Xét nghiệm nhanh SARS-CoV-2: Ưu điểm và Nhược điểm

Bài viết bởi chuyên viên công nghệ Gen - Viện nghiên cứu Tế bào gốc và Công nghệ gen Vinmec

Như chúng ta đã biết đại dịch Covid 19 đã lan rộng ra toàn cầu, theo số liệu thống kê đến ngày 21/04/2020 toàn thế giới có hơn 2,4 triệu người mắc và gần 170.000 người tử vong. Do vậy, năng lực xét nghiệm là vô cùng quan trọng hỗ trợ công tác phòng chống và kiểm soát dịch bệnh.

Các phương pháp xét nghiệm hiện đang ứng dụng phổ biến là phát hiện vật liệu di truyền của virus SARS-CoV-2 bằng kỹ thuật Realtime-PCR, tuy nhiên phương pháp này đòi hỏi có hệ thống phòng thí nghiệm đạt chuẩn, thời gian cho kết quả trong vài giờ và phương pháp xét nghiệm nhanh bằng que thử sẽ cho thời gian trả kết quả nhanh, thao tác dễ dàng. Phương pháp xét nghiệm nhanh SARS-CoV-2 được xây dựng dựa trên nguyên lý của đáp ứng miễn dịch trong cơ thể do tính bắt cặp đặc hiệu của kháng nguyên- kháng thể. Có 2 loại xét nghiệm nhanh đó là phát hiện kháng thể đặc hiệu và phát hiện kháng nguyên virus SARS-CoV-2.

Xét nghiệm phát hiện kháng thể đặc hiệu cho SARS-CoV-2 là tìm kiếm sự hiện diện hay vắng mặt của kháng thể trung hòa đặc hiệu cho SARS-CoV-2 trong mẫu máu người bệnh. Kháng thể trung hòa đặc hiệu SARS-CoV-2 là các phân tử Imunoglobulin đặc hiệu được sinh ra khi cơ thể bị nhiễm virus và có đáp ứng miễn dịch với SARS-CoV-2. Các kháng thể đặc hiệu sẽ bảo vệ cơ thể chống lại virus SARS-CoV-2 bằng cách liên kết với các kháng nguyên bề mặt của SARS-CoV-2 tạo thành phức hợp kháng nguyên-kháng thể và kích hoạt hệ miễn dịch tìm và tiêu diệt virus SARS-CoV-2. Trong cơ thể có 5 loại kháng thể đó là: IgM, IgG, IgA, IgE và IgD trong đó IgM và IgG được tạo ra trong thời gian ngắn ngay sau khi cơ thể phơi nhiễm với virus, thông thường sau 7-10 ngày.

Phương pháp xét nghiệm nhanh tìm kiếm kháng thể đặc hiệu SARS-CoV-2 trong máu có thể được áp dụng sàng lọc cho các trường hợp cá nhân đó có đáp ứng miễn dịch với loại virus này chưa và nếu họ có kháng thể trung hòa đặc hiệu thì cơ thể sẽ ghi nhớ miễn dịch giống như tiêm vắc-xin. Xét nghiệm này như 1 dạng giấy chứng nhận miễn dịch và có thể giúp cuộc sống trở lại bình thường. Phương pháp này có thể thực hiện tại cơ sở y tế thông thường và cho kết quả nhanh trong vòng 30 phút- 1 giờ.

Tuy nhiên nhược điểm của phương pháp này là người bệnh cần thời gian phơi nhiễm với virus sau 7-10 ngày, trong khoảng thời gian đó nếu người bệnh nghi nhiễm không được cách ly kịp thời thì họ sẽ trở thành nguồn lây cho cộng đồng. Bên cạnh đó độ nhạy và đặc hiệu của phương pháp này không cao, do trong cơ thể đã tồn tại vô vàn các kháng thể đặc hiệu với các tác nhân gây cúm mùa khác có cấu trúc gần giống virus SARS-CoV-2 hoặc do mới phơi nhiễm virus chưa đủ lâu nên hàm lượng kháng thể chưa đủ nhiều. Do vậy phương pháp này sẽ gây ra hiện tượng âm tính giả và dương tính giả.

>>>Những tỉnh thành có bệnh nhân SARS-CoV-2 chủng mới nhất năm 2021 - Cập nhật liên tục

Phương pháp xét nghiệm nhanh kháng nguyên cụ thể là phát hiện virus SARS-CoV-2 cũng dựa trên nguyên lý bắt cặp đặc hiệu giữa kháng nguyên và kháng thể. Tuy nhiên phương pháp này sẽ khắc phục được 1 số nhược điểm của phương pháp trên. Các nhà khoa học sẽ nghiên cứu gắn kháng thể đặc hiệu với virus SARS-CoV-2 lên que thử, sau đó sẽ dùng dịch ngoáy họng hoặc dịch hô hấp, tỵ hầu, nước bọt... để phát hiện xem trong mẫu bệnh phẩm có nhiễm virus SARS-CoV-2 hay không.

Đây là xét nghiệm miễn dịch sắc ký nhanh để định tính sự có mặt của virus. Xét nghiệm này sẽ giúp chẩn đoán sớm ngay giai đoạn mới nhiễm thay vì phải chờ phơi nhiễm 7-10 ngày như xét nghiệm phát hiện kháng thể. Phương pháp này được dùng như 1 xét nghiệm sàng lọc đại trà ban đầu. Thời gian thực hiện cũng dao động trong vòng 30-60 phút. Thao tác đơn giản, thuận lợi và không cần hệ thống thiết bị đi kèm.

Tuy nhiên nhược điểm của phương pháp này là độ nhạy kém nên dễ gây ra âm tính giả, do vậy sẽ bỏ lọt các ca nhiễm bệnh và gây lan dịch âm thầm trong cộng đồng. Các kết quả dương tính của phương pháp này cần phải khẳng định lại bằng phương pháp sinh học phân tử phát hiện vật liệu di truyền RNA của virus bằng kỹ thuật Realtime PCR.