Chẩn đoán, sàng lọc HIV cho trẻ em có nguy cơ cao

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Lê Thị Hồng Anh - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Bệnh HIV ở trẻ em, đặc biệt là nhóm trẻ em có nguy cơ cao, là những trẻ sống trong gia đình có người nhiễm HIV, hoặc là con của người sử dụng ma túy, mua - bán dâm cần được chẩn đoán, sàng lọc HIV. Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em sẽ giúp phát hiện sớm và điều trị hiệu quả bệnh HIV ở trẻ em.

• Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em có nguy cơ cao bằng xét nghiệm khuếch đại gen - PCR sẽ giúp phát hiện ADN của HIV và cho phép phát hiện trẻ nhiễm HIV ngay trong thời kỳ sơ sinh.
• Chẩn đoán sớm sẽ giúp điều trị kịp thời bệnh HIV ở trẻ em và hạn chế đáng kể tình trạng tử vong, đồng thời giảm chi phí điều trị các bệnh nhiễm trùng cơ hội.
• Điều trị sớm bệnh HIV ở trẻ em cũng sẽ làm giảm lượng virus và hạn chế tối đa tình trạng lây nhiễm cho trẻ khác trong cộng đồng.

• Trẻ phơi nhiễm HIV dưới 18 tháng tuổi (trẻ sinh ra từ người mẹ nhiễm HIV và sống trong gia đình có người nhiễm HIV).
• Trẻ dưới 18 tháng tuổi nghi ngờ nhiễm HIV hoặc có triệu chứng lâm sàng nghi nhiễm HIV và xét nghiệm kháng thể kháng HIV dương tính (trẻ sinh ra từ người mẹ nhiễm HIV và sống trong gia đình có người nhiễm HIV).
• Trẻ trên 18 tháng tuổi có sử dụng ma túy hoặc là con của người mua - bán dâm, con của người sử dụng ma túy hoặc sống trong gia đình có người nhiễm HIV.

3.1. Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em dưới 18 tháng tuổi

• Trẻ phơi nhiễm HIV dưới 9 tháng tuổi được chỉ định thực hiện xét nghiệm PCR để phát hiện acid nucleic của HIV (ARN/ADN) ngay khi trẻ được 4 - 6 tuần tuổi hoặc trong lần thăm khám đầu tiên và sớm nhất tại cơ sở chăm sóc và điều trị HIV, do có thể phát hiện HIV ngay từ 4 - 6 tuần tuổi.
• Trẻ từ 9 đến dưới 18 tháng tuổi được chỉ định xét nghiệm kháng thể kháng HIV trước, nếu kết quả dương tính, chỉ định xét nghiệm PCR để khẳng định chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em dưới 18 tháng tuổi.
• Nếu kết quả xét nghiệm PCR lần 1 âm tính:
• Trẻ không bú mẹ hoặc đã ngừng bú mẹ hoàn toàn 6 tuần trước khi làm xét nghiệm PCR, trẻ có nhiều khả năng không nhiễm HIV, cần tiếp tục theo dõi và xét nghiệm kháng thể kháng HIV cho trẻ lúc trẻ được 12 - 18 tháng tuổi. Nếu trẻ dưới 18 tháng tuổi và có kết quả xét nghiệm kháng thể dương tính, cần xét nghiệm lại khi trẻ đủ 18 tháng tuổi để chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em.
• Trẻ đang bú mẹ hoặc ngừng bú mẹ chưa đủ 6 tuần, trẻ có nhiều khả năng không nhiễm HIV nhưng vẫn có nguy cơ nhiễm HIV qua sữa mẹ, do đó, cần tiếp tục theo dõi và thực hiện lại xét nghiệm sau khi trẻ cai sữa mẹ hoàn toàn 6 tuần trước khi làm xét nghiệm PCR.
• Kết quả xét nghiệm PCR lần 1 dương tính: lấy mẫu máu lần 2 để xét nghiệm khẳng định chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em và sự cần thiết của việc điều trị ngay ARV cho trẻ; đồng thời xét nghiệm HIV cho bố, mẹ của trẻ nếu họ chưa biết tình trạng HIV.
• Kết quả xét nghiệm PCR lần 2 dương tính khẳng định tình trạng nhiễm HIV của trẻ, tiếp tục điều trị bằng ARV.
• Kết quả xét nghiệm PCR lần 1 dương tính và lần 2 âm tính chưa khẳng định được tình trạng nhiễm HIV cho trẻ, tiếp tục theo dõi trẻ và có thể cần làm xét nghiệm PCR lần 3 để xác định chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em.
• Kết quả PCR lần 1 và lần 2 dương tính trẻ được chẩn đoán khẳng định nhiễm HIV. Không cần xét nghiệm kháng thể kháng HIV khi trẻ đủ 18 tháng tuổi. Thực hiện điều trị ARV liên tục lâu dài.

3.2. Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em trên 18 tháng tuổi

• Xét nghiệm sàng lọc HIV:
• Nếu kết quả xét nghiệm sàng lọc âm tính: Các đối tượng thuộc nhóm nguy cơ cao cần thực hiện các biện pháp dự phòng nhiễm HIV và hẹn xét nghiệm lại sau 6 tháng.
• Nếu kết quả xét nghiệm sàng lọc dương tính, cần làm xét nghiệm khẳng định để chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em.
• Xét nghiệm chẩn đoán nhiễm HIV: với kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV dương tính sẽ được làm xét nghiệm khẳng định tình trạng nhiễm HIV.

