Dấu hiệu phản ứng - phản ứng phản vệ sau tiêm vắc xin

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Huỳnh Thi Diễm Thúy - Bác sĩ tư vấn vắc-xin - Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Tiêm phòng vắc xin mang lại lợi ích to lớn trong phòng ngừa bệnh, tuy nhiên một số trường hợp gây phản ứng - phản ứng phản vệ, có thể gặp ở trẻ em. Dấu hiệu phản ứng - phản ứng phản vệ sau tiêm vắc xin có thể gây tử vong nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời.

Ở trẻ em, phản ứng phản vệ là phản ứng nguy hiểm nhất khi tiêm vắc xin, có nguy cơ gây tử vong nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời.

Biểu hiện của phản ứng phản vệ là cơn suy tuần hoàn cấp với các triệu chứng chân tay lạnh, mạch nhanh, huyết áp bị tụt hoặc kẹt, bị khó thở, co thắt thanh quản, co rút cơ thành bụng hay tiêu chảy, da xanh.

Sau khi phát hiện tình trạng phản ứng phản vệ, cần đặt trẻ đã tiêm vắc-xin nằm nghiêng sang trái, tiêm ngay một mũi thuốc adrenaline liều 0,01mg/kg trọng lượng vào bắp thịt. Nếu tình trạng gặp ở người lớn, có thể tiêm từ 0,5 - 1ml adrenaline.

Nếu tình trạng không cải thiện có thể tiêm liều nhắc lại sau 10 phút, cho thở oxygen. Sau đó, nhanh chóng chuyển người bệnh tới bệnh viện gần nhất để hồi sinh cấp cứu, theo dõi, xử trí tiếp tục.

Ở người lớn, ít trường hợp phản ứng phản vệ, phản ứng thường gặp sau khi tiêm vắc-xin là mệt mỏi. Các cơn giảm trương lực cơ hiếm khi xảy ra sau khi tiêm vắc-xin, nếu có xảy ra phải sau từ 2 - 4 giờ. Đối với những trường hợp có phản ứng nặng sau khi tiêm vắc-xin thì cần phải được theo dõi và xử trí tại các bệnh viện, không để theo dõi tại nhà.

Ngoài phản ứng tức thời và nguy hiểm nhất là phản ứng phản vệ, các phản ứng phụ của vắc-xin cũng cần được thu thập, ghi nhận để báo cáo cho cơ quan có trách nhiệm.

Vắc-xin có thể được bào chế từ vi khuẩn, vi-rút hay độc tố của chúng hoặc được tái tổ hợp từ các kháng nguyên đặc hiệu. Do đó, bảo quản vắc-xin là vấn đề vô cùng quan trọng để đảm bảo chất lượng vắc-xin cũng như an toàn, tránh phản ứng phản vệ nguy hiểm sau khi tiêm.

Ngoài ra, trước và sau khi tiêm vắc-xin, cần phải bảo đảm các quy trình cần thiết theo quy định.

Sau khi tiêm vắc-xin, người được tiêm, nhất là trẻ em cần phải theo dõi chặt chẽ để chắc chắn không có phản ứng phản ứng phản vệ hay các phản ứng nguy hiểm khác. Thông thường, người được tiêm phải theo dõi ít nhất 30 phút sau khi tiêm vì hầu hết các tai biến nguy hiểm đến tính mạng xảy ra trong vòng 10 phút sau khi tiêm.

Mọi vấn đề gặp phải sau khi tiêm vắc-xin bệnh nhân đều cần báo cáo với cơ sở y tế tiêm phòng để được can thiệp kịp thời, cũng đồng thời ghi chép lưu ý sử dụng vắc-xin sau này.

Nhóm đối tượng có nguy cơ cao phản ứng phản vệ và các phản ứng nguy hiểm khác sau khi tiêm vắc-xin cần được lưu ý:

• Trẻ đã có phản ứng mạnh với lần tiêm vắc-xin trước

Cần phải hết sức thận trọng khi tiêm vắc-xin cho trẻ đã từng có phản ứng mạnh sau khi tiêm vắc-xin. Các mũi tiêm phòng vắc-xin sau có lẽ phải được thực hiện tiêm trong các bệnh viện để trẻ được theo dõi tốt hơn và dễ dàng xử trí kịp thời khi gặp phản ứng nặng xảy ra.

• Đối tượng có nguy cơ nhiễm khuẩn đặc biệt

Chú ý những trường hợp mắc các bệnh như hen phế quản, bệnh tim hoặc phổi mãn tính; bị cắt lách, bị hội chứng Down, nhiễm HIV, trẻ sinh thiếu tháng... rất dễ có nguy cơ bị phản ứng sau khi tiêm vắc-xin.

