Chụp cản quang tử cung, vòi trứng được tiến hành như thế nào?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Trường Đức - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City. Bác sĩ Đức đã có hơn 17 năm kinh nghiệm về chuyên ngành Chẩn đoán hình ảnh.

Và Thạc sĩ, Bác sĩ nội trú Nguyễn Vân Anh - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Chụp cản quang tử cung, vòi trứng (HSG- hysterosalpingogram) là một kỹ thuật chụp X-quang với chất cản quang giúp quan sát hình ảnh bên trong buồng tử cung và các ống dẫn trứng. Chất cản quang sẽ được bơm qua một ống nhỏ đặt từ âm đạo tới tử cung. Chất cản quang sẽ chảy vào cả hai vòi trứng do tử cung và vòi trứng thông thương với nhau. Bác sĩ sẽ chụp hàng loạt phim X-quang khi chất cản quang đi qua cả tử cung, vòi trứng vào trong ổ bụng. Hình ảnh X-quang sẽ cho thấy các tổn thương bệnh lý, bất thường giải phẫu của buồng tử cung, vòi trứng, các tắc nghẽn vòi trứng nếu có.

Chụp cản quang tử cung, vòi trứng thường được thực hiện ở phụ nữ khó mang thai hoặc từng sảy thai nhiều lần. Kỹ thuật này giúp xác định các nguyên nhân gây vô sinh đến từ tử cung, vòi trứng. Cho đến nay, chụp cản quang tử cung, vòi trứng vẫn là phương pháp đánh giá tử cung và vòi trứng có giá trị nhất trong chẩn đoán vô sinh nguyên phát và thứ phát do tắc vòi trứng. Một số chỉ định khác của kỹ thuật nay là:

• Giúp kiểm tra phẫu thuật thắt ống dẫn trứng đã thành công hay chưa.
• Đánh giá có những bất thường tử cung như u xơ tử cung, polyp nội mạc, dị dạng tử cung, u tử cung,...
• Kiểm tra, đánh giá dụng cụ tránh thai trong tử cung.

Chụp cản quang tử cung, vòi trứng được thực hiện rất phổ biến trước đây tuy nhiên hiện nay hạn chế sử dụng do đây là một thủ thuật có xâm lấn, phơi nhiễm tia X. Dù rất hiếm nhưng có thể ảnh hưởng đến vòi trứng và tử cung. Mặc khác, hiện nay rất nhiều kỹ thuật hiện đại không xâm lấn có thể được sử dụng thay thế như siêu âm, chụp cộng hưởng từ,...

2.1. Trước khi thực hiện

Để quan sát rõ hình ảnh tử cung, vòi trứng và đảm bảo người bệnh không mang thai, chụp cản quang tử cung, vòi trứng thường được thực hiện từ 7-10 ngày sau khi có kinh nguyệt nhưng trước khi rụng trứng.

Người bệnh cần thông báo với bác sĩ về các loại thuốc đang sử dụng và các loại thuốc bị dị ứng, đặc biệt nếu có dị ứng với các thuốc cản quang chứa i-ốt.

Chụp cản quang vòi trứng tử cung sẽ không được thực hiện nếu người bệnh đang bị viêm nhiễm vùng chậu. Do đó người bệnh nên thông báo với bác sĩ nếu có dấu hiệu nhiễm trùng hoặc có các bệnh lây truyền qua đường tình dục chưa được điều trị dứt điểm.

Ngoài ra, nếu thăm khám phát hiện người bệnh chảy máu nhiều ở tử cung tại thời điểm thực hiện thủ thuật, bác sĩ cũng sẽ tạm dừng thực hiện.

2.2. Quy trình chụp cản quang tử cung, vòi trứng

• Trước khi thực hiện thủ thuật, người bệnh sẽ được hướng dẫn thay quần áo và mặc áo choàng của bệnh viện, đi vệ sinh để làm rỗng bàng quang.
• Người bệnh nằm trên bàn chụp, nằm ngửa và đặt hai chân như tư thế khám vùng chậu. Bác sĩ đặt mỏ vịt vào trong âm đạo để làm căng thành âm đạo, giúp quan sát được bên trong âm đạo và cổ tử cung.

• Bác sĩ có thể gây tê tại chỗ ở đoạn cuối cổ tử cung để giảm đau. Người bệnh có thể cảm nhận đau nhẹ như kim châm lúc tiêm thuốc. Sau khi gây tê, bác sĩ sẽ đưa một ống thông bằng nhựa mỏng qua cổ tử cung để vào tử cung. Chất cản quang sẽ được bơm vào tử cung qua ống này. Một quả bóng nhỏ được thổi phồng ở cuối ống thông để cố định ống thông trong tử cung.
• Bệnh nhân sẽ nằm dưới máy chụp X-quang. Chất cản quang được bơm vào sẽ chảy từ từ qua ống thông đi vào tử cung và các ống dẫn trứng. Nếu vòi trứng còn thông, chất cản quang sẽ chảy qua vòi trứng để vào ổ bụng, sau đó chất quang sẽ được cơ thể hấp thu. Nếu vòi trứng bị bít tắc, chất cản quang không thể đi qua được. Hình ảnh X-quang được truyền lên một màn hình giúp bác sĩ quan sát trong suốt quá trình thực hiện thủ thuật. Bác sĩ có thể nghiêng bàn khám hoặc yêu cầu người bệnh thay đổi tư thế nếu cần quan sát thêm nhiều hình ảnh.
• Sau khi thực hiện thủ thuật, bác sĩ sẽ rút ống thông và mỏ vịt ra. Tổng thời gian thực hiện thủ thuật khoảng 30 phút.

Kết quả chụp cản quang tử cung, vòi trứng có thể thuộc các trường hợp sau đây:

• Kết quả bình thường: Kết quả được đánh giá là bình thường khi tử cung và vòi trứng có hình dạng bình thường. Chất cản quang chảy thông suốt từ tử cung qua vòi trứng và đổ vào ổ bụng. Vòi trứng không bị sẹo hay tổn thương. Không tìm thấy dị vật, khối u trong tử cung.
• Kết quả bất thường: Vòi trứng bị dị dạng, sẹo làm tắc nghẽn, chất cản quang không qua được vòi trứng và đổ vào ổ bụng. Tử cung có vết rách hoặc lỗ thủng, lòng tử cung có khối tăng sinh như polyp hoặc u xơ.

Sau khi chụp cản quang tử cung, vòi trứng, người bệnh có thể bị ra dịch âm đạo do một phần chất cản quang đưa vào tử cung chảy ra ngoài. Dịch này có thể chảy ra kèm máu âm đạo trong vòng vài ngày sau đó. Ngoài ra người bệnh có thể gặp các triệu chứng như co thắt tử cung, cảm thấy chóng mặt, khó chịu ở bụng. Một số biến chứng nguy hiểm như thủng tử cung-vòi trứng, nhiễm trùng, sốc do đau,... có thể xảy ra, nhưng rất hiếm gặp. Tuy nhiên, người bệnh hãy đi khám bác sĩ nếu có các triệu chứng như sốt, đau bụng, tử cung co thắt dữ dội; chảy máu âm đạo nặng, chảy máu âm đạo kéo dài; nôn ói, ngất xỉu,...