Test nhanh dương tính test PCR âm tính, hoặc ngược lại, phải làm thế nào?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ Trần Thị Diễm Trang - Bác sĩ Nội hô hấp - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Test nhanh dương tính test PCR âm tính, hoặc ngược lại, phải làm thế nào?

Nhiều trường hợp ghi nhận kết quả test nhanh dương tính test PCR âm tính (hoặc ngược lại) và không hiểu nguyên nhân tại sao? Thực trạng trên có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, chẳng hạn như thời điểm xét nghiệm, quy trình hoặc bộ dụng cụ lấy mẫu test,...

1.1 Test nhanh covid-19

RT-PCR là kỹ thuật xét nghiệm chính để xác định virus SARS-CoV-2 có trong cơ thể người hay không. Tuy nhiên, hiện nay nhiều nơi đã đưa vào ưu tiên phương pháp test nhanh để giảm thời gian thực hiện và sớm có kết quả. Trên cơ sở đó, có thể “tách” F0 ra khỏi cộng đồng càng nhanh càng tốt.Test nhanh Covid-19 là phương pháp xét nghiệm giúp phát hiện các protein trên bề mặt của virus SARS-CoV-2 (xét nghiệm kháng nguyên).

Ưu - nhược điểm của test nhanh COVID-19

Ưu điểm
- Thời gian trả kết quả nhanh chóng từ 15-30 phút.
- Chi phí thấp.
- Kỹ thuật xét nghiệm đơn giản, dễ thực hiện.
- Phù hợp sử dụng để khoanh vùng, sàng lọc ca nghi nhiễm trên diện rộng.
Nhược điểm
- Độ nhạy kém nên tỷ lệ dương tính - âm tính giả tương đối cao, do vậy dễ bỏ lọt các ca nhiễm bệnh và gây lan dịch âm thầm trong cộng đồng.
Với kết quả dương tính của phương pháp này cần phải khẳng định lại bằng phương pháp sinh học phân Realtime PCR.
- Độ ẩm và nhiệt độ nơi xét nghiệm có thể ảnh hưởng đến kết quả.
- Mẫu bệnh phẩm nếu bị lẫn máu sẽ ảnh hưởng tới kết quả xét nghiệm

1.2 Xét nghiệm Real time RT-PCR

Xét nghiệm PCR (Polymerase chain reaction) thực hiện bằng kỹ thuật Real Time hay gọi tắt là RT-PCR. Trong kỹ thuật này, dịch phết hầu họng của người nghi nhiễm được lấy để phân tích vật chất di truyền, phát hiện một đoạn gen đặc trưng của vi rút SARS-CoV-2 để kết luận về sự hiện diện của vi rút SARS-CoV-2 trong mẫu bệnh phẩm.

Xét nghiệm realtime RT-PCR hiện là phương pháp phổ biến và có độ chính xác cao nhất để xác định xem một người có nhiễm virus SARS-CoV-2 hay không.

Phương pháp này cần ít nhất từ 2-5 giờ đồng hồ để cho kết quả; cần các trang thiết bị, vật liệu phụ trợ đặc biệt đồng thời đỏi hỏi kỹ thuật viên thực hiện xét nghiệm phải được đào tạo bài bản.

Kỹ thuật này chỉ được thực hiện ở những bệnh viện đủ điều kiện được các Sở Y tế cho phép.

Theo TS. BS Lê Nguyễn Thanh Nhàn (Bệnh viện Nhi đồng 1) cho biết, kết quả test Covid-19 trên cùng một người ở 2 lần xét nghiệm trong 2 thời điểm khác nhau có thể cho kết quả không đồng nhất. Điều này thường bắt nguồn từ một số khía cạnh sau đây:

• Vị trí lấy mẫu không đúng hoặc không đạt độ sâu cần thiết để lấy được dịch.
• Thời gian thực hiện xét nghiệm nhanh tìm kháng nguyên hoặc test PCR chưa đủ để đạt độ nhạy cần thiết. Theo nghiên cứu, khi lấy mẫu dưới 7 ngày sẽ đạt độ nhạy khoảng 81,8 - 89,7%, nếu quá 7 ngày sẽ đạt 60,7 - 79,2%.
• Nồng độ vi rút trong bệnh phẩm, cụ thể nếu CT > 30 (độ nhạy khoảng 18,7%), CT ≤ 30 (độ nhạy khoảng 89,5%), CT ≤ 25 (độ nhạy 96,4%).
• Thời gian giữa 2 lần lấy mẫu, ví dụ lấy mẫu test quá gần nhau hoặc cùng một vị trí có thể cho kết quả sai lệch.

