Hướng dẫn chăm sóc trẻ có khe hở môi, vòm miệng

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ chuyên khoa I Trần Tuyến - Bác sĩ Ngoại Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Khe hở môi vòm miệng là dị tật có thể được điều trị hoàn toàn nếu trẻ được chăm sóc điều trị đúng cách và kiên trì. Chăm sóc trẻ có dị tật khe hở môi, vòm miệng nên được chia thành các giai đoạn với các bước và những chú ý riêng biệt trong từng giai đoạn phát triển cũng như điều trị của trẻ. Việc chăm sóc trẻ hở hàm ếch cần có sự phối hợp của bác sĩ, cha mẹ trong, trước và sau quá thời gian điều trị phẫu thuật.

Đối với trẻ có dị tật khe hở môi, vòm miệng, việc khó khăn nhất trong chăm sóc là cho trẻ bú. Bởi đa số trẻ hở hàm ếch đều không thể bú mẹ cũng như bú bình như trẻ bình thường khác. Trẻ cần có bình sữa chuyên dụng để được uống sữa mẹ, đảm bảo sự phát triển. Thời gian để trẻ hở hàm ếch bú thường lâu hơn trẻ bình thường, ban đầu có thể mất rất nhiều thời gian và công sức để tập cho trẻ bú sữa bằng bình chuyên dụng. Bởi vậy mẹ cần cho trẻ bú nhiều lần hơn, thời gian một lần bú nên dưới 15 phút tránh bé kiệt sức và mệt mỏi vì cố gắng bú.

Trước khi phẫu thuật bị khe hở môi, vòm miệng trẻ cần được điều trị chỉnh hình trong các trường hợp khe hở môi, vòm miệng toàn bộ rộng, hàm nhô ra trước, cánh mũi trụ mũi xẹp, biến dạng nhiều.

Ở giai đoạn này, trẻ sẽ được bác bác sĩ điều trị chăm sóc bằng cách làm cho một khí cụ chuyên biệt vừa khít với miệng, được cố định nhờ sự ôm khít với vòm miệng cứng, ngách tiền đình và các băng dính dán hai bên má. Vai trò của bộ khí cụ này là giúp bé bú, mút dễ dàng hơn, ngăn sự thông thương giữa khoang mũi và khoang miệng giảm tối đa sự sặc sữa.

Các chỉnh hình nâng cao được thực hiện tùy theo tình trạng của mỗi trẻ nhằm làm tròn cánh mũi, dựng thẳng trụ mũi, ngăn lưỡi không chui vào khe hở, không làm khe hở rộng thêm, đồng thời kéo dài phần môi bị ngắn, tạo điều kiện tối đa cho phẫu thuật.

Quá trình điều chỉnh chỉnh hình khe hở môi, vòm miệng có thể được thực hiện từ khi trẻ được 2 ngày tuổi nếu trẻ khỏe, tạo điều kiện dễ dàng cho trẻ được nuôi dưỡng, chăm sóc tốt về sau cũng như tạo điều kiện tốt cho phẫu thuật sau này.

Ở thời kỳ này trẻ cần được chú ý dinh dưỡng theo bảng sau:

Trẻ được trên một tuần tuổi nên được bác sĩ nhi tư vấn chế độ dinh dưỡng phù hợp, đảm bảo sức khỏe trước khi phẫu thuật. Bên cạnh vấn đề dinh dưỡng, cha mẹ cần chú ý đến cách chăm sóc trẻ tốt nhất bằng cách giữ vệ sinh bình sữa, dụng cụ hút sữa.

