Nguy cơ tử vong vì nhiễm trùng sau sinh ở trẻ sơ sinh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ CKI Nguyễn Thị Mỹ Linh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác có 12 năm kinh nghiệm trong chẩn đoán và điều trị các bệnh lý Nhi, đặc biệt là hồi sức sơ sinh và điều trị sơ sinh bệnh lý. Ngoài ra, bác sĩ có thế mạnh trong trong lĩnh vực tư vấn nuôi con bằng sữa mẹ cũng như khám, tư vấn và can thiệp dinh dưỡng ở trẻ em.

Trẻ sơ sinh hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ để chống lại các tác nhân gây bệnh, cho nên trẻ có thể bị nhiễm trùng sau sinh do các nguyên nhân khác nhau, tình trạng nhiễm trùng sau sinh nếu không được phát hiện và điều trị sớm có thể ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe trẻ sơ sinh, làm tăng nguy cơ tử vong sau sinh.

Nhiễm trùng sơ sinh là các bệnh nhiễm trùng xảy ra từ lúc mới sinh đến 28 ngày tuổi. Nhiễm trùng sơ sinh có thể do nguyên nhân trước sinh, trong sinh và sau khi sinh. Nhiễm trùng sơ sinh có tỉ lệ tử vong cao đứng hàng thứ hai sau hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh.

Trẻ sơ sinh có thể bị nhiễm khuẩn sau sinh qua các con đường sau:

• Qua nhau thai (đường máu): Là đường lây truyền xảy ra trước sinh, thường gặp các tác nhân như giang mai bẩm sinh, HIV, rubella, cytomegalovirus, toxoplasmosis
• Lây qua các màng và nước ối
• Lây qua đường tiếp xúc khi sinh: Trong quá trình sinh khi thai qua âm đạo, âm hộ hay các ổ nhiễm khuẩn tại tử cung
• Sau khi sinh có thể do tiếp xúc với các bệnh lý nhiễm trùng ở cộng đồng đặc biệt là ở môi trường bệnh viện

3.1 Yếu tố nguy cơ từ mẹ

• Mẹ mắc bệnh nhiễm trùng trong thời kỳ mang thai (rubella, toxoplasmosis, cytomegalovirus...).
• Vỡ ối sớm trước 12 giờ gây nhiễm trùng ối.
• Mẹ sốt trước, trong và sau sinh.
• Thời gian chuyển dạ kéo dài trên 12 giờ, nhất là trên 18 giờ.
• Mẹ bị nhiễm khuẩn đường tiết niệu trước sinh mà không điều trị đúng hay không điều trị.

3.2 Yếu tố nguy cơ từ con

• Bé trai.
• Trẻ Sinh non.
• Nhẹ cân so với tuổi thai.
• Sang chấn sản khoa.
• Chỉ số Apgar thấp khi sinh (bình thường Apgar 8 – 10đ trong những phút đầu).

3.3 Yếu tố nguy cơ từ môi trường

• Lây truyền trực tiếp hoặc gián tiếp qua mẹ, người nhà của trẻ, cán bộ y tế
• Dụng cụ y tế không vô khuẩn
• Các thủ thuật xâm nhập (đặt catheter, nội khí quản...)
• Không rửa tay trước khi tiếp xúc với bé..
• Qua sữa mẹ, các chất bài tiết

Các dấu hiệu của nhiễm trùng sau sinh ở trẻ sơ sinh rất đa dạng, có thể chia thành 2 giai đoạn là nhiễm trùng sơ sinh sớm và nhiễm trùng sơ sinh muộn.

4.1 Nhiễm trùng sơ sinh sớm

Nhiễm trùng sơ sinh sớm là nhiễm trùng xảy ra trong vòng 72 giờ đầu sau sinh.

Triệu chứng lâm sàng của nhiễm trùng sơ sinh sớm có thể bao gồm:

• Hô hấp: Xanh tím, rối loạn nhịp thở, thở rên, thở nhanh > 60 lần/phút + co kéo, ngừng thở > 15 giây.
• Tim mạch: Xanh tái, da nổi bông, nhịp tim nhanh > 160 lần/phút, lạnh đầu chi, thời gian hồng trở lại của da kéo dài > 3s, huyết áp hạ.
• Tiêu hóa: Bú kém, bỏ bú, trướng bụng, nôn ói, tiêu chảy, dịch dạ dày ứ > 2/3 số lượng sữa bơm cử trước.
• Da và niêm mạc: Da tái, nổi vân tím, phát ban, xuất huyết, vàng da sớm trước 24 giờ. nốt mủ, phù nề, cứng bì.
• Thần kinh: Tăng hoặc giảm trương lực cơ, dễ bị kích thích, co giật, thóp phồng, giảm phản xạ, hôn mê.
• Huyết học: Tử ban, tụ máu dưới da, xuất huyết nhiều nơi, gan lách to.

