Nhận biết tác dụng phụ trong quá trình điều trị xạ trị ung thư vùng bụng chậu

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi các bác sĩ làm việc tại Trung tâm Ung bướu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Xạ trị ung thư cổ tử cung và ung thư thân tử cung/tử cung xem như tương tự nhau và thường được thực hiện trong hai giai đoạn. Giai đoạn đầu tiên là xạ trị ngoài. Bức xạ được truyền từ bên ngoài cơ thể, được đưa đến toàn bộ khung chậu để bao gồm các khu vực hạch bạch huyết vùng chậu, sau đó là bức xạ được đưa vào bên trong, được gọi là xạ trị trong.

Tài liệu này giải thích và cung cấp thông tin cho bạn:

• Khi nào xạ trị được sử dụng
• Thông tin chung về tác dụng phụ của điều trị
• Bất kỳ tác dụng phụ nào có thể ảnh hưởng đến bạn và cách xử lý
• Địa chỉ khi bạn cần tư vấn.

Xạ trị được sử dụng như một phương pháp điều trị triệt để (chữa lành) đối với ung thư cổ tử cung. Đôi khi xạ trị được sử dụng để giảm nguy cơ ung thư tái phát (nên được gọi là điều trị hỗ trợ) sau khi cắt bỏ tử cung. Điều trị ung thư cổ tử cung bằng xạ trị thường kết hợp với hóa trị; Bác sĩ sẽ thảo luận với bạn chi tiết hơn nếu thấy phương pháp này nên được áp dụng trong trường hợp của bạn. Nếu bạn yêu cầu hóa trị liệu, bạn cần phải đến Khoa Hóa trị của Bệnh viện hàng tuần vào một trong những ngày bạn được xạ trị. Cách tiếp cận này có khả năng làm tác dụng phụ tăng lên do đó quá trình phục hồi của bạn có thể chậm hơn.

Xạ trị cũng được sử dụng như một phương pháp điều trị bổ trợ sau phẫu thuật cắt tử cung trong điều trị ung thư tử cung.

Bác sĩ ung thư của bạn sẽ giải thích tại sao cần phải xạ trị. Xạ trị ngoài được đưa ra như một quá trình điều trị, thường kéo dài từ 4 - 5 tuần.

Khi bạn đến trung tâm xạ trị, chúng tôi sẽ đề nghị bạn uống một ít nước trước khi điều trị. Việc này giúp đẩy ruột ra khỏi vùng chậu làm giảm tác dụng phụ liên quan đến ruột. Bàng quang của bạn có thể cảm nhận khác nhau từ ngày này sang ngày khác, nhưng bạn nên tránh trường hợp được điều trị với một bàng quang căng đầy hoặc trống rỗng. Bác sĩ sẽ tư vấn chi tiết cho bạn. Bạn có thể ăn và uống bình thường trước khi đến cuộc hẹn xạ trị.

Mỗi bệnh nhân có thể trạng khác nhau và bạn có thể không chịu tác dụng phụ xạ trị như người khác. Hầu hết các tác dụng phụ chỉ là tạm thời. Chúng thường bắt đầu vào khoảng tuần điều trị thứ hai và sẽ tiếp tục trong vài tuần kế tiếp khi liệu trình xạ trị của bạn kết thúc. Sau đó, triệu chứng sẽ giảm trong một vài tuần, đôi khi một vài tháng để các tác dụng phụ biến mất hoàn toàn.

Trong quá trình điều trị, bác sĩ xạ trị hoặc điều dưỡng sẽ trả lời bất kỳ câu hỏi nào và xử lý hầu hết các vấn đề bạn gặp phải.

Bác sĩ cũng sẽ gặp bạn thường xuyên trong suốt quá trình điều trị. Điều quan trọng là bạn hãy cho bác sĩ biết bạn cảm thấy thế nào để chúng tôi có thể chọn thuốc phù hợp cho bạn cùng những lời khuyên về cách xử lý. Hầu hết mọi người có thể điều trị ngoại trú nhưng bạn có thể chọn điều trị nội trú ở một trong các khoa của chúng tôi nếu bạn thấy cần được hỗ trợ thêm.

Bàng quang của bạn

Xạ trị kích thích bàng quang nên bạn có thể đi tiểu với tần suất tăng hơn bình thường, và có thể cảm thấy nóng rát. Hãy báo cho bác sĩ ung bướu, bác sĩ xạ trị hoặc điều dưỡng của bạn nếu cảm giác này kéo dài trong một vài ngày. Chúng tôi cần kiểm tra nước tiểu của bạn để loại trừ nhiễm trùng tiết niệu.

