Các bệnh suy giảm miễn dịch thường gặp

Hệ thống miễn dịch có chức năng bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn và các mối đe dọa khác. Nhưng đôi khi hệ miễn dịch có phản ứng yếu hơn trước những mối đe dọa này. Sự suy yếu này được gọi là suy giảm miễn dịch và nó làm cho bạn ít có khả năng chống lại nhiễm trùng.

Rối loạn suy giảm miễn dịch ngăn cơ thể bạn chống lại nhiễm trùng và bệnh tật. Loại rối loạn này giúp bạn dễ dàng nhiễm virus và vi khuẩn. Rối loạn suy giảm miễn dịch là bẩm sinh hoặc mắc phải. Rối loạn suy giảm miễn dịch mắc phải phổ biến hơn so với rối loạn bẩm sinh.

Hệ thống miễn dịch của bạn bao gồm các cơ quan sau: lách, amidan, tủy xương, hạch bạch huyết. Các cơ quan này tạo và giải phóng các tế bào lympho. Đây là những tế bào bạch cầu được phân loại gồm tế bào B và tế bào T. Các tế bào B và T chống lại những kẻ xâm lược được gọi là kháng nguyên. Các tế bào B giải phóng các kháng thể đặc hiệu cho bệnh mà cơ thể bạn phát hiện. Tế bào T phá hủy tế bào lạ hoặc bất thường.

Ví dụ về các kháng nguyên mà các tế bào B và T của bạn có thể cần phải chống lại bao gồm: vi khuẩn, virus, các tế bào ung thư, ký sinh trùng. Một rối loạn suy giảm miễn dịch làm gián đoạn khả năng của cơ thể bạn để tự bảo vệ chống lại các kháng nguyên này.

2.1 Hội chứng suy giảm miễn dịch tiên phát

Hội chứng suy giảm miễn dịch tiên phát là một nhóm nhiều rối loạn xuất hiện khi một số thành phần của hệ miễn dịch (chủ yếu là các tế bào và protein) hoạt động không bình thường. Ước tính cứ khoảng 2.000 người thì có 1 người được chẩn đoán hội chứng suy giảm miễn dịch tiên phát, tuy nhiên một số thể hội chứng suy giảm miễn dịch tiên phát ít gặp hơn nhiều so với một số thể khác. Một số thể tương đối nhẹ, trong khi một số thể khác lại nghiêm trọng. Bệnh thường được phát hiện trong thời thơ ấu, tuy nhiên cũng có thể được chẩn đoán khi đã trưởng thành. Điều trị suy giảm miễn dịch tiên phát tùy thuộc vào việc thành phần nào của hệ miễn dịch bị ảnh hưởng.

Hội chứng suy giảm miễn dịch tiên phát là do các khiếm khuyết di truyền hay khiếm khuyết gen của hệ miễn dịch gây ra. Hội chứng này không liên quan tới AIDS (hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải), do nhiễm vi-rút (HIV). Hội chứng suy giảm miễn dịch tiên phát không lây lan - không thể ‘nhiễm’ hoặc truyền bệnh này cho người khác. Tuy nhiên, trẻ có thể thừa hưởng suy giảm miễn dịch tiên phát từ bố mẹ. Vì vậy người bệnh suy giảm miễn dịch tiên phát nên tìm kiếm lời khuyên di truyền về tình trạng bệnh của mình nếu muốn có con.

Bình thường hệ miễn dịch giúp cơ thể chống lại nhiễm khuẩn do các vi sinh vật như vi khuẩn, vi-rút, nấm và động vật đơn bào gây ra. Do hệ miễn dịch không hoạt động một cách phù hợp, người mắc hội chứng suy giảm miễn dịch tiên phát dễ bị nhiễm trùng hơn những người khác. Các nhiễm trùng này có thể xảy ra thường xuyên hơn, chúng có thể đặc biệt nghiêm trọng hoặc khó điều trị khỏi, hoặc có thể do các vi trùng hiếm gặp gây nên. Bệnh có thể xảy ra vào bất kỳ mùa nào, kể cả vào mùa hè.

Các bệnh suy giảm miễn dịch nguyên phát thường gặp:

• Thiếu gamma globulin máu liên kết nhiễm sắc thể X (XLA)
• Thiếu hụt miễn dịch kết hợp nghiêm trọng (SCID). Một tình trạng di truyền gây suy yếu nghiêm trọng trong nhiều lĩnh vực của hệ thống miễn dịch. Em bé bị SCID chết vì nhiễm trùng quá mức, thường là trước khi đến tuổi 1. Ghép tủy xương có thể chữa một số trường hợp mắc SCID.
• Suy giảm miễn dịch thường gặp (CVID). Do một khiếm khuyết di truyền, hệ thống miễn dịch tạo ra quá ít kháng thể để chống lại nhiễm trùng một cách hiệu quả. Trẻ em bị CVID thường bị nhiễm trùng tai, phổi, mũi, mắt và các cơ quan khác. Điều trị bao gồm thay thế các kháng thể bị thiếu bằng cách tiêm kháng thể thường xuyên, được gọi là immunoglobulin.

2.2 Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải

Rối loạn suy giảm miễn dịch thứ phát xảy ra khi một nguồn bên ngoài như hóa chất độc hại hoặc nhiễm trùng tấn công cơ thể bạn. Những điều sau đây có thể gây ra rối loạn suy giảm miễn dịch thứ phát:

• Vết bỏng nặng
• Hóa trị
• Sự bức xạ
• Bệnh tiểu đường
• Suy dinh dưỡng

Ví dụ về rối loạn suy giảm miễn dịch thứ phát bao gồm:

• AIDS: HIV lây nhiễm và phá hủy các tế bào hệ thống miễn dịch thường chống lại nhiễm trùng. Khi số lượng tế bào hệ thống miễn dịch giảm, khả năng bị nhiễm trùng của một người sẽ tăng lên.
• Ung thư hệ thống miễn dịch, như bệnh bạch cầu
• Bệnh miễn dịch phức tạp, như viêm gan virus
• Đa u tủy (ung thư tế bào plasma).