4.2 Nhiễm trùng sơ sinh muộn

Nhiễm trùng sơ sinh muộn là nhiễm trùng xảy ra sau 72 giờ sau sinh. Các dạng lâm sàng chính là nhiễm trùng huyết, viêm màng não, nhiễm trùng tại chỗ

Triệu chứng lâm sàng của nhiễm trùng sơ sinh muộn:

• Nhiễm trùng huyết: Triệu chứng tương tự như nhiễm trùng sơ sinh sớm.
• Viêm màng não: Có thể triệu chứng riêng lẻ, không rõ ràng, sốt dai dẳng hoặc thân nhiệt không ổn định, thay đổi tri giác, thay đổi trương lực cơ, co giật, dễ bị kích thích, ngưng thở, khóc thét, thóp phồng, triệu chứng màng não có thể có hoặc không, thở không đều, rối loạn vận mạch, nôn ói.
• Nhiễm trùng da có thể có các hình thái sau:
• Nốt mủ bằng đầu đinh ghim, đều nhau lúc đầu trong sau mủ đục. Mụn khô để lại vảy trắng dễ bong.
• Nốt phỏng to nhỏ không đều, lúc đầu chứa dịch trong nếu bội nhiễm thì có mủ đục,vỡ để lại nền đỏ, chất dịch trong lan ra xung quanh thành mụn mới.
• Viêm da bong (bệnh Ritter): Lúc đầu là mụn mủ quanh miệng sau lan toàn thân, lớp thượng bì bị nứt bong từng mảng, để lại vết trợt đỏ ướt huyết tương. Có dấu hiệu sốt cao, mất nước, có thể kèm viêm phổi, tiêu chảy, nhiễm trùng máu.
• Nhiễm trùng rốn: Rốn ướt, sưng đỏ, tím bầm, chảy mủ hoặc máu, mùi hôi, sưng tấy xung, có thể sốt, kém ăn, trướng bụng, rối loạn tiêu hóa.
• Nhiễm trùng tiểu: Thường có vàng da.
• Viêm ruột hoại tử: Đi ngoài phân máu, chướng bụng, nôn.
• Nhiễm trùng niêm mạc bao gồm:
• Viêm kết mạc tiếp hợp: Trẻ nhắm mắt, nề đỏ mi mắt, tiết dịch hoặc chảy mủ.
• Nấm miệng: Nấm thường ở mặt trên lưỡi, lúc đầu màu trắng như cặn sữa, nấm mọc dày lên, lan rộng khắp lưỡi, mặt trong má xuống họng, nấm ngả màu vàng làm trẻ đau bỏ bú. Có thể gây tiêu chảy, viêm phổi nếu nấm rơi vào đường tiêu hóa và phổi.

Các nhiễm trùng sơ sinh không điều trị kịp thời có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như:

• Ảnh hưởng tới tăng trưởng và phát triển của trẻ về thần kinh, giác quan, các cơ quan như tim mạch, hô hấp...
• Trong một số trường hợp nhiễm trùng sau sinh nặng có thể dẫn đến tử vong. Do hệ thống miễn dịch còn yếu ớt của trẻ nhỏ, chúng không đủ sức ứng phó với nhiễm trùng.

Nhiễm trùng ở trẻ sơ sinh được xếp vào nhóm bệnh nguy hiểm gây tử vong cao. Khi phát hiện trẻ có những dấu hiệu nghi ngờ bị nhiễm khuẩn sau sinh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được khám và điều trị bệnh. Chẩn đoán sớm, điều trị nhanh chóng và được chăm sóc, theo dõi thường xuyên là cách để điều trị cho trẻ.

Là lĩnh vực trọng điểm của hệ thống Y tế Vinmec, Khoa Nhi luôn mang lại sự hài lòng cho Quý khách hàng và được các chuyên gia trong ngành đánh giá cao với:

• Quy tụ đội ngũ y bác sĩ Nhi khoa: gồm các chuyên gia có trình độ chuyên môn cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ), giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, 108.. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm - tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài (Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ) luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
• Dịch vụ toàn diện: Trong lĩnh vực Nhi khoa, Vinmec cung cấp chuỗi các dịch vụ khám - chữa bệnh liên hoàn từ Sơ sinh đến Nhi và Vaccine,... theo tiêu chuẩn Quốc tế để cùng bố mẹ chăm sóc sức khỏe bé từ khi lọt lòng đến tuổi trưởng thành
• Kỹ thuật chuyên sâu: Vinmec đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu giúp việc điều trị các căn bệnh khó trong Nhi khoa hiệu quả hơn: phẫu thuật thần kinh - sọ, ghép tế bào gốc tạo máu trong điều trị ung thư.
• Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, Vinmec còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các bé vui chơi thoải mái và làm quen với môi trường của bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.