Phẫu thuật khe hở môi cho trẻ được khuyến cáo nên thực hiện khi trẻ được 3-4 tháng tuổi nặng 5 kg trở lên. Bởi các lý do sau mà trẻ bị khe hở môi không nên phẫu thuật sớm:

• Trẻ sơ sinh dễ bị stress do môi trường mới lạ, cần thời gian để trẻ thích nghi
• Thông qua việc vận động môi như bú sữa, lượng cơ vòng môi sẽ gia tăng và phát triển đầy đủ giúp cho việc phẫu thuật được dễ dàng
• Phẫu thuật muộn sẽ an toàn cho gây mê và theo dõi sau mổ
• Có thời gian điều trị chỉnh hình trước phẫu thuật, giúp phục hồi sự biến dạng của mũi và xương hàm trên
• Nâng cao tính an toàn của phẫu thuật, 3-4 tháng là thời điểm thích hợp để phẫu thuật

• Vết mổ được vệ sinh sạch sẽ hàng ngày
• Tránh các tác động như va đập, cào xước vào vết mổ, chú ý giữ trẻ không đụng vào vết mổ
• Cần điều trị ngay nếu có xuất hiện tình trạng viêm mũi, chảy máu mũi, nước mũi, hạn chế nhiễm trùng
• Ăn sữa bằng cách đút thìa, sau 2 tuần phẫu thuật mới có thể bú bình chuyên dụng
• Hạn chế đi nắng trong năm đầu sau phẫu thuật.

Để phẫu thuật khe hở vòm miệng trẻ cần có điều kiện lớn hơn 10 cân, ở độ tuổi từ 18- 24 tháng tuổi, một số trường hợp bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật lúc 12 tháng. Đối với phẫu thuật khe hở vòm miệng, mổ sớm có lợi cho trẻ về mặt ngôn ngữ, tuy nhiên mổ muộn lại có lợi về mặt phát triển xương hàm. Cha mẹ và bác sĩ nên phối hợp với nhau đẻ quyết định thời gian phẫu thuật thích hợp nhất.

Sau mổ khe hở vòm miệng trẻ nên được ăn đồ mềm như cháo xay, sữa hoàn toàn trong 2 tuần đầu. Trẻ có thể uống nước sôi để nguội sau ăn, súc miệng làm sạch khoang miệng. Thời gian này cần hướng dẫn và khuyến khích trẻ thổi ống để tăng cường chức năng cơ căng màn hầu và cơ hàm hầu.

Trẻ phẫu thuật khe hở vòm miệng cũng cần được khám và điều trị ngôn ngữ sau phẫu thuật tùy vào thời điểm phát triển của trẻ nhưng rơi vào khoảng 4 tháng tuổi.

Thời kỳ này một số vấn đề trẻ có thể sẽ gặp phải là sâu răng, cung răng mọc lệch ,méo mó, lép tầng mặt giữa, bất thường ngôn ngữ, rối loạn tâm lý do bạn bè trêu chọc... Cha mẹ cần phối hợp với bác sĩ đẻ giúp con vượt qua thời gian này bằng các cách:

• Chăm sóc răng miệng nhằm nhai tốt, hạn chế các bệnh về răng, hỗ trợ phát triển ngôn ngữ
• Điều trị phát âm: luyện thổi ống, thăm khám và điều trị dưới sự hướng dẫn của chuyên gia ngôn ngữ
• Điều trị viêm VA, viêm tai giữa
• Điều trị chỉnh hình răng, xương hàm: Nong mở xương, kéo xương hàm trên ra trước, ngăn chặn thiểu sản, làm thẳng hàng răng vĩnh viễn

Ở thời kỳ học đường (6 - 18 tuổi), trẻ tiếp tục được chăm sóc răng, chỉnh hình cung răng, xương hàm, ghép xương ổ răng và điều trị tâm lý nếu cần.

Trên 18 tuổi, chúng ta cần phẫu thuật chỉnh sửa cách mũi, sửa sẹo xấu môi nếu có, phẫu thuật cắt đẩy xương hai hàm (với các trường hợp không được chỉnh hình cung răng và xương hàm giai đoạn trên), phẫu thuật giãn xương hàm nếu khe hở cung hàm quá lớn.

Như vậy quá trình chăm sóc kết hợp điều trị trẻ có dị tật khe hở môi, vòm miệng cần được thực hiện liên tục trong suốt quá trình từ khi sơ sinh đến khi trưởng thành để đạt được kết quả cao.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.