4 cách xét nghiệm phát hiện vi khuẩn HP

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng ThS.BSCKII Phan Thị Minh Hương - Bác sĩ Nội tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Xét nghiệm vi khuẩn HP được chỉ định thực hiện khi bệnh nhân bị viêm loét dạ dày tá tràng với các dấu hiệu dai dẳng, tiến triển nặng bất thường. Sau điều trị, xét nghiệm vi khuẩn HP được lặp lại để kiểm tra xem người bệnh đã hết hoàn toàn hay chưa.

Các test xét nghiệm vi khuẩn HP trong dạ dày sẽ được các bác sĩ chỉ định cho bệnh nhân thực hiện tùy vào các yếu tố sau:

• Điều kiện cơ sở vật chất và kỹ thuật của nơi khám chữa bệnh: Cơ sở khám chữa bệnh đã có những xét nghiệm vi khuẩn HP nào và đã đảm bảo tiêu chuẩn thực hiện hay chưa?
• Yêu cầu xét nghiệm nhanh hay chậm: Trong trường hợp triệu chứng bệnh không phải cấp tính và bệnh nhân có thời gian chờ đợi kết quả mà không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe thì bác sĩ sẽ ưu tiên sử dụng các test chậm hơn, như nuôi cấy vi khuẩn.
• Các yêu cầu khác kèm theo xét nghiệm nhiễm khuẩn HP: Bệnh nhân có cần phải kiểm tra tình trạng tổn thương dạ dày không, có cần làm kháng sinh đồ không?

Dựa vào các đặc điểm trên, bác sĩ sẽ quyết định lựa chọn một trong các xét nghiệm vi khuẩn HP, hoặc làm kết hợp các test sau đây:

Với phương pháp này, bác sĩ sẽ dùng một ống nội soi nhỏ có gắn camera luồn vào dạ dày qua ống thực quản và xác định vị trí loét. Một mảnh sinh thiết quanh vị trí tổn thương dạ dày được lấy ra ngoài để làm xét nghiệm Clo Test hoặc thực hiện nuôi cấy vi khuẩn, hoặc chỉ đơn giản là quan sát hình thái của tổn thương, từ đó bác sĩ có thể chẩn đoán sơ bộ tình trạng nhiễm khuẩn HP của bệnh nhân.

Đối với xét nghiệm nội soi, bác sĩ không những chẩn đoán chính xác được tình trạng loét dạ dày - tá tràng của bệnh nhân, đồng thời còn có thể đánh giá được mức độ của triệu chứng, vị trí gây tổn thương và đưa ra những phán đoán về diễn tiến của bệnh, cũng như lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp nhất.

Đối với nhiều bệnh nhân, đặc biệt là người lớn tuổi, nội soi có vẻ như là một dạng thủ thuật không hề dễ chịu. Tuy nhiên, đây là thủ thuật vô cùng quan trọng trong việc đánh giá tình trạng tổn thương ở dạ dày mà không có xét nghiệm nào có khả năng làm được. Ngoài ra, nếu người bệnh đã từng điều trị vi khuẩn HP mà triệu chứng vẫn còn thì bác sĩ thường sẽ chỉ định làm kháng sinh đồ để kiểm tra khả năng kháng thuốc của vi khuẩn HP và quyết định sử dụng phác đồ thuốc khác thích hợp hơn cho bệnh nhân.

Một trong những phương pháp xét nghiệm dạ dày không xâm lấn, được áp dụng khá phổ biến ở nhiều nước, trong đó có cả Việt Nam, là xét nghiệm vi khuẩn HP bằng hơi thở. Bệnh nhân sẽ cầm trên tay một thiết bị và thở vào đó. Có 2 dạng test vi khuẩn HP bằng hơi thở đang được áp dụng hiện nay:

• Test hơi thở sử dụng bóng – bệnh nhân thổi vào thiết bị trông giống quả bóng.
• Test hơi thở sử dụng thẻ – bệnh nhân thổi vào thiết bị giống như chiếc thẻ ATM.

Sau đó, hơi thở của bệnh nhân sẽ được kiểm tra và đánh giá trên thiết bị phân tích và bác sĩ sẽ nhận được các chỉ số đánh giá xem người bệnh có dương tính với HP hay không. Test hơi thở cho kết quả rất chính xác và thường được khuyến khích sử dụng trên mọi đối tượng vì thời gian làm test khá nhanh, bác sĩ không cần thực hiện can thiệp, có thể dễ dàng áp dụng cho trẻ em. Test vi khuẩn HP bằng hơi thở đặc biệt hữu ích đối với những đối tượng đã chữa trị vi khuẩn HP và cần đánh giá lại hiệu quả điều trị.

Hiện nay các bệnh viện thuộc hệ thống bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, sử dụng đồng vị carbon 13C trong test hơi thở chẩn đoán vi khuẩn H. pylori với loại máy ưu việt hàng đầu có gắn 02 túi khí, vừa cho giá trị chẩn đoán rất cao (> 95%) vừa đảm bảo an toàn cho người bệnh.

Vi khuẩn HP nếu xuất hiện trong dạ dày sẽ được cơ thể thải trừ đều đặn qua phân. Xét nghiệm phân tìm vi khuẩn HP bằng phản ứng miễn dịch huỳnh quang giúp bác sĩ phát hiện vi khuẩn HP trong phân một cách chính xác. Đây cũng là một xét nghiệm được ưu tiên sử dụng trong việc đánh giá nhiễm khuẩn HP gây ra loét dạ dày tá tràng.

Mặc dù quá trình thực hiện tương đối dễ dàng với bệnh nhân, kết quả khá chính xác, chi phí hợp lý nhưng xét nghiệm này không cho kết quả nhanh chóng nên đôi khi lại gây ra sự bất tiện. Bên cạnh đó, việc lấy phân của bệnh nhân đi xét nghiệm cũng còn nhiều vấn đề liên quan đến vệ sinh, sự tiện lợi cho cả người bệnh và kỹ thuật viên.

Khi bệnh nhân có nhiễm khuẩn HP, cơ thể sẽ sản sinh ra kháng thể kháng HP, loại kháng thể này có ở trong máu và có khả năng phát hiện được bằng xét nghiệm tìm kháng thể trong máu. Xét nghiệm máu phát hiện vi khuẩn HP là loại xét nghiệm phổ biến, có mặt ở hầu hết các cơ sở khám chữa bệnh cấp tỉnh, thành phố trên cả nước.

Tuy nhiên, đây không phải là loại xét nghiệm được ưu tiên thực hiện vì khả năng dương tính giả khá cao. Nguyên nhân là vì vi khuẩn HP có thể tồn tại ở nhiều khu vực khác và cũng làm cho xét nghiệm máu dương tính như khoang miệng, các xoang, đường ruột nhưng lại hoàn toàn không gây bệnh. Lý do thứ hai là tuy vi khuẩn HP trong dạ dày đã bị tiêu diệt hết, bệnh nhân khỏi bệnh hoàn toàn, thế nhưng kháng thể kháng HP vẫn lưu lại trong máu trong nhiều tháng tới, thậm chí đến một vài năm sau đó. Do vậy, chỉ những cơ sở y tế không có phương pháp xét nghiệm nào khác mới phải thực hiện loại xét nghiệm này.

Mỗi loại xét nghiệm sẽ có ưu điểm và nhược điểm khác nhau. Bác sĩ sau khi thăm khám sẽ chỉ định cho bệnh nhân thực hiện loại xét nghiệm phù hợp nhất.