phút. Bé có thể tăng nhanh nhịp tim, chậm hoặc dừng đột ngột nếu bị rối loạn tim thai.

2.3 Thiết bị siêu âm không đảm bảo

Yếu tố quan trọng giúp bạn nghe chính xác, rõ ràng nhịp đập tim thai bao gồm thiết bị siêu âm hiện đại và ống nghe tốt. Tuy nhiên, bạn có thể lầm tưởng không có tim thai hoặc thai nhi gặp vấn đề nếu có lỗi thiết bị. Có thể do thiết bị không đủ nhạy để bạn có thể nghe thấy khi tim thai đập còn rất yếu ớt, đặc biệt ở những tuần thai thứ 6--8.

2.4 Tính toán sai tuổi thai

Bởi nguyên nhân tính sai tuổi thai mà rất nhiều trường hợp siêu âm 7 tuần chưa có tim thai. Bởi lúc này thai nhi còn nhỏ, tuổi thai có thể sai lệch từ 1 -2 tuần bởi mẹ và bác sĩ tính tuổi thai dựa trên ngày rụng trứng.

2.5 Do hình thức siêu âm

Kết quả siêu âm có thể bị ảnh hưởng bởi hình thức siêu âm mà mẹ bầu lựa chọn. Thời điểm thai nhi còn nhỏ, nhịp đập chưa rõ, thực hiện siêu âm vùng bụng thường ít nhạy hơn, khó xác định nhịp tim thai. Siêu âm đầu dò sẽ cho kết quả chính xác hơn bởi đầu dò tiếp cận gần với tử cung hơn.

Mẹ không nên quá lo lắng nếu siêu âm không có tim thai ở tuần thứ 6-7 bởi khả năng cao là do thời điểm thụ tinh muộn, kinh nguyệt không đều nên tính tuổi thai không chính xác . Tại thời điểm này có thể siêu âm chưa phát hiện tim thai và nghe được nhịp đập tim thai bởi rất có thể thai nhi của bạn mới đang phát triển ở tuần thai thứ 4-5.

Một số trường hợp do phôi thai phát triển chậm hơn bình thường, do đó bạn chỉ thấy được tim thai ở tuần thứ 8-10. Bác sĩ sẽ thực hiện kiểm tra nhằm xác định xem bạn có gặp bất thường gì không và đánh giá tình trạng thai nhi. Thông thường, bạn sẽ được chỉ định khám và siêu âm kiểm tra sau khoảng 1-2 tuần nếu không phát hiện bất thường.

Nếu siêu âm thai 7 tuần chưa có tim thai do yếu tố khách quan, tuổi thai tính toán sai hoặc thai nhi phát triển chậm thì nên kiểm tra HCG của mẹ xem thai nhi còn hay không. Mẹ nên chờ 1 tuần sau siêu âm lại nếu thai HCG ở mức bình thường để xem thai nhi đã có tim thai hay nhịp đập chưa. Tránh ảnh hưởng tới sức khỏe cũng như thai nhi, mẹ không nên quá lo lắng.

Trong trường hợp siêu âm thai 7 tuần chưa có tim thai hay tim thai ngừng hoạt động kèm theo mẹ có một số biểu hiện bất thường như: đau bụng dưới dữ dội, xuất huyết âm đạo, không còn cảm giác ốm nghén...cần báo ngay cho bác sĩ để kiểm tra tình trạng thai nhi.

Để có được một thai kỳ khỏe mạnh, tim thai phát triển tốt, mẹ không nên quá lo lắng và có thể thực hiện một số điều sau:

• Mẹ cần hạn chế sử dụng rượu bia
• Ngăn ngừa khuyết tật bẩm sinh bằng cách bổ sung acid folic trong giai đoạn này
• Mẹ không hút thuốc lá, đồng thời hạn chế tiếp xúc với khói thuốc lá vì chúng có thể gây dị tật bẩm sinh thai nhi
• Mẹ cần giữ đường huyết ở mức ổn định, đặc biệt là mẹ bị đái tháo đường thai kỳ
• Mẹ cần được bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, đa dạng thực phẩm và nghỉ ngơi hợp lý

Cần kiểm tra gấp HCG nếu sau 12 tuần thai mà siêu âm vẫn không có tim thai nhằm xác định xem bạn có thực sự mang thai hay không hoặc thai có gặp phải vấn đề gì không. Trong trường hợp bạn bị sảy thai, bác sĩ sẽ áp dụng phương pháp đẩy thai an toàn và thích hợp để tránh gây nguy hiểm cho mẹ.Gia đình, người thân, bạn bè cần bên cạnh động viên mẹ nếu trong trường hợp xấu nhất, siêu âm không có tim thai do sảy thai bởi đây là sự mất mát rất lớn và đau đớn.Điều quan trọng nhất với mẹ hiện tại chính là vượt qua nỗi đau lớn này và phục hồi lại sức khỏe. Nên để ít nhất sau 3 tháng mới mang thai lại sau khi sảy thai, bạn cần dành thời gian để nghỉ ngơi và tĩnh dưỡng.