Chụp X-quang buồng tử cung và vòi trứng (chụp HSG) trong trường hợp nào?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa 1 Vũ Thị Hạnh và Bác sĩ Phạm Quốc Thành Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng

Chụp HSG là phương pháp để kiểm tra tình trạng của tử cung và vòi trứng ở người phụ nữ khi họ đang gặp vấn đề nào đó trong việc mang thai và sinh con. Vậy cụ thể những trường hợp nào mới cần chụp HSG?

Hysterosalpingography (viết tắt là chụp HSG, hay chụp buồng tử cung vòi trứng có cản quang) là một xét nghiệm X-quang, được sử dụng để kiểm tra tình trạng bên trong tử cung và ống dẫn trứng.

Chụp HSG thường được sử dụng để chẩn đoán hiện tượng tắc ống dẫn trứng một phần hay hoàn toàn. Xét nghiệm này còn phát hiện ra các dấu hiệu bất thường đối với kích thước hay hình dạng của tử cung. Tất cả những vấn đề này có thể dẫn đến vô sinh và các rối loạn khác liên quan đến thai kỳ.

Đối với một số trường hợp thực hiện triệt sản qua cổ tử cung, chụp HSG là xét nghiệm cần thiết để đảm bảo rằng ống dẫn trứng đã đóng hoàn toàn và bạn đã triệt sản thành công hay chưa. Không nên chụp HSG đối với những đối tượng sau đây:

• Đang mang thai
• Viêm vùng chậu
• Xuất huyết tử cung nghiêm trọng tại thời điểm làm xét nghiệm.
• Tiền sử dị ứng chất cản quang

Nếu bạn đã giao hợp và không sử dụng biện pháp ngừa thai (như thuốc viên hoặc thuốc tiêm ngừa thai) thì bạn có thể làm xét nghiệm HSG trong 2 tuần đầu sau kỳ kinh. Cụ thể:

• Nếu bạn đang cố gắng mang thai, bác sĩ sẽ tư vấn cho bạn biết khi nào chụp HSG.
• Khi đã triệt sản qua cổ tử cung, bạn nên chụp HSG sau đó 3 tháng.

Bác sĩ thường sẽ đề nghị bạn dùng thuốc giảm đau không kê đơn một giờ trước khi làm xét nghiệm. Trong một số trường hợp, bác sĩ cũng có thể kê toa cho bạn sử dụng một loại thuốc kháng sinh trước khi chụp HSG. Hầu hết các trường hợp sau khi chụp HSG đều có khả năng tự lái xe về nhà. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn hoặc khi bạn cảm thấy không được khỏe sau khi xét nghiệm HSG, thì tốt nhất là bạn nên nhờ người thân đưa về nhà.

Chụp HSG thường được thực hiện tại bệnh viện, phòng khám hoặc trung tâm hình ảnh. Thời điểm tốt nhất để thực hiện xét nghiệm HSG là trong nửa đầu của chu kỳ kinh nguyệt (từ ngày 6-11 của kỳ kinh). Đây cũng là khoảng thời gian mà khả năng thụ thai ít khi xảy ra.

Khi thực hiện chụp HSG, một chất cản quang được tiêm vào trong tử cung và ống dẫn trứng. Đây thực chất là một chất lỏng có chứa thuốc nhuộm. Thuốc nhuộm sẽ phản ánh các cấu trúc cơ thể lên màn hình X-quang. Bác sĩ sẽ nhìn trên màn hình một bản phác thảo kích thước bên trong, hình dạng của tử cung và ống dẫn trứng. Bác sĩ cũng có thể quan sát thấy thuốc nhuộm di chuyển đến các cơ quan khác.

