Dấu vân tay DNA là gì?

Dấu vân tay DNA có thể dùng để xác định quan hệ huyết thống, truy tìm thủ phạm thông qua dấu vết sinh học chứa DNA để lại tại hiện trường hay truy tìm tung tích nạn nhân qua các thi thể còn sống dù chỉ là mảnh xương, răng. Đây là một tiến bộ rất tuyệt vời của ngành pháp y học.

Dấu vân tay DNA là một xét nghiệm hoá học cho thấy cấu trúc di truyền của một người hoặc các sinh vật sống khác. Nó được sử dụng làm bằng chứng tại toà án để xác định các cá thể, theo dõi liên quan đến di truyền máu và tìm kiếm phương pháp chữa bệnh.

Dấu vân tay DNA sử dụng các hoá chất để tách chuỗi DNA từ đó sẽ tiết lộ ra các phần độc đáo của bộ gen. Và mỗi người sẽ có một dấu vân tay DNA duy nhất.

Không giống như dấu vân tay thông thường là chỉ xuất hiện trên đầu ngón tay và có thể bị thay đổi bằng phẫu thuật thì dấu vân tay DNA là giống nhau cho mọi tế bào, mô và cơ quan của một người. Nó không thể được thay thế bởi bất kỳ điều trị nào. Dấu vân tay DNA là cách lý tưởng để phân biệt một cá thể với những người khác.

DNA (acid deoxyribonucleic) là hợp chất hoá học góp phần chính tạo nên nhiễm sắc thể. Nó là một chuỗi các hợp chất hoá học kết hợp với nhau tạo thành các bản thiết kế vĩnh viễn cho sự sống. Các hợp chất này gọi là bazơ và có 4 loại (A-G-T-C). Chúng kết hợp với nhau để tạo thành các cặp cơ sở. Chúng nối lại với nhau cho các tế bào biết cách tạo ra các bản sao của nhau. Tập hợp đầy đủ của hợp chất này được gọi là bộ gen. Có hơn 99,9% người có bộ gen gần giống nhau (100% nếu là sinh đôi giống hệt nhau). Và chỉ có một chút rất nhỏ bé của hợp chất này đã khiến cho các cá thể hoàn toàn khác biệt nhau cả về thể chất lẫn tinh thần.

Kể từ khi phát minh vào năm 1984, dấu vân tay DNA thường được sử dụng trong các vụ kiện và các vấn đề pháp lý. Nó có thể:

• Kết nối tự nhiên một mảnh bằng chứng với người bị tình nghi phạm tội. Để thực hiện việc này chỉ cần lầy một lượng DNA rất nhỏ và là một cách chắc chắn để “lấy ngón tay” của một thủ phạm trong một tội ác.
• Xác định mối quan hệ huyết thống giữa con cái và cha mẹ hay anh chị em.
• Xác định một xác chết mà đã quá già hoặc xác đang bị phân huỷ.

Dấu vân tay DNA cho kết quả cực kỳ chính xác. Vì vậy hầu hết các quốc gia trên thế giới hiện nay đều lưu giữ hồ sơ DNA của từng cá nhân giống như cảnh sát lưu bản sao dấu vân tay thực thế.

Ngoài ra, dấu vân tay DNA cũng có công dụng trong y tế như:

• Kết hợp mô của người hiến tạng với những người cần ghép tạng. Các bác sĩ sẽ sử dụng dấu vân tay DNA như một công cụ để thiết kế các phương pháp điều trị y tế cho bệnh nhân ung thư. Hơn nữa, dấu vân tay đã được sử dụng để đảm bảo rằng một mô đã được nhãn chính xác với đúng tên của bệnh nhân.
• Xác định các bệnh do di truyền gia đình.
• Giúp tìm ra phương pháp điều trị những căn bệnh liên quan đến di truyền.

Bên cạnh đó, dấu vân tay DNA cũng có vai trò trong nông nghiệp như: tất cả các sinh vật sống đều có DNA, có nghĩa là dấu vân tay DNA có thể được sử dụng để xác định thực vật biến đổi gen hoặc thực vật có giá trị trị liệu. Nó cũng có thể được sử dụng để chứng phả hệ ở động vật có giá trị như ngựa đua.

Để lấy dấu vân tay DNA, cần cung cấp một mẫu tế bào từ cơ thể cá nhân cụ thể. Có thể lấy mẫu vào miếng gạc từ bên trong miệng, từ da, chân tóc, nước bọt, mồ hôi hoặc các chất dịch cơ thể khác.

Thực tế, máu thường sẽ là cách lấy mẫu dễ nhất. Nhân viên phòng thí nghiệm sẽ xử lý mẫu bằng hoá chất để tách DNA, sau đó hoà tan vào trong nước. DNA sẽ được cắt thành các phân đoạn nhỏ hơn với quy trình hoá học khác để có thể có được các phần từ 5 đến 10 cặp cơ sở lặp lại. Kỹ thuật viên sao chép những phần nhỏ bé đó hàng triệu lần để làm cho các mẫu dài hơn để thuận tiện cho việc nghiên cứu.

Nhân viên phòng thí nghiệm tiếp tục lấy những dải DNA đó và trộn chúng vào một loại gen. Sau đó, họ chạy một dòng điện qua gen, tách các chuỗi DNA nhỏ hơn khỏi chuỗi lớn. Một loại thuốc nhuộm được thêm vào gen làm cho các dải DNA nổi bật khi chúng được đặt dưới ánh sáng cực tím hoặc chiếu sáng bằng tia laser. Càng nhiều phân đoạn ngắn này được kiểm tra thì hồ sơ DNA càng chính xác. Các dải hiển thị một mẫu giống như mã vạch, sau đó có thể được so sánh với các kết quả từ một mẫu khác để tìm sự trùng khớp.

Công nghệ DNA hay sử dụng dấu vân tay DNA hiện nay vẫn được coi là công nghệ tối tân nhất trong khoa học nhận dạng cá thể đặc hiệu và chính xác. Do thể hiện được tính đặc trưng duy nhất của mỗi cá thể, dấu vân tay không những đưa hình sự pháp y lên một bước tiến mới mà nó còn được ứng dụng rộng rãi trong các ngành khoa học khác.

Nguồn tham khảo: webmd.com; thebalance.com