Ở trẻ em cũng cần cân nhắc, xem xét và chỉ định tiêm vắc-xin một cách thận trọng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo không nên sử dụng các loại vắc-xin sống như BCG, bại liệt uống, sởi cho trẻ bị nhiễm HIV; trẻ sinh thiếu tháng nên tiêm chủng vào tháng thứ hai sau khi sinh.

• Phụ nữ có thai

Không dùng vắc-xin sống cho phụ nữ có thai vì các loại vắc-xin này có thể gây hại cho thai nhi. Tuy vậy, trong tình hình người phụ nữ mang thai có nguy cơ bị phơi nhiễm nghiêm trọng với bệnh sởi hoặc sốt vàng thì có thể vẫn được tiêm phòng nhưng cần theo dõi chặt chẽ.

Hiện chưa có bằng chứng nào về vacxin rubella có thể gây quái thai nhưng các nhà khoa học đều khuyên phụ nữ chỉ nên có thai sau khi đã tiêm vắc-xin này được ít nhất 3 tháng.

• Trẻ sinh thiếu tháng

Việc tiêm vắc-xin cho trẻ sinh non cũng thực hiện tương tự như trẻ sinh đủ tháng vì việc đáp ứng miễn dịch ở những trẻ này vẫn bảo đảm tốt.

Tuy vậy, để tránh khả năng có thể lây bệnh cho người khác, việc sử dụng vắc-xin Sabin chỉ nên sử dụng khi trẻ đã được xuất viện.

Một số trường hợp trẻ sinh thiếu tháng đáp ứng miễn dịch với vắc-xin viêm gan B và Hib kém hơn so với trẻ sinh đủ tháng, do đó việc tiêm vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ sinh thiếu tháng được thực hiện theo 2 cách.

Cách 1: tiêm liều đầu tiên ngay lúc mới sinh, sau đó tiêm nhắc lại sau 1 tháng, 6 tháng và 12 tháng.

Cách 2: đợi cho trẻ đủ 2 tháng tuổi, tiêm 3 mũi tiêm cơ bản vào lúc 2 tháng, 3 tháng và 8 tháng tuổi.

Nếu trẻ sinh ra với người mẹ bị viêm gan B thì nên chọn cách thứ nhất, tiêm đồng thời cho trẻ globulin miễn dịch. Đối với vắc-xin Hib thì có thể tiêm cho trẻ sinh thiếu tháng vào lúc 2, 4, 6 và 12 tháng tuổi.

Sau khi tiêm phòng, dù là người lớn hay trẻ nhỏ cũng nên theo dõi chặt chẽ ít nhất 30 phút tại địa điểm tiêm, bởi khi xảy ra phản ứng như sốc phản vệ mới có thể xử lý kịp thời. Sốc phản vệ nếu không được xử lý nhanh, chính xác sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng nhanh chóng. Vì vậy, việc lựa chọn cơ sở y tế tiêm phòng rất quan trọng, đó không chỉ là chất lượng vắc-xin mà còn là trình độ, nghiệp vụ, kinh nghiệm xử lý các phản ứng có thể xảy ra sau tiêm chủng của các y bác sĩ.

Trong rất nhiều năm qua, Vinmec nổi tiếng là địa chỉ tiêm chủng tin cậy của khách hàng với nhiều ưu điểm vượt trội:

• Trung tâm tiêm chủng có thiết kế một chiều, hạn chế tối đa việc tiếp xúc, giảm thiểu lây nhiễm chéo và tạo không gian riêng tư cho khách hàng.
• Vắc-xin đa dạng, chất lượng cao, xuất xứ rõ ràng, đảo bảo an toàn từ khâu kiểm nhập, bảo quản đến khi sử dụng.
• Vinmec cũng là một trong số ít các bệnh viện tuân thủ quy trình bảo quản, sử dụng vắc xin theo tiêu chuẩn quốc tế JCI của Mỹ.
• Vắc-xin được bảo quản bằng dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) đạt tiêu chuẩn GSP với hệ thống kho lạnh hiện đại, cho phép các loại vắc xin luôn giữ được chất lượng tốt.
• Trước khi tiêm, khách hàng đều được khám sàng lọc với các bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo sức khỏe tốt khi tiêm chủng.
• 100% khách hàng tiêm chủng được theo dõi và đánh giá lại sức khỏe trước khi ra về.
• Phòng theo dõi sau tiêm chủng được trang bị đầy đủ các phương tiện cấp cứu; đội ngũ bác sĩ - điều dưỡng được đào tạo về xử trí cấp cứu phản vệ nhằm đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.

Nếu có nhu cầu tiêm chủng tại Vinmec, khách hàng vui lòng đặt lịch trực tiếp tại website hoặc liên hệ đến hệ thống hotline để được tư vấn chi tiết.