Nguy cơ xuất huyết não ở trẻ sơ sinh do thiếu vitamin K

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Ân - Bác sĩ Nhi - Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long. Bác sĩ là người rất tâm huyết với công tác chăm sóc sức khỏe cho trẻ em và có kinh nghiệm điều trị thành công nhiều ca bệnh ở trẻ sơ sinh.

Xuất huyết não do thiếu vitamin K là một vấn đề nghiêm trọng có thể xảy ra ở một số trẻ sơ sinh trong vòng những ngày đầu sau sinh. Nếu khối máu chảy lớn, gây chèn ép nhu mô não, bệnh có thể nguy hiểm đến tính mạng của trẻ hay để lại di chứng nặng nề về sau.

Vitamin K là một chất mà cơ thể cần để hình thành cục máu đông và cầm máu. Điều đáng tiếc là cơ thể không thể tổng hợp được loại vitamin này mà chỉ có thể bổ sung vitamin K là từ thực phẩm ăn vào. Một số lượng ít vitamin K cũng được tạo ra bởi các vi khuẩn cộng sinh trong đường ruột.

Đối với trẻ sơ sinh, khi được sinh ra, cơ thể chỉ có một lượng rất nhỏ vitamin K được lưu trữ. Chính điều này có thể dẫn đến các vấn đề chảy máu nghiêm trọng nếu không được bổ sung vitamin K kịp thời. Trong đó, đặc biệt cần quan tâm chính là nguy cơ xuất huyết não do thiếu vitamin K.

Xuất huyết não là hiện tượng máu thoát khỏi lòng mạch và chảy vào trong hộp sọ. Vì đây vốn dĩ là một không gian kín, lượng máu chảy ra sẽ có nguy cơ chèn ép nhu mô não, gây hoại tử, dẫn đến khiếm khuyết chức năng các cơ quan hay thậm chí là tử vong.

Ở trẻ nhỏ, nhất là trẻ sơ sinh, nguyên nhân gây xuất huyết não do thiếu vitamin K là khá thường gặp. Do dự trữ lượng vitamin K vốn dĩ khá ít, trẻ sơ sinh không thể cầm máu vì máu không đủ Vitamin K để hình thành cục máu đông. Chảy máu tự phát có thể xảy ra trong não cũng như bất cứ nơi nào ở bên trong hoặc bên ngoài cơ thể. Nếu máu chảy vào trong nội tạng như não hay đường ruột thì rất khó nhận thấy so với máu chảy ra bên ngoài. Đến khi có dấu hiệu rõ ràng thì mức độ đã trở nên rất nặng nề, có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn không hồi phục và thậm chí tử vong.

Tất cả các trẻ sơ sinh, bất kể giới tính hay chủng tộc, đều có nguy cơ thiếu vitamin K. Điều này là do:

• Khi sinh ra, em bé có rất ít vitamin K được lưu trữ sẵn trong cơ thể vì chỉ một lượng nhỏ có thể truyền đến bào thai qua đường nhau thai từ mẹ.
• Các vi khuẩn cộng sinh có khả năng sản xuất vitamin K vẫn chưa hiện diện trong ruột của trẻ sơ sinh.
• Sữa mẹ chứa lượng vitamin K thấp, vì vậy, trẻ sơ sinh bú sữa mẹ hoàn toàn sẽ không có đủ vitamin K.

Nguy cơ thiếu vitamin K chỉ giảm đi phần nào cho đến khi trẻ bắt đầu ăn dặm và được nuôi ăn bằng đa dạng các loại thức ăn thông thường bắt đầu từ 6 tháng tuổi. Đồng thời, khi đến giai đoạn này, hệ thống vi khuẩn đường ruột cộng sinh cũng sẽ hoạt động hiệu quả, cung cấp thêm vitamin K.

