Các lát cắt tiêu chuẩn trong siêu âm gan, mật

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Công Trình - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh.

Siêu âm gan mật là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại góp phần quan trọng vào công tác chẩn đoán và điều trị các bệnh lý gan, mật. Vậy các lát cắt tiêu chuẩn được sử dụng trong việc quan sát gan mật gồm những lát cắt nào?

Siêu âm gan mật là phương pháp sử dụng sóng âm tần số cao để định hình và tái tạo hình ảnh, cấu trúc của gan mật bên trong cơ thể như thùy gan, phân thùy, hạ phân thùy và các cấu trúc liên quan như tĩnh mạch chủ dưới, động mạch chủ, tĩnh mạch gan, tĩnh mạch cửa. Phương pháp này được áp dụng ở hầu hết các cơ sở y tế như là một xét nghiệm cận lâm sàng hữu hiệu cho việc chẩn đoán, theo dõi và điều trị các loại bệnh lý gan mật.

Siêu âm gan thường sẽ được chỉ định khi:

• Bệnh nhân có các triệu chứng: vàng da vàng mắt (tăng bilirubin máu)
• Chướng bụng: do có dịch tự do trong ổ bụng
• Trên da xuất hiện mạng nhện mỏng như các mạch máu nhỏ
• Nước tiểu chuyển sang màu sẫm do lượng bilirubin trong gan thải ra cùng với nước tiểu

Siêu âm đường mật sẽ được chỉ định khi:

• Da bệnh nhân chuyển vàng trên 2 tuần, nhất là đối với trẻ nhỏ đã trải qua thời kỳ vàng da sinh lý mà vẫn có dấu hiệu vàng da nặng.
• Phân bạc màu lâu ngày dù vẫn ăn uống, sinh hoạt điều độ, độ bạc màu của phân tỷ lệ thuận với mức độ nặng của bệnh lý đường mật.
• Nước tiểu sẫm màu
• Trẻ em suy dinh dưỡng, chậm lớn, thiếu máu mức độ cao cũng là một số dấu hiệu bất thường của mật.

Siêu âm gan mật gồm 6 lát cắt cơ bản, tuy nhiên trong thực tế đây chỉ là các bước đầu trong siêu âm. Tùy thuộc vào thể trạng bệnh nhân và tình trạng bệnh mà kỹ thuật viên có thể thay đổi hình ảnh siêu âm sao cho rõ ràng nhất có thể. Các lát cắt siêu âm gan mật gồm:

• Lát cắt dọc gan: đầu dò tịnh tiến theo chiều ngang đi từ trước ra sau qua động mạch chủ bụng giúp quan sát thùy gan trái, hạ phân thùy 2-3, dây chằng tròn, thùy đuôi, tĩnh mạch gan trái, hạ phân thùy IV, thùy vuông, túi mật, tĩnh mạch cửa, tĩnh mạch chủ, tĩnh mạch gan giữa, tĩnh mạch gan phải và khoang Morison
• Lát cắt ngang gan trái: đầu dò tịnh tiến từ trên xuống dưới theo trục của nhánh tĩnh mạch trái tĩnh mạch cửa và cắt quặt ngược từ dưới bờ sườn phải qua nhánh phải tĩnh mạch cửa giúp quan sát: thùy gan trái, tim, tĩnh mạch gan trái, thùy đuôi, dây chằng tròn, hạ phân thùy III và đường mật
• Lát cắt ngang phần giữa gan: đầu dò tịnh tiến từ trên xuống dưới (hoặc ngược lại) qua gan phải, túi mật và thận phải, giúp quan sát phân khu giữa và trước gan, phần khởi đầu tĩnh mạch cửa, thùy đuôi, nhánh trái tĩnh mạch cửa, nhánh phải và trái tĩnh mạch cửa, dây chằng tròn, dây chằng túi mật và bờ dưới gan, thận, túi mật
• Lát cắt ngang gan phải: đầu dò tịnh tiến từ trên xuống dưới giúp quan sát tĩnh mạch cửa, phân thùy dưới của gan và thận
• Lát cắt ngang túi mật: giúp quan sát nhánh phải tĩnh mạch cửa, dây chằng tĩnh mạch, cổ túi mật, tiếp giáp cổ và thân túi mật, thân túi mật và đáy túi mật
• Lát cắt dọc túi mật: giúp quan sát tĩnh mạch chủ, tá tràng, phân nhánh tĩnh mạch cửa, nhánh phải tĩnh mạch cửa, tá tràng, thân túi mật, thận phải.

Trước khi siêu âm gan mật bệnh nhân cần nhịn đói từ 6-8 tiếng vì sau khi ăn có thể khiến túi mật co nhỏ gây cản trở cho việc thăm khám dẫn tới bỏ sót các tổn thương. Tuy nhiên, các trường hợp cấp cứu thì không nhất thiết bệnh nhân phải nhịn đói trước đó mà vẫn có thể tiến hành siêu âm ngay kết hợp với thăm khám lâm sàng.

Đối với trẻ nhỏ, do thể trạng yếu hơn so với người trưởng thành nên không thể nhịn ăn 8 tiếng như người lớn. Lúc này cha mẹ đi cùng với trẻ có thể cho trẻ tránh ăn ít nhất 3 tiếng trước khi siêu âm để đảm bảo độ chính xác.

Với những lưu ý trên, nếu người bệnh chuẩn bị trước sẽ hỗ trợ bác sĩ rất nhiều trong quá trình thực hiện siêu âm gan mật, góp phần đem lại hiệu quả chẩn đoán cao cho cả bác sĩ lẫn bệnh nhân.