Coi chừng biếng ăn sau khi dùng kháng sinh đường ruột cho trẻ em

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Đặng Huy Toàn - Bác sĩ Nhi - Sơ Sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Theo khuyến cáo của bác sĩ, thuốc kháng sinh đường ruột trẻ em nói riêng hay tất cả kháng sinh nói chung đều chỉ sử dụng trong trường hợp thật sự cần thiết và tốt nhất phải có chỉ định của bác sĩ. Việc này giúp hạn chế tình trạng lạm dụng kháng sinh bừa bãi, từ đó ngăn ngừa khả năng đề kháng kháng sinh của vi khuẩn.

Một số trường hợp cần sử dụng thuốc kháng sinh đường ruột cho trẻ em:

• Các bệnh lý nhiễm khuẩn đường ruột đã được chẩn đoán xác định bởi bác sĩ;
• Nhiễm vi khuẩn tả;
• Bệnh thương hàn;
• Bệnh lỵ amip;
• Tiêu chảy cấp kéo dài trên 3 ngày hoặc tiêu chảy do nhiễm vi khuẩn Giardia Lamblia;
• Tiêu chảy kèm máu trong phân;
• Nhiễm trùng đường ruột biến chứng nhiễm khuẩn huyết với các biểu hiện: sốt cao, lạnh run, mất nước, chướng bụng, cấy máu tìm được vi khuẩn gây bệnh

Bên cạnh đó, một số trường hợp không nên hoặc hạn chế tối đa sử dụng thuốc kháng sinh đường ruột trẻ em:

• Viêm ruột kết màng giả;
• Loạn khuẩn đường ruột;
• Nhiễm trùng đường ruột do tác nhân virus, nấm hoặc nhiễm ký sinh trùng (như giun đũa, giun tóc, giun kim, sán...)

Ở điều kiện sinh lý bình thường, đường ruột của bé luôn có sự chung sống hòa bình giữa các loại vi khuẩn có lợi và các loại vi khuẩn có hại để tạo nên một sự cân bằng vi sinh (bao gồm 85% lợi khuẩn và 15% hại khuẩn) và duy trì sức khỏe cho đường ruột.

Thuốc kháng sinh bản chất là những chất diệt khuẩn hoặc kìm khuẩn, mỗi loại khác nhau sẽ có cơ chế tác dụng khác nhau. Khi sử dụng thuốc kháng sinh đường ruột trẻ em, các hoạt chất này sẽ tiêu diệt toàn bộ vi khuẩn có những đặc điểm nhất định và không phân biệt đâu là vi khuẩn có lợi, đâu là vi khuẩn có hại.

Do đó, khi hệ lợi khuẩn bị tiêu diệt sẽ dẫn tới những tác động tiêu cực đến quá trình tiêu hóa, giảm khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng, giảm khả năng miễn dịch và mất sự ổn định đường ruột. Từ đó bé dễ mắc các chứng rối loạn tiêu hóa với những biểu hiện điển hình như tiêu chảy, táo bón, đầy hơi, chướng bụng, tiêu phân sống...

Hậu quả cuối cùng của việc sử dụng kháng sinh đường ruột trẻ em không hợp lý là bé biếng ăn sau ốm và tăng nguy cơ suy dinh dưỡng. Bé biếng ăn sau ốm kéo dài dẫn đến thiếu hụt và mất cân bằng các chất dinh dưỡng, trở nên gầy yếu hơn, thậm chí sụt cân, chậm lớn.

Đặc biệt hơn những bé này rất dễ tái phát bệnh và tình trạng suy dinh dưỡng thấp còi lại ảnh hưởng không tốt cho sự phát triển thể chất và trí tuệ trong tương lai.

Bình thường trẻ thường quay trở lại nhịp ăn uống bình thường sau khi khỏi bệnh khoảng 1 tuần. Do đó, nếu xác định bé biếng ăn sau ốm kéo dài không liên quan đến thuốc kháng sinh đường ruột cho trẻ em, cha mẹ nên tìm hiểu các nguyên nhân dưới đây để kịp thời khắc phục và xử trí hiệu quả:

• Cha mẹ cho con kiêng cữ quá mức:

Khi bé bị ốm, cha mẹ thường quan niệm sai lầm, cố gắng cắt giảm khẩu phần ăn của con như không cho uống sữa, bữa ăn chỉ bao gồm cháo trắng với muối... Điều này khiến cơ thể bé đã yếu lại càng ngày càng suy kiệt hơn, không đủ sức đề kháng để chiến đấu với bệnh tật. Ngoài ra, tình trạng này còn là nguyên nhân làm trẻ biếng ăn sau ốm.