3.3. Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em trên giai đoạn lâm sàng

Giai đoạn lâm sàng 1:

• Không triệu chứng
• Bệnh lý hạch lympho toàn thân dai dẳng

Giai đoạn lâm sàng 2:

• Gan lách to dai dẳng không rõ nguyên nhân
• Nhiễm trùng đường hô hấp trên mạn tính hoặc tái phát (viêm tai giữa, chảy dịch tai, viêm xoang, viêm amidan)
• Bệnh zona, nhiễm virus mụn cơm lan rộng
• Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em dựa trên biểu hiện bị hồng ban vạch ở lợi, loét miệng tái phát
• Phát ban sẩn ngứa, nấm móng
• U mềm lây lan rộng, viêm da đốm lan tỏa
• Sưng tuyến mang tai dai dẳng mà không rõ nguyên nhân

Giai đoạn lâm sàng 3:

• Suy dinh dưỡng không rõ nguyên nhân, không đáp ứng thích hợp với điều trị chuẩn
• Tiêu chảy kéo dài (từ 14 ngày trở lên) không rõ nguyên nhân
• Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em dựa trên biểu hiện bị sốt (trên 37.5°C, liên tục hoặc không liên tục) kéo dài trên 1 tháng mà không rõ nguyên nhân
• Nấm candida miệng kéo dài (sau 6 tuần đầu)
• Bạch sản dạng lông ở miệng
• Lao hạch, lao phổi, viêm phổi nặng tái diễn do vi khuẩn
• Viêm lợi hoặc viêm quanh răng loét hoại tử cấp
• Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em dựa trên biểu hiện bị thiếu máu (<8 g /dl), giảm bạch cầu trung tính (<0.5 x 109 /l) hoặc giảm tiểu cầu mãn tính (<50 x 109 /l) mà không rõ nguyên nhân
• Viêm phổi kẽ dạng lympho có triệu chứng
• Bệnh phổi mạn tính liên quan đến HIV, bao gồm cả giãn phế quản

Giai đoạn lâm sàng 4:

• Gầy mòn, còi cọc hoặc suy dinh dưỡng nặng không giải thích được và không đáp ứng phù hợp với điều trị chuẩn thông thường
• Viêm phổi do Pneumocystis jiroveci (PCP)
• Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em dựa trên biểu hiện bị nhiễm khuẩn nặng tái diễn (như viêm mủ màng phổi, viêm mủ cơ, nhiễm trùng xương khớp, hoặc viêm màng não nhưng loại trừ viêm phổi)
• Nhiễm herpes mãn tính (nhiễm herpes simplex mạn tính ở môi miệng hoặc ngoài da hoặc ở bất cứ tạng nào) kéo dài trên 1 tháng
• Nhiễm nấm candida thực quản (hoặc nấm candida khí quản, phế quản hoặc phổi)
• Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em dựa trên biểu hiện bị lao ngoài phổi;
• Kaposi sarcoma
• Nhiễm cytomegalovirus (viêm võng mạc hoặc nhiễm virus cytomegalo tạng khởi phát sau 1 tháng tuổi)
• Toxoplasma ở thần kinh trung ương (sau thời kỳ sơ sinh)
• Bệnh lý não do HIV
• Nhiễm nấm cryptococcus ngoài phổi, bao gồm cả viêm màng não
• Nhiễm mycobacteria không phải lao lan tỏa
• Bị bệnh lý não chất trắng đa ổ tiến triển
• Nhiễm cryptosporidium mạn tính (có tiêu chảy
• Isosporiasis mạn tính
• Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em dựa trên biểu hiện nhiễm nấm lan tỏa (bệnh do histoplasma ngoài phổi, coccidioidomycosis, penicilliosis)
• U lympho (không Hodgkin thể não hoặc tế bào B)
• Bệnh lý thận hoặc bệnh lý cơ tim liên quan tới HIV

Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ em có nguy cơ cao có thể giúp phát hiện sớm HIV ngay từ 4 - 6 tuần tuổi, từ đó quá trình điều trị được hiệu quả, tránh tình trạng lây nhiễm cho trẻ khác trong cộng đồng.

Là lĩnh vực trọng điểm của hệ thống Y tế Vinmec, Khoa Nhi luôn mang lại sự hài lòng cho Quý khách hàng và được các chuyên gia trong ngành đánh giá cao với:

• Quy tụ đội ngũ y bác sĩ về Nhi khoa: gồm các chuyên gia có trình độ chuyên môn cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ), giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, 108.. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm - tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài (Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ) luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
• Dịch vụ toàn diện: Trong lĩnh vực Nhi khoa, Vinmec cung cấp chuỗi các dịch vụ khám - chữa bệnh liên hoàn từ Sơ sinh đến Nhi và Vaccine,... theo tiêu chuẩn Quốc tế để cùng bố mẹ chăm sóc sức khỏe bé từ khi lọt lòng đến tuổi trưởng thành
• Kỹ thuật chuyên sâu: Vinmec đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu giúp việc điều trị các căn bệnh khó trong Nhi khoa hiệu quả hơn: phẫu thuật thần kinh - sọ, ghép tế bào gốc tạo máu trong điều trị ung thư.
• Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, Vinmec còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các bé vui chơi thoải mái và làm quen với môi trường của bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.