Ngoài ra, trẻ sẽ tăng nguy cơ xuất huyết não nói riêng và xuất huyết cơ quan nói chung do thiếu vitamin K khi có kèm theo một số yếu tố sau đây, bao gồm:

• Trẻ sơ sinh không được tiêm vitamin K khi chào đời. Một số báo cáo cho thấy trẻ sơ sinh không được tiêm vitamin K sau khi sinh có nguy cơ xuất huyết muộn cao gấp 81 lần so với trẻ sơ sinh được tiêm vitamin K.
• Trẻ được nuôi dưỡng hoàn toàn với sữa mẹ.
• Trẻ được chỉ định dùng một số loại thuốc, như isoniazid hoặc thuốc để điều trị co giật. Những loại thuốc này can thiệp vào cách cơ thể sử dụng vitamin K.
• Trẻ bị bệnh gan nên không thể sử dụng được vitamin K dự trữ trong cơ thể.
• Trẻ bị tiêu chảy, bệnh celiac hoặc xơ nang thường gặp khó khăn trong việc hấp thụ vitamin K từ thực phẩm.

Một điều may mắn là có thể phòng ngừa xuất huyết não do thiếu vitamin K ở trẻ sơ sinh dễ dàng bằng một mũi tiêm vitamin K vào cơ bắp ở đùi. Chính mũi tiêm này ngay sau khi sinh sẽ bảo vệ em bé của bạn khỏi nguy cơ xuất huyết nói chung do thiếu vitamin K.

Tuy nhiên, để đảm bảo cho trẻ được tiếp xúc da kề da ngay lập tức với mẹ, việc tiêm vitamin K có thể trì hoãn đến 6 giờ sau khi sinh.

Khả năng bị xuất huyết do thiếu vitamin K, khả năng xuất huyết huyết não nói riêng, trên đối tượng trẻ sơ sinh là không có dấu hiệu cảnh báo trước. Có thể nghi ngờ bệnh lý này nếu trẻ có các yếu tố nguy cơ nêu trên.

Tuy nhiên, khi nhận thấy trẻ có các đặc điểm dưới đây, cần đưa trẻ đến khám bệnh để tầm soát khả năng chảy máu cũng như đảm bảo dự trữ vitamin K trong cơ thể:

• Xuất hiện các vết bầm tím, đặc biệt là xung quanh đầu và trên mặt
• Chảy máu mũi, chảy máu dây rốn
• Màu da nhạt hơn trước. Đối với trẻ sơ sinh da sẫm màu, dấu hiệu nhợt nhạt sẽ quan sát được trên niêm mạc mắt, nướu răng.
• Đi phân có màu đen hoặc đỏ, dây dính máu hay có mùi tanh hôi hay trẻ nôn ra máu
• Cáu gắt, co giật, bỏ bú, nôn ói hay lừ đừ, li bì có thể là dấu hiệu chảy máu trong não

Tóm lại, xuất huyết não do thiếu vitamin K là một vấn đề thường xảy ra ở một số trẻ sơ sinh trong vài ngày đầu đời. Vì lượng vitamin K dự trữ lúc sinh rất thấp, hệ thống đông cầm máu làm việc không hiệu quả, gây chảy máu nghiêm trọng đôi khi ảnh hưởng tính mạng. Tuy nhiên, một điều may mắn là nguy cơ này có thể dễ dàng ngăn ngừa chỉ bằng một mũi vitamin K tiêm bắp trên đùi trẻ sơ sinh ngay khi chào đời.

Tại Bệnh viện Đa khoa quốc tế Vinmec hiện có gói dịch vụ “THAI SẢN TRỌN GÓI”, bao gồm cả chăm sóc trước sinh, chăm sóc trong khi sinh và chăm sóc sau sinh. Em bé sau khi sinh sẽ được tiêm vitamin K đầy đủ. Vitamin K được bảo quản và lưu trữ trong điều kiện tốt cùng hệ thống cơ sở vật chất hiện đại, tiên tiến, cha mẹ có thể hoàn toàn yên tâm tin tưởng.

Với đội ngũ các bác sĩ chuyên môn cao, dày dặn kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại, đồng thời cùng hợp tác chuyên môn toàn diện với các bệnh viện uy tín nhất Việt Nam và các nước phát triển: Singapore, Mỹ, Nhật Bản... Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ hoàn hảo chăm sóc sức khỏe mẹ và bé, giúp bạn có thể yên tâm bảo vệ con yêu.