Điều trị ung thư di căn não bằng phương pháp xạ phẫu não SRS

Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi các bác sĩ làm việc tại Trung tâm Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Điều trị ung thư di căn não bằng phương pháp xạ phẫu não (STEREOTACTIC RADIOSURGERY – SRS) tại Bệnh viện Vinmec Central Park là kỹ thuật hoàn toàn mới tại Việt Nam. Kỹ thuật này chỉ áp dụng tại các trung tâm xạ trị hàng đầu thế giới trong khoảng 10 năm nay. Đây được xem là kỹ thuật xạ trị não hiện đại nhất Đông Nam Á hiện nay.

Ung thư di căn não (hay còn được gọi là u não di căn) là sự lan tràn thứ phát của một khối u ban đầu đến não, khác với khối u não nguyên phát. Ước tính có khoảng 8 - 10% số bệnh nhân ung thư sẽ có di căn não, trong đó ung thư phổi, ung thư vú và u hắc tố ác tính thường di căn não nhất. U não di căn là bệnh u não phổ biến nhất ở người lớn hiện nay. Có khoảng 40 % di căn não là dạng đơn ổ và 60% còn lại là dạng đa ổ.

Hiện nay tiên lượng sống còn của bệnh nhân ung thư càng ngày càng được cải thiện nhờ các loại thuốc trị ung thư đời mới như điều trị nhắm trúng đích hay điều trị miễn dịch. Tuy nhiên, tỷ lệ di căn não tăng lên so với các loại di căn khác, do não là nơi ẩn náu cuối cùng của các tế bào ung thư hay nói khác hơn là thuốc không chui qua được hàng rào máu não.

Việc điều trị u não di căn ngày nay đạt được nhiều bước tiến rất đáng kể. Nếu được chẩn đoán và điều trị sớm, u não di căn thường đáp ứng với điều trị. Những phương pháp điều trị có thể làm giảm nhẹ các triệu chứng, làm chậm sự tăng trưởng của khối u và kéo dài tuổi thọ.

Phương pháp điều trị tốt nhất cho bệnh nhân ung thư di căn não sẽ phụ thuộc vào kích thước, số lượng và vị trí của khối u, cũng như các dấu hiệu và triệu chứng, sức khỏe tổng quát và mong muốn của người bệnh. Trong đó có các phương pháp chính bao gồm:

Điều trị bằng nội khoa: Sử dụng Corticosteroid liều cao để giảm sưng, phù nề xung quanh khối u và giảm các dấu hiệu và triệu chứng thần kinh. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tình thế trong những trường hợp thể trạng bệnh nhân không thể chịu nổi những can thiệp như phẫu thuật hay xạ trị.

• Phẫu thuật: Phẫu thuật là một lựa chọn khi di căn đơn ổ và u não di căn nằm ở vị trí dễ tiếp cận khi phẫu thuật, bác sĩ phẫu thuật sẽ cắt để loại bỏ càng nhiều ung thư càng tốt. Ưu điểm của phẫu thuật là việc cắt bỏ khối bướu có thể nhanh chóng giúp bệnh nhân phục hồi các triệu chứng thần kinh hay giúp dịch não tuỷ do bướu gây chèn ép tắc nghẽn có thể lưu thông lại. Tuy nhiên, phẫu thuật cắt bỏ di căn não cũng có nhiều rủi ro như tê liệt thần kinh, nhiễm trùng và chảy máu. Các rủi ro khác có thể phụ thuộc vào tổn thương phần kế cận của bộ não lành nơi có khối u. Ví dụ, phẫu thuật một khối u nằm gần dây thần kinh kết nối với mắt có thể có nguy cơ mất thị lực. Ngoài ra, sau khi phẫu thuật cũng cần hỗ trợ của xạ trị toàn bộ não để giảm tái phát.
• Xạ trị: Xạ trị là sử dụng chùm tia năng lượng cao như bức xạ ion hoá để tiêu diệt tế bào ung thư. Đối với u não di căn, điều trị có thể bao gồm một hoặc cả hai phương pháp xạ trị: Xạ trị toàn bộ não hoặc xạ trị tập trung liều cao SRS.

Xạ trị toàn bộ não đã được sử dụng nhiều thập niên qua, đối với các di căn não đa ổ hay di căn não không mổ được. Phương pháp này có thể làm nhỏ bướu 25-50%, cải thiện triệu chứng nhưng không thể làm tăng sống còn của người bệnh.

Xạ trị SRS là một tiến bộ vượt bậc của máy móc và công nghệ xạ trị, có thể tăng liều rất cao chiếu vào bướu với sự chính xác nhất để kiểm soát bướu đồng thời cũng làm tăng sống còn của bệnh nhân. Các kết quả nghiên cứu cho thấy xạ trị SRS có thể gây được đáp ứng làm nhỏ bướu tới 70 - 90% và tăng thời gian sống thêm khoảng 15 tháng so với xạ trị toàn bộ não chỉ 5 tháng.

