Các phương pháp gây chuyển dạ trong sản khoa

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Bùi Thị Thu và Bác sĩ chuyên khoa II Trần Thị Mai Hương - Khoa sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng. Đây đều là hai bác sĩ giàu kinh nghiệm trong Sản phụ khoa với hơn 25 năm công tác, có chuyên môn cao và thế mạnh trong lĩnh vực: phẫu thuật đường dưới, phẫu thuật nội soi, phẫu thuật sản khoa khó.

Gây chuyển dạ trong sản khoa là một thủ thuật gây ra cơn co tử cung trước khi xuất hiện chuyển dạ tự nhiên. Chuyển dạ khởi phát trong sản khoa được chỉ định khi lợi ích mang lại của mẹ và em bé lớn hơn nguy cơ tiềm tàng.

Gây chuyển dạ khởi phát là sự tác động làm co cơn tử cung, làm cho tử cung mở trước khi xuất hiện chuyển dạ tự nhiên. Mục đích của việc gây chuyển dạ là cho em bé sinh ra sớm hơn, bất kể là ối đã vỡ hay chưa.

Sự thay đổi của cổ tử cung trước khi bắt đầu chuyển dạ bao gồm sự mềm dần, sự ngắn dần sau đó là sự mở ra của lỗ bên trong tử cung. Trước khi gây chuyển dạ, bác sĩ sẽ đánh giá kích thước khung xương chậu của sản phụ và cổ tử cung thông qua chỉ số Bishop. Sau đó đánh giá lại các nguy cơ cũng như lợi ích của việc gây chuyển dạ mang lại. Đối với thai nhi, bác sĩ sẽ xác định tuổi thai, ước lượng cân nặng của thai nhi và xác định ngôi thai.

Chuyển dạ khởi phát thất bại là khi tử cung có không đáp ứng khi kích thích hoặc tử cung có những bất thường gây nguy hiểm cho sản phụ và thai nhi, hay sau khi kích thích cổ tử cung không mở.

Chỉ định gây chuyển dạ trong sản khoa khi:

• Ối đã vỡ nhưng chưa chuyển dạ, màng ối vỡ nhưng chưa có cơn co tử cung hoặc cơn co yếu, cạn ối.
• Thai quá ngày sinh.
• Bệnh lý của mẹ như: Tăng huyết áp, tiền sản giật, ung thư cần đình chỉ thai nghén, bệnh tim nhưng chưa suy tim mà ối bị vỡ non, bệnh tự miễn cần phải đình chỉ thai nghén.
• Nhiễm khuẩn ối.
• Thai có dị tật bẩm sinh nặng có chỉ định đình chỉ thai nghén.
• Thai chết trong tử cung.
• Thai chậm phát triển trong tử cung.

Chống chỉ định gây chuyển dạ với những trường hợp sau:

• Test không đả kích và/hoặc test đả kích có biểu hiện bệnh lý.
• Bất tương xứng thai-khung chậu.
• Ngôi bất thường không có chỉ định đẻ đường dưới.
• Rau tiền đạo.
• Sẹo mổ cũ trên tử cung không có chỉ định đẻ đường dưới.
• Sa dây rốn (thai còn sống).
• Các bệnh lây truyền qua đường tình dục có chỉ định đẻ đường dưới (herpes sinh dục, sùi mào gà).
• Các bệnh lý mạn tính nặng của mẹ như suy tim, tiền sản giật nặng, sản giật... (có thể chỉ định phẫu thuật lấy thai).

3.1 Tách màng ối

Tách màng ối được tiến hành sau khi khám âm đạo, sau đó thủ thuật viên sẽ đưa ngón tay vào giữa màng ối và cổ tử cung, đầu ngón tay phải áp sát cổ tử cung để tách màng ối ra khỏi thành cổ tử cung và đoạn dưới tử cung.

3.2 Bấm ối

• Bấm ối chỉ thực hiện được khi cổ tử cung đã mở, bằng cách dùng 1 kim chọc dò dài hoặc 1 cành Kocher để gây thủng màng ối, sau đó dùng ngón tay xé rộng màng ối. Có thể bấm ối đơn thuần hoặc kết hợp với truyền oxytocin.
• Đánh giá số lượng và màu sắc dịch ối.
• Theo dõi nhịp tim thai trước và ngay sau khi bấm ối.

