Những chỉ số cần biết trong kết quả xét nghiệm dung nạp glucose đường uống

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi các Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa sản phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng

Nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống được chỉ định để phát hiện đái tháo đường hoặc tiểu đường thai kỳ ở phụ nữ mang thai. Đọc kết quả nghiệm pháp dung nạp glucose cho biết kết quả nồng độ đường huyết cao hay thấp.

Định nghĩa

Nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống được dùng để đánh giá mức độ sử dụng glucose của cơ thể. Đây là nghiệm pháp giúp chẩn đoán các triệu chứng tiền đái tháo đường, bệnh tiểu đường lâm sàng, và đặc biệt là phát hiện đái tháo đường thai kỳ - một hội chứng khá nguy hiểm ở phụ nữ mang thai.

Chỉ định

Trong lần khám thai đầu tiên, bác sĩ sản khoa sẽ cho thai phụ xét nghiệm glucose máu hoặc HbA1c nhằm sàng lọc xem họ có bị đái tháo đường trước khi có thai (tiểu đường lâm sàng) hoặc trong lúc mang thai (tiểu đường thai kỳ) hay không. Nếu kết quả cho thấy glucose máu lúc đói < 5,1mmol/L, thai phụ cần đợi đến tuần thứ 24-28 của thai kỳ để tiến hành nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống.

Ngoài chỉ số glucose huyết trong lần khám đầu tiên trên, nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống còn được chỉ định ở tất cả những phụ nữ mang thai có nguy cơ cao mắc tiểu đường thai kỳ với đặc điểm như sau:

• Béo phì: Chỉ số tương quan giữa chiều cao và cân nặng BMI ≥ 30
• Tuổi tác: Thông thường là trên 25 tuổi
• Tiền sử gia đình: Thai phụ có người thân bị đái tháo đường sẽ có nhiều nguy cơ hơn
• Tiền sử mang thai: Đã từng bị đái tháo đường thai kỳ, hoặc sinh một bé nặng 4,1kg trở lên, hay thai nhi chết lưu không rõ lý do ở lần mang thai trước

Không chỉ định nghiệm pháp dung nạp glucose huyết cho những phụ nữ đã được xác định đường huyết tăng rõ ràng thông qua các triệu chứng kinh điển, hay qua 2 mẫu glucose máu lúc đói > 7,0mmol/L, hoặc người có bệnh cấp tính, suy dinh dưỡng và nằm liệt giường hơn 3 ngày.

Phương pháp tiến hành

Trước khi thực hiện nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống, người mẹ nên ghi nhớ một số lưu ý sau:

• Duy trì chế độ ăn uống bình thường (ít nhất 150g tinh bột mỗi ngày) trong vòng 3 ngày trước đó.
• Thông báo cho bác sĩ biết những loại thuốc đã dùng trong thời gian gần đây. Một số loại dược phẩm thuộc nhóm glucocorticoid, thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn beta giao cảm có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.
• Nghỉ ngơi ít nhất 30 phút trước khi tiến hành nghiệm pháp.
• Nhịn đói từ 10 – 14 tiếng (buổi tối), không hút thuốc lá, uống cà phê cho đến khi hoàn thành xong xét nghiệm.

Thử nghiệm thường được tiến hành vào buổi sáng nhằm lấy máu bệnh nhân để xét nghiệm đường huyết lúc đói. Sản phụ sẽ được uống dung dịch có vị ngọt 75g glucose trong 5 phút. Sau đó ngồi yên cho bác sĩ kiểm tra đường huyết 2 lần, vào thời điểm 1 và 2 giờ sau khi dung nạp nước glucose. Bà bầu có thể uống nước lọc trong khoảng thời gian này nhưng cần hạn chế vận động, di chuyển nhiều.Ngoài nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống 75g, một xét nghiệm khác cũng thường được thực hiện là chẩn đoán 2 bước qua dung nạp 100g glucose đường uống. Khi làm thử nghiệm này thì sản phụ không cần phải nhịn ăn. Đầu tiên họ sẽ uống dung dịch có chứa 50g đường và đợi 1 giờ sau thì lấy máu. Nếu nồng độ đường huyết cao, cụ thể là > 7,8 mmol/l, thai phụ sẽ phải tiến hành nghiệm pháp tiếp theo với 100g glucose.

Nồng độ đường huyết bình thường

Theo tiêu chuẩn của Nhóm nghiên cứu của IADPSG (Hiệp hội Đái tháo đường và thai kỳ Quốc tế) và Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ ADA, chỉ số nồng độ đường huyết bình thường khi làm xét nghiệm dung nạp 75 glucose bằng đường uống như sau:

• Mẫu máu đầu tiên: < 5,1 mmol/L (tương đương 92 mg/dL)
• 1 tiếng sau: < 10,0 mmol/L (tương đương 180 mg/dL)
• 2 tiếng sau: < 8,5 mmol/L (tương đương 153 mg/dL)

Nếu đường huyết sau 2 tiếng nằm trong khoảng 140-199 mg/dl, thai phụ đang ở trạng thái tiền đái tháo đường.

Nồng độ đường huyết cao

Nếu các thông số nồng độ đường huyết cao hơn giá trị bình thường nêu trên, có thể là do các nguyên nhân sau:

• Thai phụ bị tiểu đường lâm sàng hoặc tiểu đường thai kỳ
• Tác động của một số thuốc, ví dụ như: Corticosteroids, Dilantin, thuốc lợi tiểu, và thuốc chữa huyết áp cao, thuốc điều trị HIV/AIDS
• Người mẹ có thể mắc một vài căn bệnh bao gồm: cường giáp, thừa sắt, u tủy thượng thận hay hội chứng Cushing (cơ thể có quá nhiều hóc-môn cortisol).

Nồng độ đường huyết thấp

Ngược lại, nồng độ đường huyết thấp cũng xuất hiện vì những tác động của các loại thuốc hay những rối loạn trong cơ thể thai phụ, có thể kể đến:

• Thuốc điều trị đái tháo đường, huyết áp không ổn định và thuốc chống trầm cảm
• Hội chứng Addison (giảm sản xuất hóc-môn cortisol và aldosterone).
• Suy giảm chức năng tuyến giáp hoặc tuyến yên
• Các bệnh về gan hay tụy

Tuy nhiên, các số liệu thống kê được liệt kê ra trên đây chỉ mang tính chất tham khảo. Bởi vì nồng độ đường huyết bình thường, nồng độ đường huyết cao hay nồng độ đường huyết thấp còn tùy thuộc vào các tiêu chuẩn khác nhau của trung tâm xét nghiệm áp dụng. Bảng kết quả xét nghiệm mà thai phụ nhận được sẽ dùng khoảng giá trị được cho là bình thường thay vì trị số đơn lẻ và có thể khác nhau ở mỗi quốc gia. Ngoài ra, còn nhiều yếu tố có thể làm thay đổi chỉ số glucose huyết, chẳng hạn như tình trạng sức khoẻ bà mẹ mang thai.

Bên cạnh đó, ngay cả khi người phụ nữ đã hết mắc đái tháo đường thai kỳ sau khi sinh em bé, họ vẫn có nguy cơ bị tái phát ở lần có thai kế tiếp, cũng như có thể mắc đái tháo đường lâm sàng về sau. Do đó, các chuyên gia y tế khuyến cáo người mẹ nên làm lại nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống khoảng 6-12 tuần sau khi sinh hoặc khi ngưng cho em bé bú. Nếu kết quả cho thấy nồng độ đường huyết bình thường, vẫn phải nên tầm soát tiểu đường ít nhất là 3 năm một lần.