Bạn có thể tự giúp mình bằng cách uống nhiều nước hơn, ít nhất 10 ly mỗi ngày cho đến khi các triệu chứng ổn định. Nước lọc là tốt; nên tránh thức uống có ga. Bạn không nên dùng không quá 1 - 2 ly đồ uống có chứa caffeine mỗi ngày. Chất caffeine thường có trong trà, cà phê và nước ngọt cola.

Bạn có thể dùng thức uống có cồn trong chừng mực nếu muốn, nhưng dừng lại nếu bạn nhận thấy bất kỳ sự kích ứng nào của cơ thể. Hãy cắt giảm lượng chất lỏng bạn uống vào buổi tối nếu nhận thấy bạn đi tiểu nhiều lần vào ban đêm.

Ruột của bạn

Việc điều trị xạ trị có thể kích thích ruột gây ra sự khó chịu giống như cơn quặn bụng. Bạn có thể phải đi tiểu thường xuyên hơn, đôi khi chỉ đi một lượng nhỏ phân. Bạn cũng có thể có cảm giác muốn đi tiêu nhưng chỉ ra hơi và chất nhầy. Bác sĩ có thể đề nghị bạn thay đổi chế độ ăn uống nếu những tác động này gây phiền nhiễu cho bạn. Hãy cho chúng tôi biết nếu bạn có bất kỳ điều gì liên quan đến ruột và nếu thói quen đại tiện của bạn có sự thay đổi.

Cảm giác buồn nôn

Buồn nôn có thể xảy ra trong quá trình điều trị xạ trị vùng bụng chậu. Chúng tôi sẽ kê thuốc cho bạn để giúp giảm bớt các triệu chứng. Điều quan trọng là bạn cần được điều trị để việc ăn uống của bạn không bị ảnh hưởng.

Mệt mỏi

Cảm thấy mệt mỏi trong quá trình điều trị là điều khá phổ biến. Hãy cho chúng tôi biết nếu bạn cảm thấy mệt mỏi. Trạng thái này có thể tồn tại trong vài tuần sau đó.

Điều quan trọng là nghỉ ngơi khi bạn cảm thấy cần. Hãy đề nghị sự trợ giúp. Nếu sống một mình, bạn chỉ nên làm những việc cần thiết tối thiểu cho đến khi bạn cảm thấy khỏe hơn.

Làn da của bạn

Da của bạn trong vùng điều trị có thể trở nên hơi đỏ, khô và ngứa, trông giống như bị cháy nắng - mặc dù điều này không phổ biến. Bẹn và da giữa mông của bạn thường bị ảnh hưởng. Khu vực xung quanh sau hậu môn có thể bị đau, đặc biệt khi bạn thực hiện liệu pháp thụt tháo ruột (để làm sạch). Nếu làn da của bạn trở nên khó chịu, hãy hỏi bác sĩ xạ trị hoặc điều dưỡng để được tư vấn.

Bạn có thể tự giúp mình bằng cách:

• Mặc quần áo vừa vặn làm từ sợi tự nhiên như cotton để không khí lưu thông xung quanh vùng được xạ.
• Vệ sinh vùng chậu nhẹ nhàng trong nước ấm bằng xà phòng nhẹ. Lý tưởng là dùng vòi sen để rửa, lau khô bằng khăn mềm. Không chà xát da của bạn.
• Chỉ sử dụng các loại kem được khuyến nghị bởi bác sĩ.

Rụng lông

Mất lông mu có thể xảy ra nhưng chúng sẽ mọc trở lại ngay sau khi bạn kết thúc điều trị.

Chế độ ăn uống tốt

Hãy ăn uống nếu có thể. Điều đó giúp bạn có sức điều trị và phục hồi sau đó. Nếu bạn cần thêm lời khuyên, chúng tôi sẽ sắp xếp để bạn gặp bác sĩ dinh dưỡng.

Tránh thai và sinh hoạt tình dục

Nếu bạn có hoạt động tình dục và có thể có thai thì bạn nên sử dụng biện pháp tránh thai an toàn, tức là dùng bao cao su từ đầu cuộc điều trị và trong vòng một năm sau xạ trị. Bạn có thể tiếp tục quan hệ tình dục trong quá trình xạ trị. Lưu ý rằng bạn có thể không thoải mái; bạn có thể sử dụng chất bôi trơn bổ sung để hỗ trợ.