Cụ thể quá trình chụp HSG được thực hiện theo các bước như sau:

• Bạn sẽ nằm ngửa với đôi chân được đặt trên giá đỡ, tương tự như khi làm xét nghiệm Pap. Bác sĩ sẽ đưa một thiết bị chuyên dụng gọi là mỏ vịt vào âm đạo của bạn. Mỏ vịt sẽ mở rộng đường âm đạo để bác sĩ dễ dàng quan sát khu vực cổ tử cung. Cổ tử cung của bạn sẽ được làm sạch bằng xà phòng diệt khuẩn.
• Phần cuối của cổ tử cung có thể được tiêm thuốc gây tê cục bộ (để giảm đau). Bạn sẽ cảm thấy hơi nhói khi bác sĩ thực hiện tiêm thuốc gây tê.
• Tiêm thuốc nhuộm vào tử cung. Có hai phương pháp thực hiện. Một là cố định cổ tử cung bằng thiết bị, sau đó đưa một ống thông vào cổ tử cung và truyền thuốc nhuộm vào. Hai là dùng một ống nhựa mỏng đưa qua phần đầu của cổ tử cung. Cuối ống nhựa này là một quả bóng nhỏ được thổi phồng. Quả bóng này giữ cho ống ở vị trí cố định trong tử cung.
• Sau đó bác sĩ sẽ lấy mỏ vịt ra và di chuyển bạn đến bên dưới máy chụp X-quang.
• Dòng chất cản quang chứa thuốc nhuộm từ từ di chuyển qua ống thông hoặc ống nhựa mỏng, vào khu vực tử cung và ống dẫn trứng. Bạn có thể bị chuột rút trong quá trình này.
• Khi tử cung và vòi trứng được lấp đầy thuốc nhuộm, hình ảnh X-quang được chụp lại và đưa lên màn hình để bác sĩ quan sát. Nếu bạn không bị tắc ống dẫn trứng, dòng chất cản quang sẽ tràn từ từ ra hết khỏi đầu ống và được cơ thể hấp thụ.
• Sau khi đã có hình chụp HSG, ống thông hay ống nhựa mỏng được đưa ra khỏi tử cung.

Sau khi thực hiện HSG, bạn sẽ nhận thấy dịch tiết âm đạo hơi nhầy nhớt vì một ít dịch chất lỏng khi làm xét nghiệm có thể chảy ra khỏi tử cung và có khả năng kèm theo một chút máu. Khi đó, bạn nên dùng một miếng băng vệ sinh để thu lấy phần dịch tiết âm đạo. Lưu ý không sử dụng tampon. Ngoài ra, các triệu chứng sau có thể xuất hiện:

• Xuất huyết âm đạo nhẹ
• Chuột rút
• Cảm thấy chóng mặt, ngất xỉu hoặc đau bụng

Các rủi ro nghiêm trọng rất hiếm xảy ra sau khi chụp HSG. Các rủi ro đã từng ghi nhận được, bao gồm: phản ứng dị ứng với thuốc nhuộm, chấn thương tử cung hoặc viêm vùng chậu. Liên hệ ngay với bác sĩ nếu nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào sau đây:

• Dịch tiết âm đạo có mùi hôi
• Nôn
• Ngất xỉu
• Đau bụng hoặc chuột rút dữ dội
• Xuất huyết âm đạo nghiêm trọng
• Sốt hoặc ớn lạnh

Một số xét nghiệm khác tương đương với chụp HSG, có thể được sử dụng, bao gồm:

• Nội soi bụng: Đây là một loại phẫu thuật nội soi đòi hỏi phải gây mê toàn thân.
• Nội soi tử cung: Xét nghiệm này giúp bác sĩ quan sát chi tiết bên trong tử cung. Tuy nhiên lại không thể cho biết liệu có tình trạng tắc ống dẫn trứng hay không.
• Siêu âm bơm nước buồng tử cung hoặc siêu âm 3D khảo sát buồng tử cung: Sử dụng sóng siêu âm để hiển thị hình ảnh bên trong tử cung. Cũng giống như nội soi tử cung, lựa chọn này không cung cấp thông tin về tình trạng tắc ống dẫn trứng, dẫn đến vô sinh.

Chụp HSG là một kỹ thuật khá an toàn, đơn giản, giá thành tương đối thấp và dễ được khách hàng chấp nhận để khảo sát tử cung - vòi trứng. Đây là một trong những xét nghiệm không thể thiếu trong quá trình thăm khám và điều trị vô sinh ở nữ giới.