• Bé vẫn chưa khỏi bệnh hoàn toàn:

Sau khi mắc bệnh, nếu bé vẫn biếng ăn kéo dài chứng tỏ cơ thể con vẫn chưa hồi phục hoàn toàn. Ở trường hợp này cha mẹ nên đưa con đến các cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám, điều trị dứt điểm. Tuyệt đối không được để tình trạng này kéo dài vì những ảnh hưởng đến bé sẽ rất lớn, tác động không tốt đến quá trình phát triển chiều cao, cân nặng và trí tuệ của bé trong tương lai.

• Hệ miễn dịch chưa hồi phục triệt để:

Sau khi mắc bệnh, hệ thống miễn dịch của bé thường cũng suy giảm theo. Đồng thời, cơ thể vẫn còn rất mệt mỏi nên bé biếng ăn sau ốm càng kéo dài sẽ tạo nên vòng xoắn bệnh lý: bé mệt mỏi nên không ăn, không ăn càng làm cơ thể bé mệt mỏi hơn.

• Sau đợt điều trị kháng sinh đường ruột cho trẻ em, phụ huynh có thể cân nhắc việc cho bé ăn những chế phẩm lên men sinh học tự nhiên giúp cung cấp nhiều lợi khuẩn cho cơ thể, tuy nhiên cần hết sức đảm bảo cách chế biến và lựa chọn thực phẩm an toàn...
• Bổ sung thêm nhiều loại thực phẩm giàu chất xơ sau khi sử dụng kháng sinh đường ruột cho trẻ em: chất xơ sẽ tạo ra một nguồn dinh dưỡng cho lợi khuẩn đường ruột, kích thích lợi khuẩn phát triển mạnh mẽ, khôi phục hệ sinh thái đường ruột. Các bậc phụ huynh có thể kết hợp các thực phẩm giàu chất xơ như ngũ cốc nguyên hạt, đậu Hà Lan, chuối, súp lơ xanh trong và sau khi uống kháng sinh.
• Một số thực phẩm khác cũng giúp kích thích sự phát triển của lợi khuẩn như: tỏi, hạnh nhân... cũng nên được thêm vào chế độ ăn của trẻ
• Các loại thực phẩm cần tránh khi dùng kháng sinh đó là: thực phẩm chứa nhiều calci, sắt, thực phẩm có tính acid, trái cây chín gục...

Bổ sung men vi sinh là cách nhanh nhất và hiệu quả nhất khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa sau khi sử dụng kháng sinh đường ruột cho trẻ em. Trong men vi sinh có đầy đủ các lợi khuẩn cần thiết và chất xơ hòa tan, bổ sung men vi sinh đồng nghĩa với việc bổ sung trực tiếp một lượng lớn lợi khuẩn, lấp đầy những vùng bị tổn thương do kháng sinh. Tuy nhiên, không phải loại men vi sinh nào cũng đáp ứng tốt và mang lại hiệu quả cao. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, men vi sinh tốt cần đáp ứng 4 tiêu chí: chứa cả 2 thành phần probiotics và prebiotics, men có nguồn gốc an toàn, công nghệ sản xuất hiện đại và mùi vị dễ uống đối với trẻ nhỏ.

Việc cải thiện triệu chứng trẻ biếng ăn sau quá trình sử dụng kháng sinh có thể diễn ra trong thời gian dài nên khuyến cáo cha mẹ cần bình tĩnh và kiên trì khi bổ sung chất cho bé kể cả qua đường ăn uống hay các thực phẩm chức năng. Đặc biệt việc dùng thực phẩm chức năng nên chọn các loại có nguồn gốc tự nhiên dễ hấp thụ, không cho con dùng đồng thời nhiều loại hoặc thay đổi liên tục các loại thực phẩm chức năng.

Tốt nhất khi có tình trạng trẻ còi cọc biếng ăn các mẹ nên phối hợp với bác sĩ chuyên khoa nhi lên thực đơn đủ dinh dưỡng, đủ kẽm cho bé giúp con được phát triển một cách toàn diện trong từng độ tuổi.

Để hạn chế việc trẻ nhỏ phải sử dụng kháng sinh, cha mẹ nên chú ý đến chế độ dinh dưỡng nâng cao sức đề kháng cho trẻ. Đồng thời bổ sung thêm thực phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B ,... giúp hỗ trợ hệ miễn dịch, tăng cường đề kháng để trẻ ít ốm vặt và ít gặp các vấn đề tiêu hóa.

Cha mẹ có thể tìm hiểu thêm:

Vì sao cần bổ sung Lysine cho bé?

Vai trò của kẽm - Hướng dẫn bổ sung kẽm hợp lý

Hãy thường xuyên truy cập website Vinmec.com và cập nhật những thông tin hữu ích để chăm sóc cho bé và cả gia đình nhé.