Mãn kinh sớm

Xạ trị vùng chậu sẽ thúc đẩy thời kỳ mãn kinh ở những người đang còn kinh nguyệt. Các triệu chứng của thời kỳ mãn kinh (mất kinh, đỏ bừng mặt, khô da, khô âm đạo và khó tập trung đầu óc) thường bắt đầu trong hoặc ngay sau xạ trị của bạn. Bác sĩ ung thư của bạn có thể khuyên bạn sử dụng liệu pháp thay thế hormone (HRT), nếu các triệu chứng gây khó chịu cho bạn.

Có thể có tác dụng phụ lâu dài hoặc vĩnh viễn

Phần lớn tác dụng phụ thường xảy ra trong năm thứ 1 hoặc thứ 2, nhưng cũng có thể bắt đầu nhiều năm sau đó.

Thay đổi thói quen của ruột

Có thể mất sáu tháng hoặc nhiều hơn để ruột ổn định trở lại như bình thường.

Bạn có thể phải đối với việc thay đổi lâu dài thói quen đại tiện. Điều này bao gồm nhu cầu khẩn cấp phải đi tiêu, nhu động ruột thường xuyên hơn, phân có thể lỏng và có máu. Ở một số người, nhu động ruột có liên quan đến loại thực phẩm ăn vào. Khả năng tiêu hóa thức ăn của ruột cũng có thể bị ảnh hưởng.

Có thể có tổn thương nghiêm trọng đến ruột cần phải phẫu thuật và khả năng viêm đại tràng. Khoảng dưới 1 trong 20 người cần phẫu thuật cắt bỏ ruột sau khi xạ trị ung thư cổ tử cung/tử cung.

Thay đổi bàng quang

Có chút rủi ro về những thay đổi lâu dài đối với bàng quang. Chức năng bàng quang của bạn có thể khác sau khi điều trị và có thể không trở lại bình thường. Bạn có thể:

• Đi tiểu thường xuyên hơn, đặc biệt vào ban đêm;
• Không thể giữ nước tiểu lâu do thành bàng quang mất tính đàn hồi (khả năng co giãn).
• Thay đổi chế độ ăn uống, tập luyện bàng quang và sử dụng thuốc có thể giúp ích nhưng đôi khi những vấn đề này có thể gây rắc rối hơn.

Sức khỏe tình dục

Các mô của âm đạo sẽ bị ảnh hưởng và khiến nó bị hẹp, ngắn và giãn ít hơn so với trước khi điều trị. Để giảm bớt những ảnh hưởng này, chúng tôi đề nghị bạn thường xuyên sử dụng thiết bị nong âm đạo (ống nhựa trơn). Thậm chí trong khi sinh hoạt tình dục, việc sử dụng chúng cũng được khuyến khích để gây ra ít khó chịu nhất có thể. Bạn sẽ được cung cấp thêm thông tin, lời khuyên và một thiết bị nong âm đạo trong quá trình xạ trị. Khô âm đạo có thể xảy ra nhưng việc sử dụng chất bôi trơn gốc nước trong khi giao hợp là một giải pháp thường được khuyên dùng. Những thay đổi này có thể dẫn đến sự khó chịu trong khi giao hợp. Việc chẩn đoán và điều trị có thể ảnh hưởng đến bạn theo nhiều cách, bao gồm cả sự thân mật tình dục. Nếu điều này ảnh hưởng đến bạn và/hoặc các mối quan hệ của bạn, vui lòng báo cho bác sĩ ung thư hoặc bác sĩ phụ khoa của bạn, người có thể giới thiệu bạn đến gặp chuyên gia tư vấn (cho riêng bạn hoặc cả hai vợ chồng bạn).

Phát hiện có máu

Xạ trị có thể ảnh hưởng đến các mô gây ra một ít máu trong nước tiểu, nhu động ruột hoặc sau khi quan hệ tình dục. Nếu bạn nhận thấy bạn đang ra máu các vị trí trên, hãy đến ngay bác sĩ của bạn để được thăm khám thêm.

Nguy cơ phù bạch huyết

Điều trị có thể ảnh hưởng đến các tuyến bạch huyết ở khung chậu gây sưng chân vĩnh viễn, được gọi là phù bạch huyết. Nhiều khả năng nếu bạn đã phẫu thuật các hạch vùng chậu, việc bổ sung xạ trị vùng chậu về lý thuyết làm tăng nguy cơ. Rủi ro này rất hiếm nhưng có thể bắt đầu nhiều tháng hoặc nhiều năm sau điều trị.