3.3 Gây chuyển dạ bằng bóng chuyên dụng

Gây chuyển dạ bằng Prostaglandin (chỉ được tiến hành tại cơ sở có phẫu thuật)

• PG E1: Không chỉ định gây chuyển dạ trên thai phụ đủ tháng và có thể sống được vì nguy cơ vỡ tử cung và suy thai. Những trường hợp khác phải theo dõi rất chặt chẽ.
• PG E2: Gây chuyển dạ thuận lợi và an toàn hơn. Chỉ định với những trường hợp có thể đẻ được đường âm đạo, không có sẹo mổ cũ.

3.4 Bấm ối kết hợp với truyền oxytocin

Phương pháp bấm ối kết hợp với truyền oxytocin chỉ được tiến hành tại cơ sở có phẫu thuật.

Các bước tiến hành bao gồm:

• Pha 5 đv oxytocin vào 500 ml dung dịch glucose 5%, truyền nhỏ giọt tĩnh mạch chậm, liều lượng lúc đầu 5-8 giọt/phút cho đến khi xuất hiện cơn co tử cung.
• Bấm ối, xé rộng màng ối.
• Theo dõi và điều chỉnh số giọt để đạt được số cơn co phù hợp với sự tiến triển của cuộc chuyển dạ.
• Ngoài ra, tùy tình hình của cuộc đẻ chỉ huy, nếu cơn co mau cho oxytocin chảy chậm hoặc có thể phối hợp với những thuốc giảm co có tác dụng làm mềm cổ tử cung.
• Cuộc đẻ chỉ huy được coi là có kết quả khi cơn co đều đặn, nhịp tim thai tốt, ngôi lọt và cổ tử cung mở hết, có thể cho đẻ đường dưới và thai nhi khỏe mạnh.

Lưu ý: Đối với những thuốc có thể kìm hãm trung tâm hô hấp của thai nhi, chỉ nên dùng khi cổ tử cung đã mở ít nhất từ 5-6 cm trở lên, thai có khả năng lọt và sổ trong một thời gian ngắn.

Theo dõi và xử trí tai biến:

Theo dõi:

• Nhịp tim thai;
• Cơn co tử cung;
• Độ mở cổ tử cung;
• Độ lọt của ngôi để có thái độ xử trí kịp thời.

Xử trí tai biến:

• Nếu thai suy, phải ngừng đẻ chỉ huy, phẫu thuật để cứu thai.
• Nếu cơn co tử cung quá thưa, nhẹ, tăng số giọt truyền. Nếu quá mạnh, mau thì giảm lưu lượng truyền và có thể sử dụng giảm co tử cung.
• Nếu cuộc đẻ chỉ huy kéo dài quá 6 giờ mà không tiến triển tốt thì phải phẫu thuật lấy thai.
• Tai biến có thể gặp là thai suy hoặc tử vong do theo dõi không tốt, can thiệp muộn.
• Có thể dọa vỡ, vỡ tử cung do truyền oxytocin gây cơn co mau, mạnh, lúc này phải phẫu thuật để cứu mẹ và con.

Tóm lại, gây chuyển dạ trong sản khoa là một thủ thuật làm cơn co tử cung xuất hiện sớm hơn để sản phụ có thể sinh em bé sớm hơn bình thường, khi em bé hay sản phụ gặp một số vấn đề về sức khỏe. Có nhiều phương pháp gây chuyển dạ trong sản khoa bao gồm: tách màng ối, bấm ối, gây chuyển dạ bằng bóng,...

Tuy nhiên, gây chuyển dạ có thể để lại nhiều rủi ro, vì thế nếu thai nhi phát triển bình thường thì hãy để chuyển dạ một cách tự nhiên là tốt nhất. Nếu sản phụ hay em bé có vấn đề nào khác cần sinh sớm thì hay đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và đánh giá những lợi ích mang lại của việc gây chuyển dạ so với những nguy cơ tiềm tàng.