• Những người có tiền sử gia đình bị rối loạn suy giảm miễn dịch nguyên phát có nguy cơ mắc các rối loạn tiên phát cao hơn bình thường.
• Bất cứ điều gì làm suy yếu hệ thống miễn dịch của bạn có thể dẫn đến rối loạn suy giảm miễn dịch thứ phát. Ví dụ, tiếp xúc với chất dịch cơ thể bị nhiễm HIV hoặc loại bỏ lá lách có thể là nguyên nhân. Cắt bỏ lá lách có thể là cần thiết vì các tình trạng như xơ gan, thiếu máu hồng cầu hình liềm hoặc chấn thương cho lá lách.
• Lão hóa cũng làm suy yếu hệ thống miễn dịch của bạn. Khi bạn già đi, một số cơ quan sản xuất tế bào bạch cầu cũng sẽ giảm sản xuất.
• Protein rất quan trọng đối với khả năng miễn dịch của bạn. Không đủ protein trong chế độ ăn uống cũng có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch của cơ thể.
• Cơ thể bạn cũng tạo ra protein khi bạn ngủ giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng. Vì lý do này, thiếu ngủ làm giảm khả năng phòng vệ miễn dịch của bạn. Ung thư và thuốc hóa trị cũng có thể làm giảm khả năng miễn dịch của bạn.

Mỗi rối loạn có các triệu chứng đặc trưng có thể là thường xuyên hoặc mãn tính. Một số triệu chứng có thể bao gồm:

• Mắt đỏ
• Viêm xoang
• Cảm lạnh
• Tiêu chảy
• Viêm phổi
• Nhiễm trùng nấm men

Nếu những vấn đề này không có phản ứng với điều trị hoặc bạn không hoàn toàn khỏe hơn theo thời gian, bác sĩ có thể nghi ngờ bạn mắc hội chứng suy giảm miễn dịch.

Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn có thể bị rối loạn suy giảm miễn dịch, họ sẽ thực hiện một số thăm khám sau:

• Hỏi về tiền sử gia đình
• Thực hiện kiểm tra thể chất
• Xác định số lượng bạch cầu
• Xác định số lượng tế bào T
• Xác định nồng độ immunoglobulin

Vắc-xin có thể kiểm tra phản ứng của hệ thống miễn dịch của bạn trong cái được gọi là xét nghiệm kháng thể. Bác sĩ sẽ cung cấp cho bạn một loại vắc-xin. Sau đó, họ sẽ kiểm tra máu của bạn để biết phản ứng của nó với vắc-xin một vài ngày hoặc vài tuần sau đó. Nếu bạn không có rối loạn suy giảm miễn dịch, hệ thống miễn dịch của bạn sẽ tạo ra các kháng thể để chống lại các sinh vật trong vắc-xin.

Việc điều trị cho từng rối loạn suy giảm miễn dịch sẽ phụ thuộc vào các điều kiện cụ thể. Ví dụ, AIDS gây ra một số bệnh nhiễm trùng khác nhau. Bác sĩ sẽ kê toa thuốc cho từng bệnh nhiễm trùng. Và bạn có thể được cho dùng thuốc kháng vi-rút để điều trị HIV.

Điều trị rối loạn suy giảm miễn dịch thường bao gồm kháng sinh và liệu pháp immunoglobulin. Các loại thuốc chống vi rút khác, amantadine và acyclovir, hoặc một loại thuốc gọi là interferon được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng do virus gây ra bởi rối loạn suy giảm miễn dịch.

Nếu tủy xương của bạn không sản xuất đủ tế bào lympho, bác sĩ có thể yêu cầu ghép tủy xương (tế bào gốc).

Rối loạn suy giảm miễn dịch nguyên phát có thể được kiểm soát và điều trị, nhưng chúng không thể được ngăn chặn.

Rối loạn suy giảm miễn dịch thứ phát có thể được ngăn ngừa theo một số cách. Ví dụ, có thể ngăn chặn bản thân khỏi bị AIDS bằng cách tránh tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch cơ thể và dịch sinh dục của người mắc AIDS. Khi phải tiếp xúc với máu, dịch tiết hoặc dịch sinh dục, cần áp dụng các biện pháp dự phòng như sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục, sử dụng vật ngăn cách như kính bảo hộ, găng tay, áo choàng khi chăm sóc, ngâm tất cả các đồ dùng có dính máu, dịch cơ thể trong dung dịch nước sát trùng trước khi xử lý là các biện pháp phòng tránh lây nhiễm HIV có hiệu quả.

Nếu bạn mắc hội chứng suy giảm miễn dịch truyền nhiễm như AIDS, bạn nên giữ cho người khác khỏe mạnh bằng cách thực hiện tình dục an toàn và không để dịch cơ thể tiếp xúc với những người không bị nhiễm virus.

Giấc ngủ rất quan trọng đối với một hệ thống miễn dịch khỏe mạnh. Theo Mayo Clinic, người lớn cần khoảng tám giờ ngủ mỗi đêm. Điều quan trọng nữa là bạn nên tránh xa những người bị bệnh nếu hệ thống miễn dịch của bạn không hoạt động tốt.

Bài viết tham khảo nguồn: Webmd.com, Healthline.com