Viêm mạch máu rốn ở trẻ sơ sinh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Bùi Thị Hà - Bác sĩ Nhi - Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Chăm sóc rốn trẻ sơ sinh là việc làm quan trọng và cần được các bậc phụ huynh đặc biệt lưu ý, bởi rốn là một cơ quan vô cùng nhạy cảm. Ngoài nhiễm trùng rốn, cha mẹ cũng cần lưu ý đến tình trạng viêm mạch máu rốn ở trẻ để có hướng xử trí và đưa trẻ đến các trung tâm y tế để thăm khám, điều trị, tránh để các biến chứng nguy hiểm xảy ra.

Ở trẻ sơ sinh, mạch máu rốn gồm 2 động mạch, 1 tĩnh mạch. Sau khi trẻ ra đời, mạch máu rốn sẽ xẹp và xơ hóa, quá trình này thường kéo dài từ 6-8 tuần sau khi sinh, có trường hợp lên tới 9-11 tuần. Trong thời gian này nếu trẻ sơ sinh không được chăm sóc không tốt, vi khuẩn có thể vào các mạch máu, gây viêm nhiễm. Sau khi cắt rốn, máu tồn đọng ở khu vực này càng tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.

Viêm mạch máu rốn ở trẻ sơ sinh có thể là tiên phát hoặc thứ phát sau nhiễm trùng rốn. Sau khi rụng rốn tại chân rốn không khô, còn rỉ nước vàng lẫn mủ, mùi hôi. Có 2 loại viêm mạch máu rốn gồm:

• Viêm tĩnh mạch rốn: tĩnh mạch rốn ở thời kỳ phôi thai sẽ teo thành dây chằng tròn dưới gan, tuy nhiên nếu trẻ bị viêm tĩnh mạch rốn sẽ thấy tuần hoàn bàng hệ trên rốn kèm theo chướng bụng, gan lách to dễ đưa tới nhiễm trùng máu, viêm phúc mạc, áp-xe gan
• Viêm động mạch rốn: đặc trưng bằng bụng dưới rốn tấy đỏ, vuốt từ xương mu ngược lên rốn có mủ chảy ra.

Thực tế lâm sàng trẻ có thể phối hợp 2 loại triệu chứng trên do viêm mạch máu rốn thường chung cho cả động tĩnh mạch. Trong trường hợp này cần theo dõi nhiễm trùng máu và nhiễm trùng phúc mạc ở trẻ.

Bệnh viêm mạch máu rốn rất nguy hiểm, đặc biệt là viêm tĩnh mạch rốn vì vi khuẩn dễ lan ra các cơ quan xung quanh như gan, mật dẫn tới nhiễm trùng huyết. Do đó trẻ cần được phát hiện bệnh sớm và được đưa tới các cơ sở y tế để điều trị tích cực. Các phương pháp điều trị bao gồm:

• Cắt lọc tổ chức hoại tử, rạch rộng ngóc ngách
• Rửa rốn hàng ngày bằng oxy già, bôi cồn iod 1%, để hở
• Nếu hoại tử rộng cần tiến hành điều trị chiếu tia cực tím
• Điều trị kháng sinh mạnh toàn thân, phối hợp như nhiễm trùng huyết như: Oxacillin, Cephalosporin thế hệ 2 (cefaclor, cefuroxime)

Bên cạnh đó, để phòng ngừa viêm mạch máu rốn ở trẻ sơ sinh cần thực hiện các biện pháp sau:

• Bảo đảm vô trùng trước và sau sinh
• Cắt và cột rốn bằng dụng cụ vô trùng
• Rửa tay trước khi chăm sóc trẻ
• Để rốn hở và khô, tránh đắp hóa chất, vật lạ giúp rốn mau khô và rụng
• Quan sát rốn và chân rốn mỗi ngày để phát hiện sớm nhiễm trùng.