Để giảm nguy cơ, điều quan trọng là phải tránh nhiễm trùng hoặc viêm chân và xương chậu, vì vậy tránh cắt/gặm, nắn từ cạo râu, vết cắn/vết côn trùng, cháy nắng. Tập thể dục nhẹ nhàng thường xuyên. Bạn có thể chọn bơi hoặc đi bộ. Nên sử dụng kem dưỡng ẩm cho chân.

Một số dấu hiệu ban đầu có thể nhận thấy là đôi giày của bạn trở nên chật cứng, mắt cá chân bị sưng hoặc nặng chân. Nếu bạn nhìn thấy những dấu hiệu này hoặc lo ngại, hãy tư vấn bác sĩ ung thư/bác sĩ phụ khoa của bạn tại các cuộc hẹn tiếp theo. Việc giới thiệu đến một bác sĩ chuyên khoa về phù bạch huyết có thể được xem xét. Để biết thêm thông tin về phù bạch huyết, bạn có thể tham khảo bài viết sau:

• Xem thêm: Phòng ngừa phù tay sau điều trị ung thư vú

Thay đổi xương

Những thay đổi trong xương chậu có thể xảy ra trong tương lai, được gọi là tổn thương xương chậu, và có thể gây gãy xương. Nó có thể gây ra cơn đau âm ỉ, nhưng có thể giảm nhẹ bằng cách nghỉ ngơi hoặc sử dụng thuốc giảm đau. Bác sĩ có thể chỉ định xạ hình xương để xác định rõ nguyên nhân, nếu thấy cần thiết.

Theo dõi và phục hồi

Tác dụng phụ có thể tiếp tục trong một vài tuần sau khi kết thúc xạ trị. Trong khi chờ đợi, hãy tiếp tục sử dụng bất kỳ loại thuốc nào chúng tôi đã cung cấp cho bạn. Nếu bạn có bất kỳ nhu cầu điều dưỡng mới nào khi kết thúc xạ trị, chúng tôi sẽ thảo luận vấn đề này với bạn và có thể sắp xếp để một nhân sự phù hợp để liên hệ với bạn. Hãy liên lạc với họ hoặc bác sĩ gia đình của bạn nếu bạn gặp khó khăn, đặc biệt khi bị đau hoặc có vấn đề ảnh hưởng đến việc ăn uống của bạn. Bạn cũng có thể liên hệ với chuyên gia tại trung tâm xạ trị để được tư vấn.

Điều quan trọng là thực hiện đúng lịch hẹn với bác sĩ ung thư của bạn. Cuộc hẹn đầu tiên thường vào khoảng sáu tuần sau khi kết thúc điều trị.

Có thể mất nhiều tháng trước khi bạn thấy rằng bạn đã hồi phục hoàn toàn. Nếu bạn cảm thấy tinh thần xuống thấp hoặc có sự biến đổi tâm trạng, hãy gặp bác sĩ đa khoa, bác sĩ ung thư hoặc chuyên viên chính. Một số người thấy rất hữu ích khi có sự hỗ trợ, chia sẻ của những người từng có kinh nghiệm trong điều trị ung thư. Bạn có thể thực hiện điều này bằng cách tham gia một hội/nhóm hỗ trợ bệnh nhân ung thư.

Trung tâm Ung bướu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park được xây dựng hiện đại theo tiêu chuẩn Quốc tế, sử dụng mô hình tiếp cận đa chuyên khoa trong chẩn đoán, lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân, góp phần chăm sóc người bệnh toàn diện. Trung tâm Ung bướu Vinmec Central Park có những ưu điểm vượt trội trong điều trị ung thư như:

• Vinmec Hội tụ các chuyên gia giỏi về xạ trị, hóa trị, phẫu trị, được trang bị các phương tiện hiện đại.
• Hệ thống lập kế hoạch xạ trị và Máy xạ trị Truebeam hiện đại nhất Đông Nam Á, với ưu thế vượt trội giảm thiểu ảnh hưởng của tia xạ lên các mô lành tính so với tia X, giảm thời gian chiếu xạ và nguy cơ tác dụng phụ đối với người bệnh.) giúp điều trị hiệu quả các bệnh ung thư phổ biến: Phổi, Đầu mặt cổ, vú....
• Là bệnh viện đầu tiên tại TPHCM áp dụng liệu pháp miễn dịch tự thân, Bệnh viện Vinmec Central Park có thể điều trị ung thư với các phác đồ điều trị ung thư đa mô thức phù hợp với từng trường hợp, đem lại hiệu quả điều trị cao, cung cấp thêm 1 địa chỉ khám và điều trị ung thư tin cậy cho người dân tại TPHCM và các khu vực lân cận, để người dân không phải ra nước ngoài điều trị