Ngày nay, điều trị ung thư di căn não bằng phương pháp xạ phẫu não SRS là kỹ thuật mới được áp dụng tại các trung tâm xạ trị hàng đầu thế giới

Xạ phẫu não SRS là phương pháp sử dụng nhiều chùm bức xạ không quá mạnh. Nhưng điểm tiếp nhận bức xạ tập trung tại khối u não sẽ nhận được liều bức xạ rất lớn để diệt các tế bào ung thư. Xạ phẫu não SRS thường được thực hiện trong một lần điều trị và bác sĩ có thể tiêu diệt nhiều khối u trong một lần điều trị. Hầu hết các trường hợp có thể về nhà trong ngày. Nguy cơ suy giảm nhận thức lâu dài sau khi điều trị SRS được cho là ít hơn so với xạ trị toàn bộ não, tăng cơ hội sống còn, khả năng nhận thức và chất lượng sống của bệnh nhân.

Trước đây xạ trị SRS thường sử dụng bằng máy xạ trị Gamma Knife (lưỡi dao gamma) sử dụng 201 nguồn phóng xạ Cobalt 60 để tập trung bức xạ gamma liều cao chiếu tập trung vào bướu. Tuy nhiên, bộ khung cố định đầu cho điều trị Gamma Knife đòi hỏi phải khoan sọ cố định vào đầu bệnh nhân. Hơn nữa, việc quản lý an toàn các nguồn bức xạ Cobalt 60 này cũng là một thách thức không nhỏ cho các cơ sở xạ trị.

Sự xuất hiện kỹ thuật xạ trị SRS bằng máy gia tốc thẳng (Linacs), hay còn gọi là X- Knife , đặc biệt với sự hỗ trợ từ hệ thống laser theo dõi và định vị chuyển động của đầu bệnh nhân Optical Surface Monitoring System (OSMS) và hệ thống xạ phẫu não bất đồng phẳng Hyper-Arc của máy xạ trị Truebeam của hãng Varian tạo ra cuộc cách mạng lớn trong kỹ thuật xạ SRS.

Tại Việt Nam, xạ phẫu não SRS là kỹ thuật hoàn toàn mới, được áp dụng tại một số bệnh viện lớn, trong đó có Vinmec Central Park. Kỹ thuật này chỉ áp dụng tại các trung tâm xạ trị hàng đầu thế giới trong khoảng 10 năm nay.

Ưu điểm của kỹ thuật Xạ phẫu não SRS tại Bệnh viện Vinmec Central Park

Bệnh viện trang bị hệ thống Optical Surface Monitoring System (OSMS) quan sát chuyển động đầu của bệnh nhân chính xác đến từng mm, không cần khoan sọ cố định đầu như xạ Gamma Knife ở các đơn vị khác.

Bên cạnh đó, hệ thống cố định đầu chuyên dụng Encompass của hãng Qfix (Hoa Kỳ) cũng được thiết kế đặc biệt để có thể dùng chuyên biệt cho hệ thống xạ SRS này, bảo đảm cố định đầu của bệnh nhân chính xác nhất nhưng vẫn giữ được sự thoải mái và nhẹ nhàng khi xạ trị.

Hệ thống xạ phẫu não bất đồng phẳng Hyper-Arc được đưa vào sử dụng trên thế giới từ năm 2017. Lần đầu tiên xuất hiện tại Đông Nam Á tại bệnh viện Vinmec Central Park có thể giúp điều khiển liều xạ khu trú vào bướu cao, phân bố liều vào bướu đồng nhất và hạn chế tối đa liều xạ trên cơ quan não lành nên rất ít tác dụng phụ. Công nghệ Hyper-Arc tích hợp tích năng đưa đầu máy tự động tới vị trí điều trị cũng giúp rút ngắn thời gian ở trong phòng xạ của bệnh nhân so với các dòng máy trước đây không được trang bị công nghệ Hyper-Arc.

Đối tượng chỉ định: Bệnh nhân ung thư di căn não có dưới 4 ổ di căn.

Bệnh nhân có di căn não lan rộng nhiều hơn 5 ổ cần cân nhắc xạ trị toàn bộ não.

Quy trình thực hiện (các bước thực hiện)Mô phỏng xạ trị SRS

• Lập kế hoạch xạ trị SRS
• Đánh giá kế hoạch điều trị
• Xạ trị SRS.

Các biểu hiện bình thường sau xạ trị bao gồm: Mệt mỏi, ăn uống kém, viêm da nhẹ, đau đầu. Tuy nhiên nếu xuất hiện các biểu hiện bất thường khác như sốt cao, nôn ói... người bệnh cần được tái khám ngay.

Vì sao nên thực hiện kĩ thuật này tại Vinmec Central Park?

1. Máy xạ trị Truebeam của Bệnh viện Vinmec Central Park là máy xạ hiện đại nhất Đông Nam Á.
2. Ung thư di căn não là vấn đề tương đối khó điều trị. Trước đây các đơn vị khác thường xạ trị bằng Gamma Knife. Ngày nay kỹ thuật xạ trị SRS/ máy Truebeam có nhiều ưu điểm hơn xạ trị Gamma knife.
3. Hệ thống xạ phẫu não bất đồng phẳng Hyper-Arc ở Vinmec Central Park lần đầu tiên được sử dụng tại Đông Nam Á giúp cho kỹ thuật SRS tại Vinmec Central Park đạt được kết quả tối ưu hơn.