Trong quá trình chăm sóc và vệ sinh rốn cho trẻ sơ sinh, phụ huynh có thể mắc phải một sai lầm như sau:

• Việc băng rốn quá chật hoặc kín có thể tạo môi trường cho vi khuẩn phát triển, làm rốn bị tấy đỏ, chảy mủ,...
• Tự ý giật bỏ cuống rốn khi thấy rốn của trẻ gần rụng và chỉ còn dính một phần rất nhỏ có thể gây tổn thương nguy hiểm và nghiêm trọng cho trẻ.
• Vệ sinh, tắm và lau rửa rốn cho trẻ nhưng sai phương pháp cũng là nguyên nhân dẫn tới tình trạng rốn lâu rụng hay viêm nhiễm rốn ở trẻ
• Tự ý bôi các chất lạ, thuốc đỏ, đắp lá, rắc hạt tiêu lên cuống rốn để giữ vệ sinh rốn và khiến rốn máu rụng theo quan niệm cũ khiến tình trạng nhiễm trùng rốn của trẻ càng nặng thêm, gây khó khăn cho điều trị và để lại di chứng như nhiễm trùng huyết, viêm màng não mủ, vàng da,..

Bên cạnh việc cắt lọc và điều trị nội khoa thì chăm sóc rốn đúng cách cho trẻ bị viêm mạch máu rốn cũng rất quan trọng để ngăn chặn tình trạng nhiễm trùng tiến triển có thể dẫn tới các biến chứng nguy hiểm. Để chăm sóc rốn trẻ sơ sinh đúng cách phụ huynh cần lưu ý một số điểm sau:

• Về chăm sóc cuống rốn: Cần chú ý giữ cho cuống rốn trẻ được sạch và khô ráo, nên gấp tã của trẻ dưới cuống rốn để rốn có thể tiếp xúc được với không khí. Cuống rốn cần tránh tuyệt đối việc bị dính nước tiểu hoặc phân của trẻ, đồng thời làm sạch đáy rốn cho trẻ bằng miếng bông hoặc gạc thấm một ít cồn sát khuẩn 1-2 lần/ ngày
• Nếu thời tiết nóng có thể mặc cho trẻ tã và áo phông rộng để thông khí và làm tăng tốc độ quá trình làm khô rốn. Tránh mặc áo lót bó sát cơ thể cho đến khi cuống rốn của trẻ rụng. Đặc biệt không được cố gắng kéo đứt dây rốn, ngay cả khi dây rốn có vẻ lỏng lẻo và ít sự gắn kết.
• Chú ý tránh phần rốn khi tắm cho trẻ, người tắm cần rửa sạch tay bằng xà phòng để vi khuẩn không xâm nhập vào cơ thể trẻ. Vì nếu không đảm bảo vệ sinh, phần cắt của dây rốn rất dễ bị nhiễm trùng có thể dẫn tới uốn ván - tai biến nặng nề dễ dẫn tới tử vong ở trẻ sơ sinh.
• Mẹ nên tắm cho trẻ lần lượt từng bộ phận từ đầu đến chân, không nên đặt trẻ vào thau. Ngoài ra, có thể dùng khăn ẩm vệ sinh cơ thể trẻ, tránh phần rốn
• Mẹ nên tìm hiểu và thao tác đúng việc băng rốn cho trẻ, sau khi tắm nên thay băng rốn ngay, cần vô trùng tay bằng cồn 70 độ trước khi gỡ bỏ gạc bao rốn cũ của trẻ. Sau đó dùng bông tẩm Povidine lau sạch từ đầu rốn đến chân rốn, sau đó đắp băng gạc mới lên và dùng băng gạc cố định lại. Mọi thao tác đều cần thực hiện nhẹ nhàng, không băng rốn quá chặt và vệ sinh rốn cần được thực hiện hằng ngày cho đến khi cuống rốn khô và rụng.
• Nếu cuống rốn không rụng theo đúng thời gian dự tính thì cũng không nên nôn nóng vì đặc điểm ở mỗi trẻ là rất khác nhau. Tuyệt đối không dùng tay kiểm tra hoặc giật dây rốn lên.
• Luôn quan sát và theo dõi các dấu hiệu quanh rốn của trẻ, đưa trẻ đến bệnh viện ngay khi phát hiện khu vực rốn có sưng tấy, rỉ dịch mủ vàng, chảy máu hoặc trẻ sốt, ít bú để được điều trị kịp thời.

Rốn là một cơ quan nhạy cảm của trẻ sơ sinh, nếu không được chăm sóc đúng cách trẻ có nguy cơ bị nhiễm trùng rốn, viêm mạch máu rốn rất nguy hiểm. Vì thế, mẹ cần trang bị cho mình những kiến thức chăm sóc trẻ sơ sinh thật tốt và kịp thời đưa trẻ đến các trung tâm y tế nếu có dấu hiệu bất thường.