Một số trường hợp sau khi test nhanh dương tính đã kiểm tra lại bằng xét nghiệm PCR và cho kết quả âm tính. Sự sai lệch giữa 2 kết quả xét nghiệm Covid-19 có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm:

• Loại kit xét nghiệm không được công nhận hoặc cấp phép lưu hành trong danh mục của Bộ Y tế. Hiện tượng test nhanh dương tính test PCR âm tính có thể xảy ra do sử dụng loại kít test rao bán trên thị trường không rõ nguồn gốc, xuất xứ và chưa được cơ sở y tế thẩm định về chất lượng.
• Kết quả sai lệch do dùng kít xét nghiệm hết hạn sử dụng, hoặc do bảo quản và vận chuyển không đúng theo quy định của Bộ Y tế.
• Người thực hiện lấy mẫu xét nghiệm sai cách hoặc điều kiện trang thiết bị không đạt chuẩn gây ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng.

Thực tế, các sinh phẩm xét nghiệm đang được sử dụng trên thị trường hiện nay sẽ cho độ chính xác và phát hiện bệnh trên 95%. Tuy nhiên, kết quả của test PCR vẫn có độ nhạy và tin cậy cao hơn nhiều so với phương pháp test nhanh tìm kháng nguyên. Do đó, nếu kết quả test nhanh dương tính test PCR âm tính, điều này cho thấy bạn chưa bị nhiễm SARS-CoV2.

Rất nhiều trường hợp buổi sáng mới test nhanh âm tính nhưng PCR dương tính vào buổi chiều. Đây là kết quả test nhanh âm tính giả, có thể xảy ra do tải lượng vi rút thấp. Tuy nhiên, nếu xét nghiệm lại bằng PCR và cho kết quả dương tính thì chắc chắn bạn đã nhiễm Covid-19.

Thực tế, phương pháp xét nghiệm nhanh tìm kháng nguyên dù làm đúng lúc nhưng cũng chưa đủ để khẳng định vi rút SARS-CoV2 có đang thực sự hiện diện trong cơ thể hay không. Do đó, bạn vẫn nên thực hiện thêm xét nghiệm PCR để đảm bảo độ chính xác.

Ngoài ra, khi test nhanh âm tính nhưng PCR dương tính, khả năng cao người bệnh mới bị nhiễm vi rút trong một vài ngày gần đây (khoảng dưới 7 ngày) và chưa kịp hình thành kháng thể trong máu. Tốt nhất, nếu bạn đã tiếp xúc với người mang mầm bệnh và kết quả test nhanh cho âm tính, bạn nên thực hiện theo đúng chỉ dẫn của Bộ Y tế về việc cách ly và tự theo dõi tại nhà. Hãy báo ngay cho cơ sở y tế tại địa phương nếu xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ nhiễm Covid-19.

Trong làn sóng đại dịch SARS-CoV2, việc thực hiện test nhanh hoặc xét nghiệm RT-PCR không còn là điều xa lạ đối với người dân. Hiện nay nhiều địa bàn thành phố đã triển khai và hướng dẫn người dân tự thực hiện test nhanh Covid-19 tại nhà. Theo lời khuyên của chuyên gia, dù kết quả test nhanh là âm hay dương tính, điều quan trọng mà bạn nên làm là lắng nghe cơ thể cũng như sức khỏe của bản thân. Ngoài ra, tham gia tiêm phòng vắc – xin Covid-19 đầy đủ, đồng thời tuân thủ đúng quy định 5K của chính phủ để bảo vệ bản thân và những người xung quanh.