Các phương pháp chẩn đoán tràn dịch màng phổi

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Đặng Xuân Cường - Khoa Hồi sức cấp cứu - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Hiện nay, có nhiều phương pháp cận lâm sàng giúp chẩn đoán tràn dịch màng phổi một cách chính xác và dễ dàng, kể cả trong trường hợp tràn dịch màng phổi ít, tràn dịch màng phổi ác tính.

Để chẩn đoán xác định tràn dịch màng phổi cần dựa vào triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng.

Dưới đây là các triệu chứng lâm sàng có ý nghĩa định hướng bệnh một cách chính xác hơn.

• Người bệnh xuất hiện khó thở khi nằm. Mức độ khó thở tùy thuộc vào lượng dịch trong khoang màng phổi, lượng dịch màng phổi tăng nhanh gây khó thở cấp tính, tăng chậm người bệnh có thể thích nghi gây khó thở nhẹ.
• Có thể sốt hoặc không sốt, nếu sốt thường là biểu hiện của nhiễm khuẩn đường hô hấp.
• Đau ngực sườn lưng, đau âm ỉ hay đau nhiều, đau tăng khi hít thở sâu, ho hay thay đổi tư thế, khi nằm nghiêng bên tràn dịch.
• Người bệnh có thể ho khan hoặc ho có đờm, có khi ho ra máu.
• Tràn dịch màng phổi ác tính thường kèm theo: cơ thể suy kiệt, gầy sút, mệt mỏi, chán ăn, thường tràn dịch nhiều người bệnh khó thở nhiều...

Để chẩn đoán xác định cần dựa vào các phương pháp cận lâm sàng:

• X-quang phổi thẳng nghiêng.
• Chụp CT scan.
• Siêu âm.
• Chọc dò dịch màng phổi: Xét nghiệm dịch màng phổi.

X-quang phổi thẳng nghiêng

Là phương pháp đơn giản, rẻ tiền được sử dụng đầu tiên, nhằm phát hiện hiện tượng tràn dịch màng phổi.

• Tràn dịch màng phổi tự do: Với số lượng ít thấy góc sườn hoành tù, vùng mờ ở đáy phổi, thấy rõ hơn trên phim phổi nghiêng.
• Trường hợp tràn dịch khu trú lượng ít có thể khó phát hiện trên phim xquang.
• Trường hợp tràn dịch màng phổi ác tính: Hình ảnh tràn dịch màng phổi trên phim x-quang thường là số lượng nhiều, có khi mờ hết cả một bên phổi gọi là hội chứng tối mờ nửa lồng ngực, có thể kèm theo khối u gây chèn đẩy khí quản, trung thất hoặc gây xẹp phổi.

Chụp CT scan

• Kỹ thuật rất có giá trị giúp cho chẩn đoán trong những trường tràn dịch màng phổi hợp khó, đặc biệt có thể cho chúng ta biết chính xác vị trí của tràn dịch màng phổi để có thể chọc thăm dò.
• Xác định vị trí khối u, hạch trung thất trong trường hợp tràn dịch màng phổi ác tính.

Siêu âm màng phổi

• Kỹ thuật này thường được sử dụng trong những trường hợp nghi ngờ có tràn dịch màng phổi nhưng trên lâm sàng và Xquang không phát hiện được. Siêu âm màng phổi có thể phát hiện được tràn dịch màng phổi khi trong khoang này chỉ có khoảng vài chục ml dịch. Hình ảnh dịch ở đây là một lớp dịch mỏng nằm xen giữa lá thành và lá tạng của màng phổi.
• Trường hợp tràn dịch màng phổi ác tính: Siêu âm màng phổi để phát hiện chính xác có dịch màng phổi, đồng thời siêu âm ổ bụng giúp phát hiện các khối u trong ổ bụng và các hạch di căn.

Chọc hút dịch màng phổi

Chọc hút dịch màng phổi là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán bệnh tràn dịch màng phổi, chọc hút màng phổi kết hợp chẩn đoán và giảm triệu chứng.Xác định nguyên nhân gây bệnh nhờ tính chất dịch màng phổi:

• Màu sắc: Dịch có thể có màu vàng chanh, dịch trong, vàng đục, mủ, nâu, đỏ máu, trắng đục như sữa....
• Xét nghiệm dịch tìm nguyên nhân gây bệnh: Phân tích các thành phần của dịch màng phổi xác định dịch thấm hay dịch tiết, làm xét nghiệm vi sinh xác định căn nguyên do vi sinh vật, xét nghiệm tìm tế bào ác tính trong trường hợp tràn dịch màng phổi ác tính...

Kết hợp nhiều phương pháp chẩn đoán khác nhau trong việc chẩn đoán tràn dịch màng phổi giúp bác sĩ điều trị đưa ra được nguyên nhân tràn dịch màng phổi một cách chính xác, nhất là phát hiện được sớm những trường hợp tràn dịch màng phổi ác tính, từ đó có đưa ra phác đồ điều trị chính xác.