Nguyên nhân và dấu hiệu trẻ bị bệnh bại não

Bài viết được viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Vũ Duy Chinh - Đơn nguyên Kỹ thuật cao Điều trị bại não và Tự kỷ - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Bại não là thuật ngữ chỉ một nhóm tình trạng bệnh lý không tiến triển theo thời gian, gây nên bởi các nguyên nhân trước sinh, trong và sau sinh cho đến dưới 5 tuổi, gây nên tình trạng đa tàn tật về vận động, tinh thần, giác quan và hành vi...

Bại não không chỉ để lại hậu quả nặng nề cho chính bản thân trẻ, gia đình các em mà còn ảnh hưởng tới sự phát triển kinh tế, xã hội. Dưới đây là những nguyên nhân và dấu hiệu trẻ bị bại não

Nhiễm trùng và các bệnh lý khác trong thời kỳ mang thai

Các nhiễm trùng ở phụ nữ có thai như nhiễm rubella (sởi Đức), các virus trong thời gian 3 tháng đầu thai kỳ có thể gây tổn thương não của bào thai và gây bại não sau này. Các nhiễm trùng khác như nhiễm trùng ối, nhiễm trùng hệ tiết niệu – sinh dục, tiểu đường, nhiễm độc thai nghén... của người mẹ cũng có thể gây nên sinh non, một nguy cơ khác của bại não.

Thiếu oxy não bào thai

Khi chức năng của nhau thai bị giảm sút (suy nhau thai) hoặc bị bóc tách khỏi thành tử cung trước khi sinh (nhau bong non) hoặc do chảy máu có thể làm giảm lượng oxy cung cấp cho thai nhi.

Các bất thường bẩm sinh khác

Các trẻ có bất thường cấu trúc hệ thần kinh, nhiều bệnh di truyền khác cũng làm tăng nguy cơ bại não.

Sinh non

Sinh non là trẻ sinh ra trước 37 tuần thai tính từ ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt cuối cùng trước khi có thai. Những trẻ sinh non đặc biệt trước 32 tuần và nhất là trước 28 tuần thai có nguy cơ bại não rất cao.

Ngạt trong quá trình chuyển dạ và sinh

Cho mãi đến gần đây người ta vẫn còn tin tưởng rộng rãi là ngạt (thiếu ôxy) trong quá trình chuyển dạ và sinh là nguyên nhân của hầu hết các trường hợp bại não.

Sang chấn sản khoa

Các sang chấn sản khoa nhất là các trường hợp sinh khó phải sử dụng các biện pháp hỗ trợ.

Xuất huyết não

Xuất huyết não ở sơ sinh và xuất huyết não ở trẻ nhỏ do thiếu vitamin K là bệnh hay gặp ở các nước đang phát triển nếu không được điều trị tốt dễ gây di chứng bại não

Vàng da nhân

Vàng da trẻ sơ sinh là do tăng cao loại sắc tố billirubin tạo ra bởi sự phá hủy hồng cầu và chức năng gan chưa trưởng thành ở trẻ sơ sinh. Trong trường hợp nặng, sắc tố này có thể vượt qua hàng rào mạch máu – não và lắng đọng chủ yếu ở các nhân nền của não (do đó có tên là vàng da nhân) và làm tổn thương các cấu trúc này gây ra bại não.

Bại não mắc phải

Trẻ mắc các chứng bệnh gây tổn thương thần kinh trong những năm đầu tiên của đời sống, ví dụ như viêm màng não mủ, viêm não, chấn thương sọ não...

Bại não không rõ nguyên nhân

Theo các nghiên cứu thống kê, có tới gần 30% trẻ bại não không tìm thấy nguyên nhân.

Phân loại theo lâm sàng

Dựa vào đặc điểm lâm sàng của các bệnh nhân bại não, người ta phân ra làm các thể bại não sau:

• Thể co cứng
• Thể múa vờn
• Thể thất điều (mất điều phối)
• Thể nhẽo (giảm trương lực)
• Thể phối hợp: là tình trạng phối hợp của từ 2 thể trở lên, thông thường trẻ hay bị bại não phối hợp của thể co cứng và múa vờn

Phân loại theo vị trí liệt

• Bại não liệt tứ chi
• Bại não liệt 2 chi dưới
• Bại não liệt nửa người
• Bại não liệt 2 tay
• Bại não liệt 3 chi

Phân loại theo mức độ nặng

• Bại não mức độ nhẹ
• Bại não mức độ nặng vừa
• Bại não nặng

Có thể phát hiện sớm trẻ bị bại não thông qua các dấu hiệu sau:

• Khi đẻ ra không khóc ngay hoặc khóc yếu, tím tái.
• Sau khi sinh thường mềm nhũn, không vận động.
• Đầu rũ xuống, không ngẩng lên được.
• Khó bế ẵm, tắm rửa, thay quần áo cho trẻ vì người trẻ cứng đờ.
• Co giật: Bất tỉnh, sùi bọt mép
• Chậm biết giữ đầu cổ, chậm biết lẫy, ngồi, bò...
• Có khiếm khuyết về sử dụng bàn tay trong cầm nắm và thực hiện các hoạt động.
• Không nhận biết mẹ hoặc những người thân, chậm kỹ năng giao tiếp sớm.
• Không quay đầu đáp ứng với âm thanh, đồ chơi có màu sắc, không nhìn vào mặt mẹ, người thân.
• Không biết hóng chuyện, biểu lộ tình cảm, không quay đầu theo tiếng động.
• Không thể hiện nét mặt, không dùng mắt để thể hiện vui thích.
• Mút, bú khó khăn, hay sặc sữa.
• Hay chảy dãi, khò khè, tăng tiết dịch mũi họng...
• Có rối loạn cảm giác nông như nóng, lạnh, đau.
• Các biểu hiện khác: Lác mắt, sụp mí, giảm, mất khả năng nhìn, nghe kém, méo miệng...

Liệu pháp tế bào gốc là phương pháp điều trị bại não còn rất mới trên thế giới. Tế bào gốc được tách chiết từ máu ngoại vi trong môi trường vô trùng tuyệt đối. Sau đó, được chuyển vào cơ thể bệnh nhân qua tủy sống. Tế bào gốc sẽ theo tuần hoàn của dịch não tủy đi lên não bộ. Tại đây, tế bào gốc giúp tăng sinh mạch máu, hình thành các chất có chức năng kháng viêm, đồng thời kích thích nhưng tế bào gốc thần kinh tại khu vực biệt hóa, tăng sinh. Tế bào gốc được cấy ghép vào cơ thể còn có tác dụng dẫn truyền thần kinh tốt hơn. Từ đó phục hồi vùng não bị tổn thương.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán bại não